Historia

Tadeusz Hollender. Satyra w czasach Apokalipsy

Ostatnia aktualizacja: 31.05.2023 05:40
"Patrz , to jest dumne miasto – Warszawa/więcej niż tysiąc okropnych dni/wlecze się sprawa trudna i krwawa,/a ona walczy, a ona drwi" - brzmią pierwsze strofy wiersza "Uśmiech Warszawy" poety, który na ulicach tego miasta oddał za nie swoje życie.
Tadeusz Hollender, pseud. Tadeusz Wiatraczny, poeta, tłumacz, satyryk
Tadeusz Hollender, pseud. Tadeusz Wiatraczny, poeta, tłumacz, satyrykFoto: Wikipedia/domena publiczna

80 lat temu, 31 maja 1943 roku, Niemcy rozstrzelali Tadeusza Hollendra, poetę, tłumacza i satyryka.

- Wyniósł z wczesnego dzieciństwa obraz okrucieństw I wojny światowej, który zaważył na całej jego twórczości poetyckiej – słyszymy w audycji "Tadeusz Hollender - poeta rozstrzelany" Tadeusza Żółcińskiego.

Początki jego twórczości poetyckiej to czasy gimnazjalne. Poezja zaczęła odgrywać istotną rolę w jego życiu od czasów studiów we Lwowie, na Uniwersytecie Jana Kazimierza, podjętych w 1929 roku. Studiów nie ukończył, w 1933 roku pochłonęła go praca redaktorska. Był współzałożycielem "Sygnałów".  Jego twórczość miała charakter antysanacyjny, antyklerykalny i socjalistyczny.

- Późniejsze lata w twórczym życiu Hollendra, lata poetyckiej dojrzałości Hollendra, kiedy będzie uprawiał poezję, satyrę, felietonistykę, krytykę, zaznaczać się będą własnymi, bezkompromisowymi poglądami autora "Czasu, który minął" na ówczesną społeczno-polityczną rzeczywistość kraju - słyszymy w audycji z 1973 roku.


Posłuchaj
08:55 tadeusz hollender - poeta rozstrzelany___d 30614_tr_0-0_993842365607bf0[00].mp3 "Tadeusz Hollender - poeta rozstrzelany", audycja Tadeusza Żółcińskiego (PR, 30.05.1973)

 

Pierwsze lata okupacji spędził w zajętym przez Sowietów Lwowie. Tam odmówił podpisaniu przez pisarzy polskich listu wyrażającego radość z "połączenia" Ukrainy.

- Był to dla niego nie tylko czas grozy, śmierci, ruiny i podeptania godności ludzkiej, ale także czas zagrażający ojczyźnie. W jego odczuciu widmem dawnych rozbiorów – słyszymy w audycji "Szkic do portretu".

Hollender zdawał się mieć poczucie obowiązku przeciwdziałania nieludzkiej okupacji. By włączyć się w konspirację, przybywa w 1941 roku do Warszawy.

- Jest duszą prasy podziemnej. Uczestniczy w Akcji "N" (działania dywersyjne polegające na kolportowaniu antyhitlerowskich ulotek w języku niemieckim – przyp. red.) i pisał –można usłyszeć w audycji "Szkic do portretu".

Na tajnych wieczorkach literackich prezentował swoją poezję. Były to głównie utwory o charakterze satyrycznym, wyśmiewającym nazizm i komunizm, bo jak pisał w kolejnych strofach "Uśmiechu Warszawy":

Bo ten zwycięży, który się śmieje,
rozpacz to dzisiaj okropny grzech,
dla tych, co zawsze mieli nadzieję,
brzmi twój przekorny, zwycięski śmiech.

Aresztowany przez Niemców w 1943 roku trafił do Pawiaka. Jedna ze spekulacji dotyczących dekonspiracji poety była ta, że padł on ofiarą donosu. 31 maja 1943, dzień po 33 urodzinach został wyprowadzony na jedną z ulic getta wraz z grupą więźniów i rozstrzelany.


Posłuchaj
10:30 tadeusz hollender___d 39060_tr_0-0_9957721655f8607[00].mp3 Audycja z cyklu "Szkic do portretu" poświęcona postaci poety Tadeusza Hollendra ( PR, 19.08.1978)

 

bm

Czytaj także

Tadeusz Gajcy – pesymizm w poezji, radość w życiu

Ostatnia aktualizacja: 08.02.2024 05:50
102 lata temu, 8 lutego 1922 roku, w Warszawie urodził się Tadeusz Gajcy, poeta, dramatopisarz, prozaik, współzałożyciel i redaktor konspiracyjnego pisma "Sztuka i Naród", żołnierz Armii Krajowej, zginął w Powstaniu Warszawskim.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Antoni Bogusławski – literat i żołnierz

Ostatnia aktualizacja: 28.11.2017 06:08
- Antek był drugim wcieleniem Or-Ota. Poezja jego była równie prosta, nasycona polskością i dawnością, ale był w niej zawsze młodzieńczy polot, dowcip i radość żołnierskiej służby – mówił na antenie RWE gen. Marian Kukiel.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Lechoń: tragiczny los skamandryty. Nagrania poety [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 13.03.2024 05:55
"A wiosną - niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę" - pisał poeta w 1920 roku, postulując zerwanie z martyrologią. Nie wiedział wówczas, że za niespełna dwie dekady los zdecyduje, że wiosen zobaczy jeszcze wiele, lecz Polski już nigdy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Beata Obertyńska – poetka "W domu niewoli"

Ostatnia aktualizacja: 21.05.2015 07:00
21 maja 1980 zmarła Beata Obertyńska, poetka, żołnierz w Armii Polskiej pod dowództwem gen. Władysława Andersa.
rozwiń zwiń