Historia

"Królewski pogrzeb". Rocznica decyzji o budowie Grobu Nieznanego Żołnierza

Ostatnia aktualizacja: 24.01.2024 06:00
"Tu leży żołnierz polski poległy za Ojczyznę" – taki napis widnieje na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Symbolu bohaterstwa najwyższej miary, bo anonimowego poświęcenia życia za ojczyznę.
Grób Nieznanego Żołnierza. Lata 30. XX wieku
Grób Nieznanego Żołnierza. Lata 30. XX wiekuFoto: Wikipedia/domena publiczna

24 stycznia 1925 roku na wniosek ministra spraw wojskowych gen. Władysława Sikorskiego Rada Ministrów podjęła decyzję o budowie w Warszawie Grobu Nieznanego Żołnierza.

Pomysł budowy grobu

Idea grobu nieznanego żołnierza zrodziła się we Francji po bitwie pod Verdun. Wówczas poległo tam ponad pół miliona ofiar. Po I wojnie światowej pod Łukiem Triumfalnym złożono ciało bezimiennego żołnierza i wmurowano tablicę z napisem: "Tu leży Nieznany Żołnierz".

W Polsce na polecenie prezydenta Stanisława Wojciechowskiego 30 listopada 1923 roku powołano Tymczasowy Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika Nieznanego Żołnierza.

– W Warszawie sygnałem do zajęcia się tą sprawą było pojawienie się w 1924 roku płyty przed pomnikiem księcia Józefa Poniatowskiego, który był usytuowany przed kolumnadą Gmachu Sztabu Generalnego Wojska Polskiego na placu Saskim – mówił konserwator zabytków Miasta St. Warszawy inż. Feliks Ptaszyński w audycji Małgorzaty Kandefer w 1983 roku. – Na płycie widniał napis: "Tu spoczywają zwłoki nieznanego żołnierza poległego za ojczyznę".

Według powszechnego przekonania ofiarodawcą tej płyty był Ignacy Józef Paderewski.

Jak się okazało po latach, fundatorem płyty było Zjednoczenie Polskich Stowarzyszeń Rzeczypospolitej. Wkrótce, w 1924 roku, powstał Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika Nieznanego Żołnierza. Na początku kwietnia 1925 roku odbyło się pierwsze uroczyste posiedzenie Komitetu pod przewodnictwem gen. Władysława Sikorskiego. Na autora projektu pomnika wybrano rzeźbiarza Stanisława Ostrowskiego.


Posłuchaj
09:41 Grób Nieznanego Żołnierza.mp3 O historii Grobu Nieznanego Żołnierza mówi konserwator zabytków Miasta St. Warszawy inż. Feliks Ptaszyński, audycja Małgorzaty Kandefer z cyklu "Bliskie spotkania". (PR, 2.10.1983)

 

Integralna część Pałacu Saskiego 

Początkowo nie było pewności co do lokalizacji grobu. Rozważano postawienie pomnika w okolicach Cytadeli, Fortu Legionów czy u wylotu Mostu Poniatowskiego. Szybko jednak rozwiano te wątpliwości. Miejsce pod arkadami Pałacu Saskiego wydawało się idealne, ponieważ to tam znajdowała się już pamiątkowa płyta. Ponadto pałac stanowił najważniejsze dla Wojska Polskiego miejsce na mapie przedwojennej Warszawy - to tutaj znajdowała się, od chwili odzyskania niepodległości, siedziba Sztabu Generalnego. Plac przed pałacem był miejscem, gdzie odbywały się najważniejsze uroczystości patriotyczne, m.in. defilady wojskowe podczas rocznic uchwalenia Konstytucji 3 maja i odzyskania niepodległości 11 listopada.  

Trumnę z ciałem żołnierza, które miało spocząć pod arkadą wskazała Jadwiga Zarugiewiczowa, matka Konstantego Zarugiewicza, walczącego w oddziałach orląt lwowskich, poległego w bitwie pod Zadwórzem. Do uroczystego pogrzebu Nieznanego Żołnierza doszło 2 listopada 1925. W uroczystości wzięli udział: prezydent Stanisław Wojciechowski, gen. Władysław Sikorski i Marszałek Józef Piłsudski. Wówczas ciało bezimiennego żołnierza złożono w centralnej części kolumnady Pałacu Saskiego.

– Dzwony kościelne w całej diecezji biły przez godzinę, od 12.00 do 13.00 – mówił o oficjalnych uroczystościach pogrzebowych Nieznanego Żołnierza inż. Ptaszyński. – W momencie złożenia trumny do grobu po wystrzale armatnim nastąpiła minutowa cisza w całej Polsce. To był właściwie królewski pogrzeb Nieznanego Żołnierza.

Ocalały

Pałac Saski, w którego centralnej części znajdował się Grób Nieznanego Żołnierza, został zburzony w czasie Powstania Warszawskiego. Jak to możliwe, że ocalały jedynie trzy arkady otaczające grób?

– Niemiec, który miał wysadzać Pałac, nie wykonał rozkazu – mówił konserwator inż. Ptaszyński. – Był wychowany w duchu przywiązania do tradycji i Grób Nieznanego Żołnierza, o którym on na pewno wiedział, był również dla niego jakąś świętością.

Dziś, kiedy Pałacu Saskiego już nie ma, wymowa grobu jest szczególnie dobitna. Nagie cegły pozostawione po obu stronach sklepienia pomnika przypominają o tym, że stanowił on kiedyś część większej całości. Przy Grobie Nieznanego Żołnierza pełnione są całonocne warty, a podczas uroczystości państwowych przedstawiciele najważniejszych urzędów składają tam wieńce.

***

Polskie Radio we współpracy ze Spółką Celową Pałac Saski przygotowało multimedialną i interaktywną platformę wiedzy na temat utraconych skarbów Warszawy – Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla i kamienic przy ul. Królewskiej. Zobacz stronę odkryjpalacsaski.pl

Odkryjpalacsaski.pl 
jp

mb

Czytaj także

Niepodległa Polska. Wolność po 123 latach

Ostatnia aktualizacja: 11.11.2023 06:00
– 10 i 11 listopada powiały nad Warszawą sztandary polskie. Kto owych dni nie przeżył w stolicy, ten nie wie, co oznacza radosny szał zwycięstwa i wolności upojonego narodu – wspominał Kajetan Morawski, uczestnik wydarzeń z 1918 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zamek Królewski długo przypominał o dramacie wojny

Ostatnia aktualizacja: 20.01.2014 07:00
- Punktualnie o godzinie 11.15, po blisko 35 latach od momentu, kiedy to na Zamek Królewski spadły hitlerowskie bomby, ożyły znów wskazówki zegara - relacjonował spiker Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zburzenie Pałacu Saskiego

Ostatnia aktualizacja: 29.12.2020 05:55
29 grudnia 1944 roku Niemcy zrównali z ziemią Pałac Saski, dumę Warszawy. Wielokrotnie podejmowano próby jego odbudowy, jak dotąd bez skutku.
rozwiń zwiń