Historia

Karol Olszewski. Człowiek, który zmroził Kraków

Ostatnia aktualizacja: 29.01.2024 05:45
To, czego nie udało się osiągnąć zachodnim uczonym w toku długich i żmudnych badań i eksperymentów, dokonali w niecałe dwa miesiące dwaj naukowcy z ośrodka akademickiego, który uchodził za prowincjonalny.
Karol Olszewski
Karol OlszewskiFoto: Wikipedia/domena publiczna

29 stycznia 1846 roku urodził się Karol Olszewski, wybitny badacz, współautor m.in. skroplenia powietrza, tlenu, azotu i tlenku węgla, a także wyznaczenia wartości krytycznych tych gazów. 

Olszewski przyszedł na świat 29 stycznia 1846 roku w Broniszowie - wsi położonej w pobliżu Tarnowa. Pochodził z ziemiańskiej, galicyjskiej rodziny. Studiował chemię i fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz w Heidelbergu.

Po powrocie do Krakowa został kierownikiem Katedry Chemii Ogólnej, a następnie – Katedry Chemii Nieorganicznej. W tym czasie nawiązał współpracę z Zygmuntem Wróblewskim, kierownikiem Katedry Fizyki UJ. Mężczyźni postawili sobie za cel dokonanie czegoś, co uważano wówczas za niemal niemożliwe. Wróblewski obserwował we Francji naukowców, którzy bezskutecznie próbowali skroplić składniki powietrza.

– Po niecałych dwóch miesiącach wspólnej pracy, dokonał sensacyjnego odkrycia badawczego nie tylko na skalę Europy, ale i świata. Na skonstruowanej przez Wróblewskiego i Olszewskiego aparaturze skroplili oni tlen, a w kilka dni później azot – mówił historyk prof. Andrzej Notkowski w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków". 

Posłuchaj
06:45 karol olszewski - wybitny chemik___2834_02_iv_tr_0-0_1080140107e982a3[00].mp3 Karol Olszewski - wybitny chemik - audycja Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków". (PR, 23.09.2002)

Ciekły azot osiąga temperaturę niemal minus 200 stopni Celsjusza. Przez pewien czas tylko Olszewski i Wróblewski potrafili skroplić ten gaz. To czyniło probówki w krakowskim laboratorium najzimniejszymi punktami na globie.

Na tym nie kończy się lista sukcesów Olszewskiego. Dalszych odkryć dokonywał już sam. Pracę jego wybitnego partnera naukowego przerwała niespodziewana i makabryczna śmierć. Olszewski kontynuował prace nad skraplaniem gazów i zdobył rozgłos w całej Europie. 

Olszewski całe życie poświęcił nauce. Odszedł jak na badacza przystało.

– W niektórych biogramach możemy przeczytać, że do końca pozostał naukowcem – mówił historyk. – Kiedy rano 21 marca 1915 roku znaleziono go martwego, okazało się, że dokładnie spisał objawy zbliżającej się śmierci, a na drugiej, małej karteczce napisał życzenia dotyczące pogrzebu.

bm

Czytaj także

Zygmunt Wróblewski. Pierwszy skroplił tlen

Ostatnia aktualizacja: 28.10.2023 05:55
Druga połowa XIX wieku to owocny czas w polskiej nauce. Pracę rozpoczynała wówczas Maria Skłodowska-Curie, zaś w Krakowie dwóch wybitnych profesorów dokonało czegoś, co nie udało się ich zachodnim kolegom.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Józef Dietl - rektor UJ, prezydent Krakowa

Ostatnia aktualizacja: 24.01.2017 06:07
24 stycznia 1804 urodził się Józef Dietl. Wybitny modernizator Krakowa, rektor najstarszej polskiej uczelni, lekarz i polityk.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Marian Danysz i jego nowa "cegiełka" w jądrze atomu

Ostatnia aktualizacja: 09.02.2024 05:55
Jego najważniejszym dokonaniem, które przyniosło mu nominację do Nagrody Nobla, było odkrycie hiperjąder, wspólnie z prof. Jerzym Pniewskim. Tym samym polski fizyk zapoczątkował nową gałąź fizyki elementarnej. 41 lat temu, 9 lutego 1983 roku, zmarł Marian Danysz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Irène Joliot-Curie. Chemia, polityka i ju-jitsu

Ostatnia aktualizacja: 12.09.2023 05:45
Była jeszcze dzieckiem, gdy jej rodzice dostali nagrodę Nobla z fizyki. Kilka lat później Noblem z chemii uhonorowano jej matkę. Po latach Irène Joliot-Curie podzieliła się takim samym wyróżnieniem z mężem. Żadna inna rodzina nie zdobyła tyle Nobli. Ale zainteresowania uczonych sięgały także poza ściany laboratorium. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Odkrycie radu. Jak Maria Skłodowska-Curie zmieniła oblicze światowej nauki

Ostatnia aktualizacja: 26.12.2022 05:40
- Z punktu widzenia nauki odkrycie przez Marię Skłodowską-Curie radu i polonu było fundamentalne. Ona położyła podwaliny pod rozwój współczesnej onkologii i badań nad pierwiastkami promieniotwórczymi - podkreślał chemik dr hab. Maciej Chodkowski na antenie Polskiego Radia. 
rozwiń zwiń