14 września 1925 roku urodził się Wiktor Zin, architekt, profesor Politechniki Krakowskiej, popularyzator wiedzy o historii sztuki polskiej, człowiek, który zasłynął programem telewizyjnym pt. "Piórkiem i węglem".

Wiktor Zin w październiku 2001 roku był gościem Henryka Szrubarza w audycji z cyklu "Sekrety, konkrety". Gość programu wracał pamięcią do lat dzieciństwa, opowiadał o Hrubieszowie, w którym się urodził i chodził do szkoły.

List do marszałka Polski

Od najmłodszych lat chciał zostać malarzem. A ponieważ rodziców nie stać było na posłanie go do szkoły, w której mógłby rozwijać swe talenty, napisał list do marszałka Polski Edwarda Rydza-Śmigłego z prośbą o stypendium.

- A dlaczego do niego? - powiedział Wiktor Zin. - Bo czytając jego życiorys dowiedziałem się, że on sam skończył Akademię Sztuk Pięknych w wymarzonym przeze mnie Krakowie. Sądziłem, że on mnie zrozumie, posłałem mu swoje rysunki, wykonane piórkiem, akwarelą.
Zanim Wiktor Zin dostał odpowiedź od marszałka, jego rysunki opublikowano w gazetach i napisano o rodzącym się talencie.

"Piórkiem i węglem"

Ostatecznie ukończył studia architektoniczne w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Tytuł profesora uzyskał w 1967 r. Stał się popularny dzięki programowi ”Piórkiem i węglem”, który emitowany był w Telewizji Polskiej przez blisko 30 lat, od 1963 roku.

Kantor i inni

- Przy pomocy telewizji chciałem wykształcić pokolenie ludzi wrażliwych na sztukę i architekturę – mówił w audycji. I przypomniał anegdotę związaną z Tadeuszem Kantorem, który miał pracownię nad Zinem.

- Często do mnie przychodził. Pewnego dnia wpadł i powiedział: "Cóż Ty się tak mizdrzysz do tego Wawelu?". A ja rysowałem sylwetę Wawelu, wtedy z okien tej pracowni było jeszcze ją widać. I to był już 33. rysunek zamku. Kantor był tym faktem ogromnie zdziwiony. Zapytał dlaczego to robię. Powiedziałem mu, że ćwiczę rysunek przed występem w telewizji, będę musiał go wykonać w 2,5 minuty.

Pomnik Stoczniowców

Wiktor Zin tłumaczył w programie, dlaczego nie zatwierdził pierwotnego projektu pomnika Stoczniowców w Gdańsku.

- Powiedziałem wtedy, że ja się na cztery krzyże nie godzę – wspominał. – I powiedziałem też, że nie godzę się na to, żeby znicz, który na modelu mi pokazywano był tak wysoki. Na sali rozległy się gwizdy. Zapytałem wtedy: "A czy wy wiecie, że jak ten znicz zjawi się w naturalnej skali, to on będzie przypominał od dołu sedes".

Wiktor Zin miał też swój cykl na antenie Polskiego Radia zatytułowany "Półgłosem i ciszą". Sztuka, architektura, natura, przyjaciele i współpracownicy - posłuchaj archiwalnego wywiadu z prof. Wiktorem Zinem.

bs

Jerzy Janicki urodził się 10 sierpnia 1928 roku. Zaczynał jako radiowy reporter, został znanym autorem scenariuszy i reżyserem filmowym. Do historii radia przeszedł jako autor popularnej powieści "Matysiakowie".

Lwów – moje miasto

Przyszedł na świat w Czortkowie w Małopolsce Wschodniej w rodzinie notariusza Zdzisława Janickiego. Lata chłopięce i młodość spędził we Lwowie, na Łyczakowie w rodzinnej kamienicy przy ulicy Łyczakowskiej 84a. W tym mieście uczęszczał do VI Gimnazjum Męskie im. Stanisława Staszica. Jego szkolnymi kolegami byli m.in.: dyrygent Stanisław Skrowaczewski, śpiewak operowy Andrzej Hiolski, architekt Witold Szolginia, aktor Ryszard Pietruski czy pisarz Adam Hollanek.

Zawodowy start

Po zakończeniu II wojny światowej Jerzy Janicki musiał, jak wielu innych, opuścić swój ukochany Lwów. Trafił na krótko na ziemie odzyskane, potem do Krakowa, gdzie rozpoczął pracę jako dziennikarz sportowy.

Mówił o tym w rozmowie z Jerzym Swalskim, nagranej w 1995 r. w cyklu "Ludzie Polskiego Radia".

- Zupełnie przypadkiem znalazłem niedawno moją pierwszą dziennikarską legitymację sportowego pisma "Start" datowaną w 1945 roku – opowiadał Janicki. – Natomiast jeśli chodzi o "Matysiaków", to jakby się tak dobrze zastanowić, to 2/3 życia poświęciłem tej powieści.

