Homo nobilis i Homo militians - wzorce osobowe w średniowiecznej i sarmackiej Polsce
2018-07-22, 12:00
– Wzorce osobowe są tak stare, jak stara jest ludzkość. Warto je badać, bo są jednocześnie system wartości, a to właśnie na podstawie norm i zasad ocenia się znaczenie społeczeństwa – powiedziała prof. Urszula Świderska–Włodarczyk, znawczyni historii czasów nowożytnych. W audycji „Wszystko jest Historią” rozmowa na temat wzorców osobowych w średniowiecznej i sarmackiej Polsce.
Posłuchaj
W ostatnim czasie ukazały się dwie prace prof. Urszuli Świderskiej-Włodarczyk, które dotyczą wzorców osobowych okresów średniowiecznego i nowożytnego. Pierwszą z nich jest „Homo nobilis, czyli wzorzec szlachcica w Rzeczypospolitej XVI i XVII wieku”, zaś drugą „Homo militans. Rycerskie wzory i wzorce w średniowiecznej Polsce”. W obu publikacjach autorka podkreśla, że wypracowała nową metodologię pracy nad zagadnieniem wzorca osobowego.
– Nowością, którą wprowadziłam, jest wyraźne oddzielenie wzoru osobowego od wzorca. Przez wzór rozumiem konkretną postać, która realizuje standardy wyznaczone przez dane czasy. Natomiast wzorzec jest u mnie pojęciem odpersonifikowanym, choć spersonalizowanym, czyli powstającym w oderwaniu od konkretnej postaci i dotyczy raczej bytu idealnego i wyobrażonego – powiedziała rozmówczyni Polskiego Radia 24.
Prof. Urszula Świderska-Włodarczyk podkreśliła, że w przypadku wzorów osobowych najlepszymi źródłami do ich badań są kroniki, biografie i autobiografie. W przypadku wzorców będą nimi traktaty, literatura piękna lub programy pedagogiczne, w których postuluje się, w oderwaniu od rzeczywistych postaci, komplet pożądanych cech.
Pomimo licznych badań, do dzisiaj, na temat polskiego rycerstwa wiemy niewiele. Wiadomo, że kształtowało się ono na przełomie XII i XIII wieku, natomiast swoje apogeum osiągnęło w okresie bitwy pod Grunwaldem, wokół której zbierają się i zamykają opowieści o polskich rycerzach. Natomiast etos rycerski znany jest głównie z twórczości Waltera Scotta lub z „Pieśni o Rolandzie”.
– Faktycznie, nasza wiedza na ten temat nie jest zbyt duża. Mamy dominującą przeciwwagę etosu zachodnioeuropejskiego, widać to chociażby w programach szkolnych, w których etos rycerski rozpatrywany jest pod kątem króla Artura, Rolanda lub Lancelota. Spowodowane jest to brakiem wielkich polskich eposów na temat naszego rycerstwa. Dysponujemy jedynie kronikami, których podstawą nie są jednak normy i etos rycerski – wyjaśniła badaczka.
Audycję „Wszystko jest Historią” prowadził Jędrzej Lipski.
Polskie Radio 24/db
___________________________
Data emisji: 15.07.18; 22.07.18
Godzina emisji: 08.37