Aleksander Dumas (ojciec) urodził się 24 lipca 1802 roku. Pod względem liczby wydawanych tomów zajmuje II miejsce na świecie. Jest autorem 600 powieści. Pisał szybko, obficie i wcale nie sam. Mówi się, że tworzył we współpracy z całą stajnią literacką.

Romans i intryga

O twórczości autora "Trzech muszkieterów" opowiadał krytyk literacki, Tadeusz Lewandowski w rozmowie z Anną Stempniak w audycji z cyklu "Moje książki" nadanej w sierpniu 2011 roku.

- To jest człowiek, który nawiązywał do pewnego typu powieści, którą określało się "powieścią płaszcza i szpady". Wszystko w niej dzieje się szybko, błyskawicznie i niekoniecznie w zgodzie z historią - mówił Tadeusz Lewandowski.

Zapatrzony w dziadka

Aleksander Dumas jako dziecko oglądał schyłek epoki napoleońskiej, jako młody człowiek brał udział w rewolucji lipcowej, był też świadkiem Wiosny Ludów. Urodził się w posiadłości Dumas Davy de la Pailleterie w Villers-Cotterêts w departamencie Aisne, około 80 km na północny wschód od Paryża. Jego dziadek, markiz Antoni Aleksander Davy de la Pailleterie, dawny pułkownik i generalny komisarz artylerii, kupił w 1760 r. plantację na San Domingo (obecnie Dominikana) i osiadł na wyspie. Dwa lata później czarna niewolnica Marie-Céssette, urodziła mu syna, Tomasza Aleksandra. Po jej śmierci markiz z synem wrócił do kraju. Ojciec pisarza Tomasz zaciągnął się do armii, tu zrobił karierę, zostając w wieku 31 lat generałem.

Kariera pisarska

A jak potoczyły się losy samego Aleksandra Dumas? - Nie wiadomo, co sprawiło, że syn generała, dworski urzędnik w kancelarii księcia orleańskiego, późniejszego króla Filipa Ludwika, nie stroniący od zawiłych spraw polityki, zszedł na drogę działalności literackiej - słyszymy w felietonie poświęconym autorowi sagi o muszkieterach.

Wiadomo natomiast, że pisał nie tylko powieści. Uznanie i rozgłos przynosiły mu za życia również dramaty. Okres największej świetności twórczej Dumasa otwiera książka "Trzej muszkieterowie" napisana w latach 1844-1845.

- Jej autor miał wiele wspólnego z bohaterami swych powieści - słyszymy w komentarzu - a życie pisarza obfitowało w perypetie godne jego dzieła.

"Czterej muszkieterowie" - rysunek Maurice'a Leloira (1894). Wikimedia Commons/dp

Pieniądze i sława

Aleksander Dumas kochał, politykował i podróżował. W 1846 r. wraz z całą świtą wyjechał do Algieru, kilkanaście lat później odwiedził Rosję. Dotarł aż do Astrachania, a z całej podróży słał sążniste listy, pełne szczegółów, nie zawsze prawdziwych, ale zawsze malowniczych. Był we Włoszech, prowadził prace wykopaliskowe w Pompejach.

Na książce "Hrabia Monte Christo" zarobił fortunę, uzyskane ze sprzedaży książki pieniądze utopił jednak w budowie wielkiego zamczyska pod Paryżem. Na jego otwarcie zaprosił 600 osób.        

- Wszystkie te książki pisane były bardzo szybko, pod zamówienie, najpierw do prasy, a potem drukowane - mówił Tadeusz Lewandowski.  

Skąd bierze się niezwykła popularność tej powieści? – pytała Anna Stępniak. - Dumas jest autorem, w którego powieściach wszystko jest jasne – stwierdził krytyk. - Tam wiadomo, co jest dobrem, a co złem. Nad wieloma aspektami się nie zastanawiamy, ta fabuła jest po prostu porywająca, znakomicie napisana, urzeka do dziś.

Wielka proza późnego romantyka

"Trzej muszkieterowie" to pierwsza z części trylogii o czterech muszkieterach gwardii królewskiej – Atosie, Portosie, Aramisie i d’Artagnanie. Kolejne części to: "W dwadzieścia lat później" oraz "Wicehrabia de Bragelonne". Akcja powieści jest osadzona w pierwszej połowie XVII wieku we Francji i Anglii.

Książka jest jedną z najsłynniejszych powieści Aleksandra Dumasa. Została wielokrotnie zekranizowana i przetłumaczona na wiele języków. Równie wielką popularnością cieszyło się inne dzieło tego autora, "Hrabia Monte Christo", uważane za najwybitniejszy utwór w ogromnym dorobku pisarza.

Prawda czy fikcja?

Aleksander Dumas studiował historię, podczas pisania korzystał z pomocy dokumentalistów. Czy z punktu widzenia historii te książki wiele przekłamują?

- Sporo - stwierdził Tadeusz Lewandowski. - Przede wszystkim nadają rzeczywistości rys romantyczny, tzn. odchodzą od twardych realiów życia. Nie o historię tu jednak chodzi, ale o romans, o szybkość, o intrygę, o błysk szpady, o ten sztych, którym niszczy się przeciwnika, powalając go oczywiście w uczciwej walce.  

