Historia

Polska Organizacja Wojskowa. Gwardia Józefa Piłsudskiego

Ostatnia aktualizacja: 22.10.2023 05:40
I wojna światowa była okazją do odzyskania niepodległości, jakiej Polacy oczekiwali od chwili rozbiorów. Nasi rodacy, na czele z Józefem Piłsudskim, nie byli naiwni. Wiedzieli, że wolność przyjdzie im wywalczyć. W tym celu powstała POW.
Józef Piłsudski i Komenda Naczelna POW podczas ćwiczeń (1917),źr. Szlakiem Józefa Piłsudskiego Warszawa 1939, Wikimedia Commonsdp
Józef Piłsudski i Komenda Naczelna POW podczas ćwiczeń (1917),źr. "Szlakiem Józefa Piłsudskiego" Warszawa 1939, Wikimedia Commons/dp

Polska Organizacja Wojskowa - taką nazwę 22 października 1914 roku otrzymała, dotąd bezimienna, konspiracyjna organizacja niepodległościowa działająca w Królestwie Polskim.

Żołnierze POW rekrutowali się z Polskich Drużyn Strzeleckich i Związku Strzeleckiego - przedwojennych organizacji powołanych, by wyszkolić młodych Polaków do służby w przyszłych polskich siłach zbrojnych.

Zobacz serwis specjalny Polskiego Radia przygotowany z okazji rocznicy śmierci Józefa Piłsudskiego.

- Gdy w sierpniu 1914 roku wybuch wojny odciął działaczy Związku Walki Czynnej i Polskich Drużyn Strzeleckich przebywających w Królestwie od ich galicyjskiego zaplecza i dowództwa, skrzyknęli się, tworząc własną komendę warszawską  - mówił dr Janusz Osica w audycji "Kronika polska".

Posłuchaj
02:39 POW_powstanie.mp3 Posłuchaj felietonu doktora Janusza Osicy o Polskiej Organizacji Wojskowej w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Kronika XX wieku”. (PR, 22.09.2001)

Przeciw Rosji

Działaniami nowo powstałej, tajnej organizacji od początku sterował Józef Piłsudski. Nie osobiście, a przez emisariusza, Tadeusza Żulińskiego. To on nadał nazwę i stanął na czele tworzonej przez Adama Koca i Tadeusza Hołówkę POW.

"Celem POW jest zdobycie niepodległości Polski drogą walki zbrojnej" - stwierdzała deklaracja organizacji. POW realizowała ten cel początkowo poprzez akcje dywersyjne i wywiadowcze wymierzone przeciwko Rosji.

- Zakładano kulminację aktywności dopiero w momencie ewakuacji wojsk rosyjskich z Królestwa Polskiego - wyjaśniał dr Janusz Osica w 2001 roku w audycji Andrzeja Sowy. - Zajęcie tych terenów przez armie państw centralnych stworzyło nowe, korzystniejsze warunki działania POW. Rozbudowywana, lecz wciąż na poły konspiracyjna, stała się POW dla Józefa Piłsudskiego ważnym instrumentem kolejnego etapu gry z zaborcami o niepodległość.

Posłuchaj felietonu Janusza Osicy o Polskiej Organizacji Wojskowej w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Kronika polska".

Kryzysowa zmiana frontu

W 1917 roku nastąpił tzw. kryzys przysięgowy - żołnierze I i III Brygady Legionów odmówili złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec, Wilhelmowi II. W odpowiedzi legioniści zostali internowani, a Piłsudski trafił do twierdzy w Magdeburgu, gdzie miał zostać aż do końca wojny. W nowej sytuacji POW, pod dowództwem Edwarda Rydza-Śmigłego, zaczęła prowadzić działania skierowane przeciwko niemieckiemu okupantowi.

Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej działali już nie tylko na terenie Królestwa Polskiego. W pogrążonej w rewolucyjnym chaosie Rosji dążyli do zmobilizowania sił polskich.

U progu niepodległości

- Uczestniczyli w przejmowaniu władzy w Galicji, byli siłą zbrojną efemerycznego, powstałego w Lublinie, Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej, uczestniczyli w rozbrajaniu Niemców w całym Królestwie Polskim i w Warszawie - wyliczał dr Janusz Osica. - Stali się prawdziwą gwardią swego wodza, skutecznym instrumentem działania obozu piłsudczykowskiego.

Polska Organizacja Wojskowa, decyzją Piłsudskiego, została rozwiązana w grudniu 1918 roku. Odrodziła się na zachodzie kraju, gdy zaszła potrzeba. Członkowie POW byli podstawą sił walczących podczas powstania wielkopolskiego w 1918 roku, zaś żołnierze POW Śląska zabezpieczali przebieg plebiscytu i walczyli w czasie powstań śląskich w latach 1919-1921.

bm

Czytaj także

Pierwsza Kompania Kadrowa – zalążek wojska polskiego

Ostatnia aktualizacja: 03.08.2023 05:40
"Żołnierze! Spotkał was ten zaszczyt, że pierwsi pójdziecie do Królestwa i przestąpicie granicę rosyjskiego zaboru, jako czołowa kolumna wojska polskiego, idącego walczyć za oswobodzenie ojczyzny" – pisał w rozkazie z 3 sierpnia 1914 Józef Piłsudski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stulecie Legionów Polskich

Ostatnia aktualizacja: 29.07.2014 12:30
3 sierpnia 1914 roku w krakowskich Oleandrach powstała Pierwsza Kompania Kadrowa, która potem zmieniła się w Legiony Polskie. Rozpoczynają się obchody stulecia Legionów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Legiony Piłsudskiego - tak tworzyły się polskie fakty w czasie I wojny światowej

Ostatnia aktualizacja: 27.08.2014 16:15
Józef Piłsudski uważał, że wojna w Europie to szansa na niepodległość Polski. W powodzi faktów obcych, jak sam je określał, zamierzał tworzyć też fakty polskie. Kluczową rolę w tym zadaniu odegrały Legiony Polskie.
rozwiń zwiń