Historia

Ondraszek. Legendarny książę zbójników

Ostatnia aktualizacja: 13.11.2023 05:35
Jako harnaś działał mniej więcej w tym samym czasie co Janosik. Obie postacie obrosły legendą, obie spotkał tragiczny los.
Ondraszek - drzeworyt Władysława Skoczylasa
Ondraszek - drzeworyt Władysława SkoczylasaFoto: Wikimedia Commons/dp

Nie wiemy, kiedy przyszedł na świat książę cieszyńskich zbójników. Pierwszą pewną informacją na jego temat jest data chrztu - 13 listopada 1680 roku. Ondraszek, a właściwie Andrzej Szebasta, urodził się w bogatej chłopskiej rodzinie wójta wsi Janowice.

Zgodnie z tradycją urząd wójta był dziedziczny i sprawował go najstarszy w rodzie. Jednak funkcja nie przypadła Ondraszkowi. W 1709 roku wójtem został jeden z dziewięciorga rodzeństwa Ondraszka, młodszy od niego - Jan. Stąd przypuszczenia, że już wówczas harnaś prowadził zbójeckie życie. Pewne jest, że w 1711 roku został dowódcą bandy rozbójników, złożonej z dezerterów z austriackiej armii.

Posłuchaj
05:30 Gawęda Ondraszek.mp3 Gawęda dr Urszuli Janickiej-Krzywdy na temat źródeł legend zbójnickich 

Nie był Robin Hoodem

W górach zbójnicy mogli rozwijać swój łupieżczy fach. Geograficznie trudnodostępny teren sprzyjał ukrywaniu się przed władzą, nie bez znaczenia było nastawienie lokalnej społeczności, która bardziej od miejscowych zbójców nienawidziła poborców podatkowych.

- Każdy bandyta chroni swoją społeczność, bo w ten sposób sam jest chroniony – mówił Witold Vargas w audycji Sławy Bieńczyckiej z cyklu "Sobota z Jedynką". Posłuchaj audycji poświęconej galerii najsłynniejszych karpackich harnasiów.

Banda Ondraszka nie była romantyczną zbieraniną szlachetnych banitów. Herszt i jego podwładni napadali na dwory i wioski. Zbójnicy nie mieli oporów przed splamieniem sobie rąk ludzką krwią.

Posłuchaj
13:00 janosik3.mp3 Najsłynniejsi karpaccy zbójnicy, audycja Sławy Bieńczyckiej z cyklu "Sobota z Jedynką". (PR 18.04.2015) 

Straszny koniec zbójnika

Lokalna społeczność nie wydała Ondraszka nawet po wyznaczeniu za niego sowitej nagrody. Zbójnika zdradzili jego kompani. Spiskowi przewodził Jerzy Juraszek, który zgładził swojego harnasia w karczmie Antoniego Horaka w Świadnowie w nocy z 31 marca na 1 kwietnia 1715. Bandyci przewieźli ciało herszta do Frydku, gdzie - jak podaje "Polski słownik biograficzny" Michaela Morysa - zostało poćwiartowane i rozwieszone po okolicy.

Heraklesi i Tezeusze gór

Podobnie jak inni zbójnicy, również Ondraszek stał się nieśmiertelny dzięki folklorowi. Po jego śmierci, tak jak w przypadku Janosika, zaczęły powstawać legendy o bohaterskim zbójcy.

- Legendy o zbójnikach to jedyne na naszych ziemiach przykłady mitu bohaterskiego, zakorzenionego głęboko w tradycji euroazjatyckiej - wyjaśniała etnograf dr Urszula Janicka-Krzywda na antenie Polskiego Radia.

bm


Czytaj także

Tytus Chałubiński. Darował Polakom Tatry

Ostatnia aktualizacja: 29.12.2023 05:45
– Doskonale pamiętam, jak Sabała powiedział do mnie: "Pan profesor to nieziemski człek. Nogami on tu, ale serce jego w niebie" – wspominała pasierbica Chałubińskiego, Elżbieta Bończa-Tomaszewska. Tytus Chałubiński, nazywany królem Tatr, urodził się 29 grudnia 1820 roku. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Góry i namiętności

Ostatnia aktualizacja: 18.01.2024 05:40
Był jednym z najpoczytniejszych poetów Młodej Polski i międzywojnia. Jego erotyki rozpalały zmysły kobiet, zaś opisy ukochanych Tatr zachwycały plastycznością. W poemacie życia artysty nie zabrakło jednak strofy tragedii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Witold Paryski - przetarł tatrzańskie szlaki

Ostatnia aktualizacja: 10.09.2015 06:00
Choć urodził się w Pittsburghu w Stanach Zjednoczonych najbardziej ukochał polskie Tatry. Przeszedł je wzdłuż i wszerz, a potomnym zostawił przewodniki, które są lekturą obowiązkową wszystkich miłośników Tatr.
rozwiń zwiń