Wojna polsko-czechosłowacka

5 listopada 1918 lokalne władze polskie i czeskie podzieliły terytorium Śląska Cieszyńskiego wedle kryterium narodowości. Tereny, na których mieszkali głównie Polacy, miały zostać wcielone do ziem polskich, a te, gdzie mieszkali Czesi do Czechosłowacji. Rozgraniczenie to nie było podparte stosownymi umowami. Sprawę tę miały doprecyzować władze w Warszawie i Pradze.

– To rozgraniczenie było jednak sprzeczne z generalną koncepcją Tomáša Masaryka i Edvarda Beneša włączenia wszystkich ziem Królestwa Czeskiego do Czechosłowacji – wyjaśniał prof. Tadeusz Kisielewski w aud. Andrzeja Sowy "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Czechosłowacja".

Plebiscyt

Problemy z ustaleniem wspólnego frontu polsko-czeskiego były przyczyną zaatakowania Polski. W wyniku zbrojnej interwencji Czechosłowacji część Śląska Cieszyńskiego oraz Zaolzie zamieszkane w większości przez Polaków zostały wcielone do Czechosłowacji.

– Konflikt polsko-czechosłowacki rozpoczął się w styczniu 1919 roku najazdem na ziemię cieszyńską armii czechosłowackiej – mówił historyk prof. Tadeusz Kisielewski. – Konflikt o Zaolzie stał się kolcem niezgody w stosunkach polsko-czechosłowackich przez cały okres dwudziestolecia.

3 lutego 1919 władze czeskie zgodziły się w Paryżu, pod naciskiem przedstawicieli Ententy, na ogłoszenie plebiscytu. W jego wyniku 44% terenu przypadło Polsce, pozostała część znalazła się w granicach Czechosłowacji.

Dalsze kłótnie o Zaolzie

Konflikt o Zaolzie nie zakończył się po plebiscycie. Niekiedy mówi się, że winę za stosunki polsko-czechosłowackie w okresie międzywojennym ponoszą głównie piłsudczycy – według prof. Kisielewskiego jest to mit funkcjonujący w obu krajach.

Czeskie władze wprowadziły silną antypolską politykę państwową. W 1930 roku liczba uczniów w szkołach polskich spadła o połowę, a także zmniejszył się odsetek Polaków w poszczególnych powiatach.

Zdążyć przed Niemcami

U progu II wojny światowej Polska wykorzystała sytuację międzynarodową i wkroczyła do Zaolzia. Jako że Zachód wcześniej nie zareagował na zakusy terytorialne nazistowskich Niemiec, dla Polski wydawał się to dogodny moment do odebranie terenów, na których mieszkali Polacy. 21 września 1938 rząd RP wystosował wobec Czechosłowacji ultimatum zawierające żądanie oddania części Zaolzia, a 2 października 1938 wojska polskie wkroczyły do Czechosłowacji.

– Rząd polski postąpił bardzo niezręcznie – w złym towarzystwie i w złym momencie – zaznaczał historyk Józef Krzyk w audycji Artura Wolskiego "Naukowy zawrót głowy". – Czesi, nie mając już pewności czy ich państwo w ogóle przetrwa, przyjęli polskie ultimatum i zgodzili się na oddanie Zaolzia.

Po wybuchu II wojny światowej Czesi dążyli do tego, aby układy zarówno z Polską, jak i Niemcami unieważnić. Jak potoczyły się dalsze losy polsko-czeskiego terytorium? Posłuchaj audycji o konflikcie polsko-czechosłowackim.

mb

Śląsk Cieszyński przez lata stanowił typowy obszar pogranicza. Ścierały się na nim wpływy polskie i czeskie. Nic dziwnego, że po zakończeniu I wojny światowej i rozpadzie Austro-Węgier pretensje do tego terytorium wysunęły oba kraje: Polska i Czechosłowacja.

- Masaryk uważał, że w porozumieniu z mocarstwami zachodnimi i Rosją, uda mu się utworzyć niepodległe państwo Czechów i Słowaków, nie uwzględniając interesów Polski – mówił prof. Marek Jabłonowski w audycji Hanny Marii Gizy z cyklu "Klub ludzi ciekawych wszystkiego".

Polska Niepodległa. Serwis specjalny

Pomimo początkowych ustaleń, wedle których tereny Śląska Cieszyńskiego miały być podzielone wzdłuż granic etnicznych, wojska czechosłowackie 23 stycznia 1919 zaatakowały oddziały polskie i zajęły tereny aż po linię Wisły.

Pod naciskiem państw Ententy miała miejsce zakończona niepowodzeniem próba przeprowadzenia plebiscytu. Ostatecznie o podziale Śląska zadecydowała Rada Ambasadorów, międzynarodowy organ złożony z przedstawicieli Francji, Wielkiej Brytanii, USA (później Belgii), Włoch i Japonii, odpowiedzialny za wykonywanie postanowień traktatu wersalskiego.

- Zachodnia granica była kwestią układów mocarstw zwycięskich - wyjaśniał gość audycji prof. Tadeusz Panecki.

Ponad połowa spornego terytorium przypadła Czechosłowacji (ok. 56 %), w tym powiaty cieszyński i frysztacki, w których większość mieszkańców stanowili Polacy. Granica oparta została na linii Olzy. Ziemie, które przyznano Czechosłowacji zaczęto nazywać Zaolziem.

