Był jedną z niewielu osób, które trafiły do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Auschwitz dobrowolnie.

- Od wywożonych do Auschwitz działaczy państwa podziemnego dochodziły naprawdę straszne informacje - tłumaczył historyk Jacek Pawłowicz z Instytutu Pamięci Narodowej. - Po prostu nie można było uwierzyć w to, co tam się dzieje, że można na ziemi stworzyć takie piekło. Potrzebny był ktoś odpowiedzialny do przeprowadzenia akcji wywiadowczej.

Zobaczyć na własne oczy

Do tego zadania zgłosił się właśnie Pilecki. 19 września 1940 pozwolił się aresztować Niemcom w łapance ulicznej na Żoliborzu. Trafił do KL Auschwitz jako Tomasz Serafiński. Jego misja mogła się zakończyć właściwie już pierwszego dnia. Niemcy, żeby zastraszyć przywiezionych ludzi, przeprowadzili tragiczną inscenizację ucieczki.

Tajna Armia Polska. Konspiracyjna organizacja Pileckiego

- Jeden z wachmanów wyciągnął przywiezioną osobę i powiedział: "Biegnij do ogrodzenia". Ten człowiek, nieświadomy tego, co się za chwilę wydarzy, pobiegł. Został zastrzelony. Jako współodpowiedzialnych za tę rzekomą ucieczkę rozstrzelano jeszcze dziesięciu innych ludzi - mówił w audycji Katarzyny Kobyleckiej Jacek Pawłowicz.

Kliknij w obrazek i poznaj historię rotmistrza Pileckiego:

W łapach bezpieki

Kiedy pięć lat później, 8 maja 1947 Pilecki został aresztowany przez komunistów, przyznał, że - w porównaniu z tym, co robiła bezpieka - Oświęcim był igraszką.

Rotmistrz Pilecki został oskarżony o nielegalne przekroczenie granicy, posługiwanie się fałszywymi dokumentami, brak rejestracji w Rejonowej Komendzie Uzupełnień, nielegalne posiadanie broni palnej, prowadzenie działalności szpiegowskiej na rzecz gen. Andersa oraz przygotowywanie zamachu na grupę dygnitarzy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.

Zarzut o przygotowywanie zamachu Pilecki stanowczo odrzucił, działania zaś wywiadowcze uznał za działalność informacyjną na rzecz 2 Korpusu Polskiego, za którego oficera wciąż się uważał. Podczas procesu przyznał się do pozostałych zarzutów. Prokuratorem oskarżającym Pileckiego był mjr Czesław Łapiński, przewodniczącym składu sędziowskiego ppłk Jan Hryckowian (obaj byli dawnymi oficerami AK), sędzią kpt. Józef Brodecki.

Wyrok

- Nikt nie miał prawa o nim pisać ani nawet wymieniać jego nazwiska - mówiła córka, Zofia Pilecka-Optułowicz.

Proces rotmistrza rozpoczął się 3 marca 1948. Już 15 marca został skazany na karę śmierci. Żona wraz z przyjaciółmi rozpaczliwie walczyła o jego ułaskawienie. O łaskę zabiegano m.in. u Józefa Cyrankiewicza, który wraz z nim był w Auschwitz.

- Cyrankiewicz nic nie zrobił - mówił historyk w "Wieczorze naukowym" wyemitowanym w maju 2011 roku. - Co więcej: on ukradł legendę rotmistrza. To przecież o Cyrankiewiczu mówiono, że tworzył konspirację w Auschwitz, że był przywódcą ruchu oporu.

25 maja 1948 roku wykonano wyrok strzałem w tył głowy. Rodzina miała się nigdy nie dowiedzieć, gdzie Pilecki został pochowany. Nie wydano im ciała. Jak wspomina córka rotmistrza, nikt nie miał prawa o nim pisać ani nawet wymieniać jego nazwiska. Dopiero po 42 latach od procesu, w demokratycznej Polsce, wyrok anulowano. Żona Pileckiego doczekała jego rehabilitacji.

Kliknij w obrazek i poznaj historię żołnierzy wyklętych:

Aresztowany przez bezpiekę w 1947 roku, został oskarżony przez komunistyczne władze o działalność szpiegowską. 3 marca 1948 roku rozpoczął się pokazowy proces, a 15 marca 1948 roku Rejonowy Sąd Wojskowy w Warszawie wydał wyrok śmierci. 25 maja 1948 roku rotmistrz Pilecki został stracony w więzieniu na warszawskim Mokotowie. Jego ciała do dziś nie odnaleziono.

