Historia

Franciszek Niepokólczycki: nie wysługiwałem się obcym, jako żołnierz spełniałem rozkazy

Ostatnia aktualizacja: 11.06.2023 05:45
11 czerwca 1974 roku zmarł Franciszek Niepokólczycki, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i wojny obronnej 1939 roku, żołnierz Armii Krajowej. Sąd komunistyczny skazał go na karę śmierci, zamienioną na dożywotnie więzienie.
Franciszek Niepokólczycki podczas procesu.
Franciszek Niepokólczycki podczas procesu. Foto: Wikipedia/domena publiczna/"Robotnik",1947

Konspiracja podczas wojny

We wrześniu 1939 roku Franciszek Niepokólczycki przystąpił do Służby Zwycięstwu Polski, a następnie do Związku Walki Zbrojnej. To on był dowódcą niezrealizowanego zamachu na Adolfa Hitlera podczas "defilady zwycięstwa" w Alejach Ujazdowskich.

W 1940 roku dowodził Związkiem Odwetu ZWZ (walka bieżąca i sabotaż), później współorganizował Kedyw Armii Krajowej. W 1943 roku został zastępcą komendanta Kedywu (Augusta "Nila" Fieldorfa). W Powstaniu Warszawskim walczył jako szef Wydziału Saperów Oddziału III Komendy Głównej AK. Po kapitulacji trafił do niewoli i do stycznia 1945 roku przebywał w Oflagu II C Woldenberg.


Posłuchaj
18:57 Archiwum Wschodnie.mp3 "Archiwum PRL" - audycja Grzegorza Sołtysiaka poświęcona losom Franciszka Niepokólczyckiego. (RWE, 7.10.1993)

Konspiracja podczas "pokoju"

Po powrocie do kraju Niepokólczycki zaangażował się w działalność konspiracyjną przeciwko władzom komunistycznym. Od listopada 1945 roku kierował II Zarządem Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość".

Żołnierze Wyklęci - zobacz serwis historyczny

WiN w swym szczytowym okresie działania (lata 1945-1946) skupiał od 20 do 25 tys. członków. Powstał 2 września 1945 roku. Choć miał akowskie korzenie, jego zadaniem nie była walka zbrojna, lecz tajna działalność polityczna. Zrzeszenie stało się głównym celem ataku ze strony komunistycznych służb bezpieczeństwa. W kilka miesięcy po jego założeniu bezpieka aresztowała kierownictwo organizacji z jej pierwszym prezesem płk. Janem Rzepeckim. Do 1948 roku rozbite zostały kolejne zarządy, w tym właśnie II, z płk. Franciszkiem Niepokólczyckim na czele. 

Ubecki proces

Franciszek Niepokólczycki został aresztowany w Krakowie 22 października 1946 roku. Po 10 miesiącach przygotowań rozpoczął się proces - typowy stalinowski proces pokazowy, szczegółowo wyreżyserowany przez aparat partyjny, Urząd Bezpieczeństwa i prokuraturę.

W krakowskiej rozprawie sądzono również współpracowników Niepokólczyckiego oraz Stanisława Mierzwę, zastępcę sekretarza naczelnego komitetu wykonawczego PSL, który rok wcześniej sądzony był w Moskwie w procesie 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Proces miał służyć skompromitowaniu ludzi stojących na czele ostatnich niezależnych organizacji - działającego oficjalnie PSL i podziemnego Zrzeszenia WiN.

Płk Jan Niepokólczycki oświadczył przed sądem jedynie: "Nie wysługiwałem się obcym. Jako żołnierz spełniłem rozkaz". Stanisław Mierzwa, choć odciął się od współpracy z WiN, nie chciał zeznawać jako świadek oskarżenia.

10 września 1947 roku zapadł wyrok. Sąd skazał osiem osób na karę śmierci, osiem na długoletnie więzienie, a jedną osobę uniewinnił. Ostatecznie Franciszkowi Niepokólczyckiemu karę śmierci zamieniono na dożywocie. Z więzienia wyszedł w 1956 roku.

Czytaj także

Kara śmierci dla gen. Emila Fieldorfa "Nila"

Ostatnia aktualizacja: 16.04.2021 05:45
16 kwietnia 1952 roku Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał na karę śmierci gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nila" - organizatora i szefa Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej, jednego z najbardziej zasłużonych żołnierzy AK i polskiego podziemia niepodległościowego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

WiN. Walczyli z sowietyzacją Polski, zostali skazani na śmierć

Ostatnia aktualizacja: 03.02.2021 05:50
75 lat temu, 3 lutego 1947 roku, przed Rejonowym Sądem Wojskowym w Warszawie zapadły wyroku w procesie IV Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN. Zapadło siedem wyroków śmierci.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Żołnierze Wyklęci. Walczyli o wolność do końca

Ostatnia aktualizacja: 01.03.2020 06:00
- Wyrok ten, przeto powinien stanowić przestrogę dla każdego, kto ośmieliłby się podnieść rękę na władzę ludową w Polsce i zdobycze mas pracujących – napisał płk Aleksander Warecki, sędzia Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie w uzasadnieniu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rozbicie obozu NKWD w Rembertowie. Wspomnienia uczestników

Ostatnia aktualizacja: 20.05.2023 05:48
W nocy z 20 na 21 maja 1945 roku oddział Armii Krajowej pod dowództwem ppor. Edwarda Wasilewskiego ps. Wichura rozbił obóz NKWD w Rembertowie, uwalniając ponad 500 więźniów.
rozwiń zwiń