Sport to zdrowie

Pierre de Coubertin urodził się 1 stycznia 1863 w arystokratycznym domu w Paryżu. Zdobył gruntowne wykształcenie: z zakresu nauk humanistycznych, ścisłych i prawa. Na pomysł, by reaktywować ideę olimpizmu, wpadł po Wystawie Światowej w Paryżu w 1878 roku. Chciał stworzyć wielką imprezę sportową, która będzie pretekstem do spotkania w jednym miejscu wielu narodów świata.

Zanim do tego doszło sporo podróżował, propagując zdrowy tryb życia wśród młodzieży. Wydał szereg prac na ten temat. Zahartować Francję przez sport – to stało się jego dewizą. Angażował się w działalność związków sportowych, wydawał również pismo o tematyce sportowej.

Idea nowożytnych igrzysk olimpijskich wykiełkowała w nim na dobre podczas podróży do Grecji, w otoczeniu starożytnej Olimpii. W 1894 roku w Atenach, w towarzystwie literackim Parnas zaprezentował swoją wizję Olimpiady.

Komitet Olimpijski podczas Igrzysk Olimpijskich w 1896 roku, źr. Archiwum Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, nz: Pierre de Coubertin, Timoleon J. Philemon, N. G. Politisi Charalambos Anninos, Wikimedia/dp

Etyka w sporcie

Baron de Coubertin podkreślał, że w zmaganiach "ważny jest udział, nie zwycięstwo". Etyka w sporcie powinna być obecna na co dzień, wpisana jest przecież w samą jego ideę. Uważał sport nie tylko za środek hartowania ciała, ale także za metodę wychowania współczesnego człowieka w duchu pokoju. Idea ta stała się podwaliną nowożytnego ruchu olimpijskiego. Czy po latach wciąż jest aktualna?

– Idea olimpijska ma się wciąż bardzo dobrze – podkreślał filozof sportu dr Jakub Mosz z Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. – Cały czas się rozwija i wspaniale się kształtuje w warstwie ideowej, tworzy się coraz wspanialsze widowiska, przybywa krajów, które biorą w nich udział, wprowadza się nowe dyscypliny.

Sport a pieniądze

Pierwsze igrzyska olimpijskie od czasów starogreckich, odbyły się w 1896 roku – po 1503 latach przerwy. Zawody te, z założenia były w dużym stopniu wydarzeniem amatorskim. Do sportowej rywalizacji stanęło ponad 300 sportowców (bez udziału kobiet) z zaledwie 13 krajów.

– Nowożytna idea igrzysk olimpijskich zakładała, że sport powinni uprawiać ludzie z wyższej sfery – mówiła Małgorzata Pasik z Zakładu Badań Antydopingowych Instytutu Sportu. – Jednak powinni go uprawiać absolutnie amatorsko. Dlatego, że sport był traktowany jako sacrum, a zawodnik, który odnosił z tego tytułu korzyści materialne, był traktowany jako profanum.

Pierre de Coubertin zmarł 2 września 1937. Zgodnie z jego życzeniem, jego serce spoczęło w Olimpii. Dziś medialny aspekt igrzysk olimpijskich jest jednak bezsporny. Dla widzów, sponsorów i reklamodawców liczy się widowisko, a wynik pociąga za sobą popularność i pieniądze. Idee Pierre’a de Coubertina są obecnie wspomnieniem o pięknie sportu i czystości rywalizacji w duchu fair play.

mb

110 lat temu urodził się Jesse Owens, wybitny lekkoatleta, rekordzista świata, złoty medalista olimpiady w Berlinie.

Igrzyska w 1936 roku miały być pokazem siły nazistowskich Niemiec. Spektakl sportu i propagandy przygotowano z najwyższym pietyzmem. Całość uwieczniała w obiektywie kamery Leni Riefenstahl.

- W perfekcyjnym, realizowanym kosztem 30 mln dolarów scenariuszu, zastosowano najnowsze zdobycze techniki, takie jak użycie fotokomórki, transkontynentalne transmisje radiowe, przekazy dalekopisowe, transmisje telewizyjne - mówił prof. Cezary Król w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Niemcy".

Festiwal propagandy

Hitler i Goebbels chcieli wykorzystać olimpiadę do ukazania światu słuszności swojej rasistowskiej ideologii. Igrzyska miały być tryumfem aryjskiej rasy panów. Udałoby się, gdyby nie genialny występ czarnoskórego lekkoatlety Jessego Owensa. Amerykanin zdobył złoto w czterech konkurencjach: biegu na 100 i 200 metrów, skoku w dal i sztafecie 4 x 100 metrów.

- Zachował się fragment kroniki filmowej, który pokazuje reakcję Hitlera na zwycięstwo Jesse Owensa. Widać wyraźnie, jak Führer żachnął się jakby, po czym rozejrzał się gniewnie naokoło i opuścił trybunę - mówił historyk.

Wódz III Rzeszy nie pogratulował Owensowi zwycięstwa, a ponadto miał w reakcji na zwycięstwo atlety zasugerować, że w przyszłości należałoby wykluczyć czarnoskórych zawodników z rywalizacji z białymi sportowcami.

Najszybszy człowiek świata

W chwili największego tryumfu, Owens miał już na swoim koncie wybitne osiągnięcia sportowe. Rok przed olimpiadą w Berlinie, podczas mistrzostw w Ann Arbor ustanowił 6 rekordów świata. Dokonał tego w godzinę. Przez 25 lat nikt nie był w stanie osiągnąć lepszego wyniku w skoku w dal od ustanowionego przez niego rekordu 8,13 m.

