Historia

Słowacka "republika proboszczów" paktowała z diabłem

Ostatnia aktualizacja: 14.03.2024 05:36
"Miłość do siebie jest nakazem boskim, a ta miłość do siebie rozkazuje mi, abym odsunął od siebie wszystko, co mi szkodzi, co zagraża mojemu życiu. A że dla Słowaka żydowski żywioł zawsze był zagrożeniem życia, to nie trzeba nikogo przekonywać... " - mówił przywódca Słowacji w latach czterdziestych ks. Józef Tiso.
Od lewej: Adolf Hitler, Alexander von Drnberg i Józef Tiso w Berlinie (1941)
Od lewej: Adolf Hitler, Alexander von Dörnberg i Józef Tiso w Berlinie (1941)Foto: NAC/Wikimedia Commons/dp

Karykatura katolicyzmu

Po I wojnie światowej ukształtowało się państwo czechosłowackie, w którym pierwsze skrzypce grała większość czeska. Integralność terytorialną Czechosłowacji pogwałcono w 1938 roku postanowieniami traktatu monachijskiego - Kraj Sudetów zamieszkały w znacznej mierze przez ludność niemiecką. Układ monachijski doprowadził do trzęsienia ziemi w polityce krajowej. Władzę przejęli zwolennicy współpracy z Hitlerem i ratowania choćby częściowej niezależności. To była droga donikąd. Niemcy wykorzystali to sprytnie i zaczęli wspierać słowackich separatystów. 

Republika Słowacka została proklamowana 14 marca 1939 roku przez parlament, ale nie byłoby to możliwe, gdyby nie poparcie ze strony III Rzeszy. 


Posłuchaj
09:05 republika proboszczów___3532_98_iv_tr_0-0_1030787679da702f[00].mp3 Audycja Agnieszki Stecki z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Czechosłowacja". O powstaniu "Republiki proboszczów" mówi prof. Tadeusz Trajdos (PR, 30.11.1998)

 

08:52 powstanie słowackie 1943.mp3 Posłuchaj, co działo się na Słowacji na przełomie 1942 i 1943 roku i jak doszło do powstania. Opowiada prof. Tadeusz Trajdos. (PR)

 

- W owym czasie już faktycznie jedyną partią polityczną mogącą działać na terenie Słowacji i rządzącą tym państwem była hlinkowska Słowacka Partia Ludowa, nosząca też nazwę Partia Słowackiej Jedności Narodowej od zimy 1938 roku. - mówił prof. Tadeusz Trajdos w audycji z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej". - Podkreślono bardzo silnie religijne, szczególnie jeśli chodzi o opcję wyznaniową – katolickie, motywacje powstania niepodległego państwa słowackiego.

Państwo zaczęto nazywać "Republiką proboszczów" ze względu na duży udział księży w rządach. Prezydentem został proboszcz w Bánovce nad Bebravou Józef Tiso.

Mała III Rzesza

-Słowacja od czerwca-lipca 1939 roku mnożyła akty wierności, lojalności, zaufania i wręcz wiernopoddańczej miłości do Rzeszy Niemieckiej i do kanclerza Adolfa Hitlera - podkreślał prof. Tadeusz Trajdos.

Nie dziwi zatem fakt, że Słowacja, obok ZSSR było trzecim państwem, które wraz z III Rzeszą napadły na Polskę we wrześniu 1939 roku. - Było to wojowanie rzeczywiste, z licznymi ofiarami, bardzo brutalnie zachowywała się szczególnie żandarmeria słowacka - mówił historyk. - Wobec tej ludności administracja słowacka wykonała niezwykle brutalną, systematyczną akcję slowakizacyjną.

Tiso wzorował swoje państwo na Rzeszy. Utworzona została Gwardia Hlinki, słowacki odpowiednik SS i SA, zaś organizacja Młodzież Hlinki przypominała Hitlerjugend. – Głosiło się narodowe odrodzenie słowackie w oparciu o katolicyzm i Kościół, ale mówiło się coś niesamowitego: że nauka Kościoła nie jest sprzeczna z zasadami narodowego socjalizmu. W 1940-41 roku Słowacja dobrowolnie nazizowała się i tworzyła obraz sojusznika ideologicznego III Rzeszy - mówił gość audycji Agnieszki Stecki.
Ograniczano też prawa ludności żydowskiej, latem 1940 roku ludność żydowska nie miała już praw w Słowacji, a w 1942 roku blisko 70 tysięcy spośród nich zostało już wysiedlonych i przekazanych do niemieckich obozów zagłady. Słowacja do połowy wojny była ślepo zapatrzona w III Rzeszę, Słowacy brali udział w walkach na froncie wschodnim.

Stłumione powstanie

Opozycja działała w podziemiu od 1939 roku, ale dopiero we wrześniu 1943 roku wykrystalizowały się dwie grupy konspiracyjne: skupiona wokół komunistów i utworzona przez sztabowców armii słowackiej. W 1944 ta druga grupa nawiązała współpracę z emigracyjnym rządem Czechosłowackim. 29 sierpnia pułkownik Golian – szef sztabu armii – ogłosił powstanie w odpowiedzi na niemiecką decyzję o wprowadzeniu sił okupacyjnych do Słowacji. –Tylko wschodnia Słowacja była trzymana całkowicie w ręku rządowym, oddziały niemieckie i słowackie nie dopuściły sowietów przez Przełęcz Dukielską, to wstrzymało atak sowiecki na wschodnią Słowację i pozwoliło Niemcom zdusić powstanie - mówił profesor.

Oddziały sowieckie zajęły Słowację wiosną 1945 roku. Na podstawie ustaleń Wielkiej Trójki po wojnie powstała komunistyczna Czechosłowacja, znajdująca się w strefie wpływów ZSRR. Pokojowy podział Czechosłowacji na dwa państwa dokonał się 1 stycznia 1993.

Posłuchaj audycji z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Czechosłowacja".

bm

Czytaj także

Wannsee - tu "rozwiązano kwestię żydowską"

Ostatnia aktualizacja: 20.01.2019 06:00
Według protokołu konferencji, zagładzie miało ulec 11 milionów europejskich Żydów, w tym 5 milionów na terenach ZSRR i ponad 3 miliony w Generalnym Gubernatorstwie.
rozwiń zwiń