Aleksander Dumas zmarł 5 grudnia 1870. Został pochowany tam, gdzie się urodził – w Villers-Cotterêts. W 2002 roku na wniosek prezydenta Francji jego ciało przeniesiono do Panteonu w Paryżu. Jego dom, Château Monte Cristo, został odrestaurowany i otwarty dla zwiedzających.

bs

26 października 1759 urodził się Georges Danton, z wykształcenia prawnik, który odegrał kluczową rolę w pierwszej fazie Rewolucji Francuskiej. Georges Danton pozostanie na zawsze postacią kontrowersyjną w historiografii rewolucyjnej. Z jednej strony wybitny polityk i patriota, z drugiej demagog i skorumpowany człowiek.

Jakobin Pierre Levasseur – człowiek, który doskonale Dantona znał i go przeżył, napisał w swoich pamiętnikach: "Kochaliśmy wszyscy Dantona jako trybuna i polityka. Nie mogliśmy go szanować jako człowieka".

– To jest odpowiedź, która wyczerpuje również mój stosunek do tej postaci. Wielki talent polityczny, ogromne zdolności manewru i realistycznego spojrzenia na cele, a przy tym wiele ludzkich wad – mówił na antenie Polskiego Radia wybitny znawca Rewolucji Francuskiej prof. Jan Baszkiewicz.

Cnotliwy rewolucjonista

Danton odegrał kluczową rolę w pierwszej fazie Rewolucji Francuskiej. Zanim stał się sławny, brał udział w szturmie na Bastylię – znienawidzony symbol monarchii absolutnej. Uznanie wśród ludu Paryża i jakobinów zyskał sobie wystąpieniami w Zgromadzeniu Narodowym, w których potępiał niesprawiedliwość i korupcję.

Wiosną 1792 roku należał do grupy zwolenników wojny z Prusami, a po jej wybuchu wstąpił na sam szczyt władzy. Był głównym inspiratorem szturmu na pałac w Tuileries. Głosował za karą śmierci dla króla Ludwika XVI.

Przez trzy miesiące był faktycznym szefem rządu, sprawując funkcję ministra sprawiedliwości w Tymczasowej Radzie Wykonawczej. Później w Konwencie zajmował się głównie obroną narodową i polityką zagraniczną. Do legendy przeszły jego słowa wypowiedziane w przeddzień wybuchu I wojny koalicyjnej: "Do zwycięstwa potrzeba nam odwagi, odwagi i jeszcze raz odwagi".

Terror Robespierre’a

W 1793 roku Danton kierował Komitetem Ocalenia Publicznego. Wysunął wtedy propozycję wytyczenia naturalnych granic Francji, starał się rozbić koalicję przez zawieranie odrębnych traktatów pokojowych i prowadził tajne rokowania w Berlinie, Londynie i Turynie. Jako jeden z nielicznych jakobinów pragnął też porozumienia z żyrondystami. Nie doszło ono do skutku, a żyrondyści oskarżeni o przegraną wojnę z Prusami zginęli na gilotynie – z ich przywódcą Brissot de Warwille'em na czele.

Danton z inicjatora Trybunału Rewolucyjnego stał się zwolennikiem polityki pobłażliwości i zgody narodowej. Był przywódcą plebejskiego skrzydła klubu kordelierów.

Na zdjęciu: Sesja Zgromadzenia Narodowego na Sali do Gry w Piłkę. Źr. Wikimedia/domena publiczna

W konflikcie między radykalnymi góralami (jakobini i kordelierzy) i umiarkowanymi żyrondystami odegrał dość dwuznaczną rolę. Obok Maximiliena Robespierre'a i Jeana Marata był uważany za najważniejszego przywódcę radykałów, a z drugiej strony do końca dążył do porozumienia między zwaśnionymi stronami.

Po rozpętaniu terroru rewolucyjnego przez Robespierre’a – początkowo jego sprzymierzeńca, a potem zaciekłego wroga – rzucił z trybuny Konwentu głośne słowa, domagając się "oszczędnej gospodarki ludzką krwią".

Rewolucja pożera własne dzieci

Po konflikcie Robespierrem, nazywanym "Nieprzekupnym", został oskarżony o spisek przeciw rządowi i zdradę stanu. Aresztowano go pod koniec marca 1794 roku wraz Camillem Desmoulinsem i generałem Westermannem. Postawiono go przed Trybunałem Rewolucyjnym i mimo znakomitej obrony ścięto na gilotynie.

Czarna karta Dantona

Dantonowi nie można odmówić talentów oratorskich i patriotycznej postawy, a jednocześnie nie sposób pominąć ciemnej strony jego życiorysu. Pod wpływem alkoholu okazywał się sprzedajnym i pozbawionym skrupułów politykiem. Brał pieniądze od wszystkich, zarówno wrogów wewnętrznych jak i zewnętrznych, uważając za naturalne bogacenie się na rewolucji.

mjm