Losy najszybszego człowieka świata nie ułożyły się dobrze po olimpiadzie. Owens imał się różnych zajęć: występował na niemal cyrkowych pokazach, podczas których ścigał się z końmi wyścigowymi, reklamował pralnię chemiczną i pracował przy dystrybutorze paliwa. Ostatecznie odnalazł powołanie jako ambasador wartości olimpijskich i działacz na rzecz równouprawnienia Afroamerykanów.

bm

Pisząc artykuł, korzystałem z książki "Igrzyska w Berlinie. Jak Hilter ukradł olimpijski sen" Guya Waltersa.

127 lat temu, 16 marca 1897, urodził się Józef Lange, kolarz i olimpijczyk, który wraz z drużyną zdobył pierwszy w historii medal dla biało-czerwonych na igrzyskach olimpijskich. Zespół wywalczył srebro na dystansie 4000 m w Paryżu, w 1924 roku.

Przyszedł na świat jako syn warszawskiego garbarza. Ukończył sześcioklasową szkołę realną. Po lekcjach uczęszczał na tajne kursy samokształceniowe i paramilitarne. Z takiej młodzieży rekrutowali się późniejsi ochotnicy do Legionów Polskich. Lange w mundurze "szarej piechoty" przesłużył dwa lata.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przyszły kolarz wstąpił do Wojska Polskiego, uczestniczył jako ułan w wojnie polsko-bolszewickiej. Po demobilizacji zajął się współprowadzeniem z ojcem zakładu garbarskiego. To wówczas zaczęła się jego przygoda z kolarstwem. Zbyt krępą posturę i zbyt wysoką – jak na kolarza – wagę rekompensował regularnym treningiem i zdrowym trybem życia.

W latach 1921-28, występował w barwach Warszawskiego Towarzystwa Cyklicznego. To wówczas odnosił największe sukcesy, na których czoło wybija się oczywiście zdobycie z drużyną olimpijskiego srebra na dystansie 4000 m, na igrzyskach w Paryżu. Pierwszy w historii medal dla Polski na najważniejszej sportowej imprezie świata wywalczył z kolegami: Janem Łazarskim, Tomaszem Stankiewiczem i Franciszkiem Szymczykiem.

Posłuchaj wspomnień Franciszka Szymczyka na temat wyścigu, który przyniósł biało-czerwonym srebro.

Rok później zespół w tym składzie pobił nieoficjalnie rekord świata na 4000 m. Udało im się powtórzyć ten sukces w 1928 roku. W tym samym roku startował, już z inną drużyną, na igrzyskach olimpijskich w Amsterdamie. Tym razem Polacy odpadli w ćwierćfinale.

Po olimpiadzie jeszcze dwa lata jeździł w barwach stołecznej Legii. Po zakończeniu zawodowej kariery w szranki stanął jeszcze raz, podczas wyścigu weteranów podczas zamknięcia toru Dynasy w 1937 roku. Zajął drugie miejsce.

Okupację przeżył w Warszawie. Po wojnie prowadził zakład garbarski i szkolił psy myśliwskie. Zmarł 11 sierpnia 1972.

Był jednym z najlepszych kolarzy lat 20. XX w. w Polsce. Świadczy o tym chociażby to, że w latach 30. XX w. na 21 rekordów krajowych w różnych kolarskich konkurencjach 15 wciąż należało do "żelaznego Langego".

bm

Zajęcie drugiego miejsca przez polskich sportowców było prawdziwą niespodzianką. Nie spodziewano się zdobycia medali olimpijskich przez reprezentację Polski. Rzeczpospolita wciąż odczuwała skutki zniszczeń wojennych i miała problemy z przygotowaniem zespołu na zbliżające się igrzyska.

100 lat Polskiego Komitetu Olimpijskiego - serwis specjalny

"Nie sprzedamy darmo skóry"

Wyścigi odbywały się na torze stadionu Vélodrome de Vincennes.

– Wystartowaliśmy z wiarą, że jednak nie sprzedamy darmo swojej skóry, chociaż poprzedni dzień nie rokował zbyt dobrych nadziei ze względu na słabszą formę Stankiewicza – wspominał jeden ze srebrnych medalistów, Franciszek Szymczyk.

Tomasz Stankiewicz wciąż odczuwał skutki zawodów w Kopenhadze, które odbyły się tuż przed igrzyskami olimpijskimi. W półfinałowym wyścigu, w którym nasi kolarze zmierzyli się z Francuzami, odpadł po przejechaniu kilometra. Polaków uratowało przebicie opony przez jednego z francuskich sportowców.

– W konkurencji pozostało tylko trzech kolarzy polskich i trzech francuskich. Walka była niezwykle zacięta. Wynik był ostatecznie taki, że wyprzedziliśmy Francuzów mniej więcej o dwadzieścia metrów – opowiadał Franciszek Szymczyk.

Wietrzny finał

Finałowy wyścig odbył się zaledwie po kilkudziesięciu minutach. Polacy zmierzyli się z Włochami, którzy byli w znakomitej formie.

– Wiał silny wiatr i postanowiliśmy pojechać w ten sposób, aby z wiatrem jechał Stankiewicz z Łazarskim, a pod wiatr miałem jechać z Langem. Na pierwszym kilometrze niewiele przegraliśmy – mówił Szymczyk.

Przed kolejną zmianą Józef Lange był tak podekscytowany osiągniętym przez siebie czasem, że zapomniał o kolejności jazdy i ponownie poprowadził drugie okrążenie. Wówczas kolejność jazdy pod wiatr wypadła na Tomasza Stankiewicza, który nie poradził sobie z wysiłkiem. Pozostali kolarze próbowali nadrobić stratę, ale nie udało już się dogonić Włochów.

– Zajęcie drugiego miejsca w tak silnej konkurencji było dla nas wielkim sukcesem i wielką radością – wspominał Franciszek Szymczyk w rozmowie z Polskim Radiem w 1972 roku.

sa