Rotmistrz Pilecki był więźniem i organizatorem ruchu oporu w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz, autorem raportów o Holocauście, tzw. Raportów Pileckiego, ujawniających niemieckie zbrodnie. Brał udział w Powstaniu Warszawskim.

Krótki proces

Proces Pileckiego poprzedził blisko roczny pobyt w areszcie, podczas którego był bestialsko torturowany. Później, przy ostatnim widzeniu z żoną, rotmistrz powiedział w tym kontekście, że "Oświęcim to była igraszka". Sam proces trwał krótko - od 3 do 15 marca 1948 roku. Propaganda komunistyczna nazywała oskarżonego "zdrajcą" i "płatnym najemnikiem imperialistów".

Witold Pilecki - zobacz serwis specjalny

Prokuratorem oskarżającym Pileckiego był major Czesław Łapiński, przewodniczącym składu sędziowskiego - podpułkownik Jan Hryckowian - obaj dawni oficerowie AK, sędzią - kapitan Józef Brodecki. Skład sędziowski - jeden sędzia i jeden ławnik był niezgodny z ówczesnym prawem. Wraz z rotmistrzem sądzono 7 innych osób, między innymi Marię Szelągowską i Tadeusza Płużańskiego - oboje zostali skazani na karę śmierci, zamienioną potem na dożywocie. Prezydent Bolesław Bierut nie zgodził się na ułaskawienie Witolda Pileckiego. O wstawiennictwo proszono też ówczesnego premiera Józefa Cyrankiewicza, byłego więźnia obozu w Auschwitz. Ten nie tylko nie pomógł, ale przywłaszczył sobie legendę rotmistrza, to o Cyrankiewiczu mówiono, że tworzył konspirację w Auschwitz.

"Wyjechał"

Wyrok na Witoldzie Pileckim wykonano 25 maja 1948 roku o godzinie 21.30 w więzieniu mokotowskim na Rakowieckiej, poprzez strzał w tył głowy. Przez kilkadziesiąt lat miejsce pochówku rotmistrza pozostawało nieznane. Po przeprowadzonych w 2012 roku ekshumacjach ustalono, iż został pochowany w zbiorowej mogile w Kwaterze na Łączce na warszawskich Powązkach. Prace poszukiwawcze trwają.

Rotmistrz Pilecki pozostawił córkę i syna. Jego rodziny nie poinformowano o wykonaniu wyroku, a paczkę dostarczoną do więzienia przez żonę, oddano z informacją, że "wyjechał". Bliscy poznali prawdę dużo później. Wyrok skazujący Pileckiego został unieważniony w 1990 roku przez Sąd Najwyższy. W 2006 roku rotmistrz został pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego. W 2013 - awansowany do stopnia pułkownika.

Numer 4859

Urodził się 13 maja 1901 roku w Ołońcu w Rosji, dokąd jego rodzina została zesłana w wyniku represji za udział w powstaniu styczniowym. Jego dziadek, Józef Pilecki, 7 lat spędził na Syberii. Pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Leliwa.

Jako 17-latek Witold Pilecki walczył w samoobronie wileńskiej, dowodząc placówką w Ostrej Bramie w 1918 roku. Potem uczestniczył w akcji rozbrajania Niemców. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej i Bitwie Warszawskiej 1920 roku. W 1939 roku był szefem sztabu organizacji Tajna Armia Polski. Później walczył w szeregach Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej.

W 1940 roku dobrowolnie został więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego w Auschwitz, aby organizować tam ruch oporu i prowadzić działalność wywiadowczą. Miał numer 4859. Zbierał informacje między innymi o zagładzie Żydów i tworzył konspiracyjną siatkę wewnątrz obozu. Był autorem pierwszych na świecie doniesień o Holokauście, tzw. Raportów Pileckiego. W Auschwitz-Birkenau był dwa i pół roku, uciekł zagrożony dekonspiracją.

Brał udział w Powstaniu Warszawskim w I batalionie zgrupowania Chrobry II. Później, jako dowódca 2. Kompanii, walczył w rejonie Dworca Pocztowego w jednej z najdłużej bronionych redut powstańczych, tzw. Reducie Witolda. Po kapitulacji dostał się do niewoli, a następnie dołączył do 2. Korpusu generała Władysława Andersa.