Radio

Jerzy Janicki uważany jest za prekursora nowego gatunku w radiu europejskim – radiowej powieści rodzinnej. To on był animatorem i współtwórcą popularnych "Matysiaków", emitowanych w Jedynce nieprzerwanie, co tydzień od 15 grudnia 1956.

Kiedy Jerzy Swalski nagrywał rozmowę z Jerzym Janickim, akurat zakończył on pisanie scenariusza 1988. odcinka tej popularnej radiowej powieści.

- Jeżeli chodzi o tak zwane powieści rodzinne - radiowe to już pobiliśmy rekord świata - mówił twórca. - Dwa lata temu dostałem pismo z redakcji "Guinnessa" z zapytaniem, czy to prawda, że tyle lat nadawane jest to słuchowisko.

Wizyta w BBC

Jerzy Janicki opowiadał o nadziejach, jakie radiowcy wiązali z objęciem władzy przez Gomułkę w październiku 1956 roku. Na fali rozluźnienia cenzury zaczęły się w radiu dyskusje na temat stworzenia czegoś nowego, gatunku, który wcześniej był w radiu nieznany. - Który byłby mieszanką trochę reportażu, trochę słuchowiska i by dotykał spraw bieżących – mówił gość Jerzego Swalskiego.

- Ponieważ wiedzieliśmy, że ojczyzną tego typu powieści radiowych jest Anglia – opowiadał Janicki – ja specjalnie pojechałem do BBC, do Londynu, żeby zobaczyć, jak oni realizują tego typu rzeczy. I przyjechałem oszołomiony, przywiozłem taśmę z jednym z odcinków i kiedy powiedziałem moim kolegom, że to jest 570. odcinek, to wszyscy wybuchnęli gromkim śmiechem, bo to oznaczało, że nasz projekt powinien trwać kilka lat, a my wtedy zakładaliśmy, że nasza radiowa saga potrwa co najwyżej rok.

Saga rodziny Matysiaków

Jerzy Janicki związał się z powieścią radiową "Matysiakowie" od pierwszego odcinka. Wspominał w audycji pilotażowe nagrania, mówił o pomyśle nadania serii tytułu "Rodzina Bardzo Dobrych" i o tym, jak szybko cały zespół doszedł do wniosku, że konieczna jest jego zmiana.

15 grudnia 1956 został nadany pierwszy odcinek. Popularność "Matysiaków" przerosła oczekiwania autorów. Przychodziły setki listów. – Ilekroć Matysiak zakaszlał czy zachorował – mówił Janicki – od razu ktoś pisał, by nie brał aspiryny i leków i przysyłał nam sok malinowy. Listów do tej pory jest ponad 2 mln, nie licząc kartek i depesz.

Na wieczną pamiątkę

Słuchacze, bojąc się, że powieść zniknie z anteny radiowej, a wraz z nią wymyśleni bohaterowie, zgłosili pomysł, by jakoś ich upamiętnić i tak 10 lat po nadaniu 1. odcinka, na Saskiej Kępie, przy ul. Ateńskiej zbudowany został Dom Rencisty im. Józefa Matysiaka. – Wiele w życiu zrobiłem, napisałem kilkanaście scenariuszy filmowych, kilkadziesiąt filmów telewizyjnych i mnóstwo innych, ale ten widomy ślad jest dla mnie największą satysfakcją. To jest coś, co się zmaterializowało – stwierdził Jerzy Janicki.

"Parnasik"

Jerzy Janicki zapisał się też jako współautor satyrycznego magazynu radiowego "Parnasik", który cieszył się ogromną popularnością wśród słuchaczy. Wokół programu skupili się wybitni polscy aktorzy i satyrycy. W audycji pojawiały się wywiady nie tylko z polskimi znanymi postaciami, ale gośćmi były też sławy światowe.

W rozmowie nagranej przez Halinę Szopską w 1985 roku w cyklu "W pracowni pisarza", Jerzy Janicki wspominał perypetie związane z wywiadem, jaki autorzy "Parnasika" przeprowadzili z Ernestem Hemingwayem. Wywiad zachował się w Archiwum Polskiego Radia.

Dlaczego tematy wojenne?

Mówił też o pracy nad serialami "Polskie drogi" i "Dom". – Oba te seriale uważałem za dosyć znaczące, jeśli chodzi o stosunek mojego pokolenia do tego, cośmy przeżyli – stwierdził i dodał:

- Tak, moją obsesją jest wojna. Nie muszę się chyba specjalnie rozwodzić dlaczego. Po prostu wojna rozpoczęła się dla mnie, gdy byłem młodym chłopcem. Straciłem dokładnie wszystko: rodzinę, dom, miasto. Są to rzeczy, które tak głęboko siedzą i wnikają w pamięć, że nie sposób do dziś się z tym pogodzić.

Jerzy Janicki zmarł 15 kwietnia 2007. Posłuchaj, co mówił o sobie i swojej twórczości.

bs