Historia

Dionizy Czachowski. Bicz na Moskali

Ostatnia aktualizacja: 06.11.2023 05:45
Z jednej strony samorodny talent dowódczy, z drugiej - okrutnik o wybuchowym temperamencie. Energicznością i skutecznością w boju wyróżniał się na tle innych dowódców powstania styczniowego.
Dionizy Czachowski - fotografia Jana Mieczkowskiego
Dionizy Czachowski - fotografia Jana MieczkowskiegoFoto: Wikipedia/domena publiczna

160 lat temu, 6 listopada 1863 roku, poległ Dionizy Czachowski, pułkownik, powstaniec styczniowy, naczelnik województwa sandomierskiego.

- Był typowym przedstawicielem zdeklasowanej szlachty – przekonywał dr Jan Sałkowski w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie". - Przez całe lata odkładały się w nim różnego rodzaju kompleksy.

Z tą opinią nie zgadzał się prof. Andrzej Notkowski: - Już w roku 1839 po swojej babce odziedziczył spory majątek na Ukrainie - wyjaśniał historyk.


Posłuchaj
14:49 dionizy czachowski___1318_02_iv_tr_0-0_103533713be27980[00].mp3 O Dionizym Czachowskim w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie" rozmawiają prof. Andrzej Notkowski i dr Jan Sałkowski. (PR, 17.04.2002)

 

Przygotowania do zrywu

Majątek sprzedał po śmierci żony i wrócił na Sandomierszczyznę. Tam już trzy lata przed wybuchem powstania zaczynał przygotowania do zrywu niepodległościowego.

- Skupował Czachowski od carskiej administracji wojskowej wybrakowane konie, czyli w wieku nieco starszawym, ale nauczone obrotów wojskowych w polu, zaznajomione z hukiem wystrzałów - wyjaśniał prof. Andrzej Notkowski.

Urodzony partyzant

Nie wiadomo nic na temat wyszkolenia wojskowego Czachowskiego, tymczasem znaczna część kadry dowódczej powstania wywodziła się z korpusu oficerskiego armii rosyjskiej. Brak wojskowej przeszłości i stosunkowo zaawansowany wiek w porównaniu z pozostałymi dowódcami szlachcic nadrabiał charyzmą i świetną znajomością terenu.

- Przeciętny szlachcic na majątku znał doskonale swoją okolicę - wyjaśniał prof. Andrzej Notkowski.


Posłuchaj
08:10 dionizy czachowski - wybitny powstaniec___2575_02_iv_tr_0-0_108012463be39437[00].mp3 Sylwetkę Dionizego Czachowskiego w audycji "Kronika niezwykłych Polaków" przedstawia prof. Andrzej Notkowski. (PR, 30.08.2002)

 

Był charyzmatycznym dowódcą, wielokrotnie ścierał się z przeważającymi siłami wroga, wychodząc z potyczek zwycięsko. Wśród powstańców zyskał miano "Bicza bożego na Moskali".

Bali się go i Rosjanie i podwładni

Po dramatycznej bitwie pod Grochowiskami 18 marca 1863 roku, po której zbiegł do Galicji dyktator Marian Langiewicz, to na barkach Czachowskiego spoczął obowiązek niedopuszczenia do rozwiązania się oddziałów powstańczych na Sandomierszczyźnie. Jako naczelnik województwa, Czachowski musiał utrzymywać w ryzach swoich podwładnych, nie cofał się nawet przed grożeniem im bronią.

- Był to człowiek trudnego charakteru, nieakceptujący sprzeciwu - mówił dr Sałkowski. – Traktując wyjątkowo bezwzględnie jeńców rosyjskich, eskalował przemoc.

Śmierć
Śmierć Dionizego Czachowskiego podczas bitwy pod Wierzchowiskami pędzla Antoniego Piotrowskiego, źr. Wikimedia Commons/dp

Był też Czachowski typem romantyka. Do końca nie złożył broni. Zginął w boju z rąk nieprzyjaciela w bitwie pod Wierzchowiskami 6 listopada 1863 roku. Zwłoki poległego władze wystawiły na widok publiczny w Radomiu. Pogrzeb Czachowskiego odbył się pod strażą, w nocy, w tajemnicy.

Posłuchaj audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego poświęconych Dionizemu Czachowskiemu.

bm

Czytaj także

Romuald Traugutt. Dyktator z misją

Ostatnia aktualizacja: 17.10.2023 05:40
– Łączył ogromną religijność z poświęceniem dla ojczyzny. Taki obraz przywódcy powstania styczniowego przekazywali wszyscy jego współpracownicy – mówił historyk prof. Andrzej Szwarc. 17 października 1863 roku Romuald Traugutt objął urząd dyktatora powstania styczniowego. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie styczniowe. Zwycięstwo ducha

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2024 06:00
- Wybuch powstania jest zawsze aktem desperacji, oznacza, że wyczerpano wszelkie inne możliwe środki walki politycznej o własny byt narodowy, a sytuacja, w której naród się znajduje, jest po prostu nieakceptowalna - mówi historyk prof. Michał Klimecki. 161 lat temu, 22 stycznia 1863 roku, rozpoczęło się powstanie styczniowe, największy zryw narodowowyzwoleńczy przeciwko rosyjskiemu zaborcy. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Aresztowanie Romualda Traugutta

Ostatnia aktualizacja: 14.04.2014 14:00
10 kwietnia 1864 roku. Piękny wieczór przyspieszonej wiosny. W ogrodach kwitną już nie tylko wczesne kwiaty, ale niebawem rozwiną się też białe bzy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie Styczniowe zwycięstwem pomimo klęski

Ostatnia aktualizacja: 19.02.2015 05:26
- Walczyliśmy półtora roku i była to walka Dawida z Goliatem. Można powiedzieć, że ten polski Dawid w jakimś sensie odniósł zwycięstwo - mówi o Powstaniu Styczniowym Andrzej Sowa.
rozwiń zwiń