Po powrocie do kraju Pilecki prowadził działalność wywiadowczą, zbierając informacje o represjonowaniu żołnierzy AK przez NKWD, o więzieniach i deportacjach na Syberię. Meldunki były przekazywane na Zachód przez kurierów. Aresztowany 8 maja 1947 roku, po procesie został skazany na śmierć. Brytyjski historyk profesor Michael Foot zaliczył Witolda Pileckiego do sześciu najodważniejszych ludzi ruchu oporu podczas drugiej wojny światowej.

mg/bm/PAP

TAP był jedną z ponad setki organizacji konspiracyjnych, które zawiązały się po klęsce wojny obronnej 1939 roku. 

To, że członkowie organizacji swoją działalność rozpoczęli w kościele jest dobitnym znakiem tego, jaki charakter miała TAP. Organizacja była dziełem oficerów, którzy odwoływali się do wiary chrześcijańskiej i idei narodowych. Nie miała jednak charakteru skrajnego - w jej założeniach ideowych brak było haseł szowinistycznych. TAP uznawała zwierzchnictwo Polskiego Rządu na Uchodźstwie, ale nie uznawała gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza za jego reprezentanta - uznawano go za człowieka skompromitowanej sanacji. 

Witold Pilecki z mjr. Janem Włodarkiewiczem ps. Drawicz, komendantem Tajnej Armii Polskiej. Miejsce nieznane, rok 1939 lub 1940/ źr. IPN

Organizacja swoim zasięgiem obejmowała Warszawę, Siedlce, Lublin, Radom, Łódź, Konin, Inowrocław, Włocławek i Kraków. Żołnierze organizacji zajmowali się sabotażem, TAP organizowała także przerzut ludzi za granicę i tzw. legalizację, czyli wytwarzanie fałszywych dokumentów. Jednak głównym zajęciem żołnierz Tajnej Armii Polskiej był wywiad informacyjny: członkowie TAP obserwowali ruchy wojsk nieprzyjaciela, sporządzali raporty na temat aresztowań i kolaboracji z Niemcami.

Kliknij w obrazek i poznaj szlak życia Witolda Pileckiego:

>

Duże zasługi w organizowaniu tych działań miał Stanisław Dangel, który w grudniu 1939 roku stanął na czele wywiadu TAP. To także on zostanie wyznaczony przez Włodarkiewicza na przewodniczącego komitetu, który miał stworzyć deklarację ideową politycznej nadbudowy TAP. Organizację nazwano "Znak", taki też tytuł otrzymało czasopismo wydawane przez środowisko Tajnej Armii. 

Tajna Armia Polska związana była z Centralnym Komitetem Organizacji Niepodległościowych, który cieszył się uznaniem ze strony Naczelnego Wodza i premiera gen. Władysława Sikorskiego. W kwietniu 1940 roku organizacje, które wchodziły w skład CKON przekształciły się w Komitet Porozumiewawczy Organizacji Niepodległościowych, która przekształciła się w końcu w Konfederację Narodu. Na podstawie tego porozumienia wyodrębniono wojskowy pion organizacji - Konfederację Zbrojną z Janem Włodarkiewiczem na czele, której TAP była najbardziej znaczącą częścią. Miało to miejsce w październiku 1940 roku. 

Jan Włodarkiewicz - pierwszy komendant "Wachlarza"

Miesiąc wcześniej zaniepokojony aresztowaniami wśród członków TAP i wieściami, które napływały z okolic Oświęcimia rtm. Witold Pilecki podjął decyzję, że da się zamknąć w KL Auschwitz. 19 września 1940 roku został pojmany w łapance na Żoliborzu. 

Pozostając w strukturach Konfederacji Narodu, Jan Włodarkiewicz podjął decyzję o rozpoczęciu współpracy z Związkiem Walki Zbrojnej (na przeszkodzie nie stał już Michał Tokarzewski-Karszawicz, jego miejsce zajął Stefan Rowecki "Grot"). Apel Rządu na Uchodźstwie o skonsolidowanie organizacji podziemnych spowodował, że we wrześniu 1941 roku doszło do scalenia Konfederacji Zbrojnej ze Związkiem Walki Zbrojnej, wielu z jej członków przeszło do wydzielonej w ZWZ organizacji dywersyjnej "Wachlarz", pozostając tym samym pod komendą jej dowódcy Jana Włodarkiewicza. 

bm

Korzystałem z książki Kazimierza Malinowskiego "Tajna Armia Polska. Znak. Konfederacja Zbrojna. Zarys genezy, organizacji i działalności", Warszawa 1986.