- Konflikt o Zaolzie stał się kością niezgody w stosunkach polsko-czechosłowackich przez cały okres dwudziestolecia - mówił historyk prof. Tadeusz Kisielewski w audycji z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej".

Zaolzie udało się zająć Rzeczpospolitej w 1938 roku. Dlaczego decyzja ta była błędem polskiej dyplomacji? Przeczytaj tutaj.

Posłuchaj audycji Hanny Marii Gizy z cyklu "Klub ludzi ciekawych wszystkiego" o kształtowaniu się granic odradzającej się Rzeczpospolitej oraz audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej".

bm

Zarzewie polsko-czechosłowackiego konfliktu o granice sięga okresu jeszcze przed odzyskaniem niepodległości przez te dwa państwa, które były zainteresowane wcieleniem w swoje granice Śląska Cieszyńskiego oraz Spisza i Orawy. By pogodzić interesy 5 listopada 1918 roku doszło do zawarcia układu pomiędzy Polską Radą Narodową Śląska Cieszyńskiego a Czeską Radą Narodową z siedzibą w Ostrawie. W wyniku zawartych w układzie ustaleń, doszło do podziału Śląska Cieszyńskiego według kryterium narodowościego. Tereny zamieszkane w większości przez Polaków miały zostać przyłączone do Polski, natomiast te zamieszkałe przez Czechów - do Czechosłowacji.

Jednak Czechosłowacja była zainteresowana przyłączeniem do swojego państwa Śląska Cieszyńskiego. Dlaczego? Dowiedz się tego z audycji "Stosunki między Polską a Czechosłowacją".

Początek wojny

23 stycznia 1919 roku wojska czechosłowackie niespodziewanie najechały Cieszyn, rozpoczynając tym samym wojnę z Polską o granicę. Z każdym dniem Czesi posuwali się coraz dalej w głąb Polski. Do czeskiej niewoli trafiło ponad tysiąc polskich żołnierzy i karwińskich górników, którzy w obliczu najazdu postanowili bronić kraju.

- Ten konflikt o granicę stał się kością niezgody we wzajemnych stosunkach przez cały okres dwudziestolecia – powiedział prof. Tadeusz Kisielewski w audycji "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Czechosłowacja, cz.II".

Więcej o przebiegu wojny polsko-czechosłowackiej przeczytasz w książce komendanta Franciszka Latinika "Walka o Śląsk Cieszyński" z 1934 roku na stronach Śląskiej Biblioteki Cyfrowej.

Rozejm

W ostatnich dniach stycznia 1919 roku, pod naporem nacisków Ententy, zostały zatrzymane działania zbrojne. Polsko-czechosłowacki konflikt o granice stał się jednym z punktów obrad konferencji pokojowej w Paryżu. Dzięki staraniom państw Wielkiej Czwórki: Francji, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Włoch, reprezentujący Polskę Roman Dmowski oraz reprezentant Czech Edvard Beneš, 3 lutego 1919 roku, podpisali rozejm w sprawie Śląska Cieszyńskiego. Zapisy umowy zakładały przestrzeganie ustaleń z 5 listopada 1918 roku, łącznie z poszanowaniem praw mniejszości narodowych. Jednak nie wszystkich sprawy zostały rozstrzygnięte, np. wojska czeskie jednak nie musiały wycofać się z pozycji, z których rozpoczęły atak.

Ponowny atak

Postanowienia rozejmu nie zadowoliły ani strony czeskiej, ani polskiej. W związku z tym Czesi w nocy z 23 na 24 lutego 1919 roku ponowili atak zbrojny na tereny Śląska Cieszyńskiego znajdujące się w rękach polskich. Tym razem strona polska była już przygotowana na taką ewentualność. Dzięki przemyślanej strategii doszło do skutecznego oporu wojsk polskich i powstrzymania ofensywy czechosłowackiej.

- Jednak nie doszło do kontrofensywy polskiej, która miałaby na celu odebranie tych ziem, które zostały zajęte przez wojska czeskie. Polacy liczyli na załatwienie tej sprawy w drodze rokowań – skomentował profesor Tadeusz Kisielewski w audycji "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej-Czechosłowacja, cz.I".

Porozumienie

25 lutego 1919 roku, czyli dzień po powstrzymaniu ataku czeskiego, doszło do zawarcia polsko-czechosłowackiej umowy wojskowej. Na mocy umowy paryskiej do Cieszyna przybyła delegacja państw Ententy, która nakazała opuścić wojskom czeskim obszar polskiego Śląska.

W ramach tej umowy dokładnie rozgraniczono tereny sporne. Ustalono linię demarkacyjną między Polską a Czechosłowacją. Sygnatariuszami umowy, poza członkami delegacji, byli komendant wojsk polskich Franciszek Latinik i czeskich Silvestr Blaha.

Ustalenia porozumienia

Według zawartej umowy stronie polskiej przypadł cały Cieszyn oraz miasta Trzyniec i Jabłonków. Część linii kolejowej z Bogumina do Cieszyna i Jabłonkowa, znajdującej się pomiędzy północną granicą Cieszyna a ostrowsko-karwińskim zagłębiem węglowym, mogła zostać zajęta przez wojska czeskie, podczas gdy południowy odcinek tej linii, z miastem Cieszynem włącznie aż do Jabłonkowa został powierzony polskiemu nadzorowi wojskowemu. Granica, której nie mogły przekroczyć wojska polskie została wytyczona na linii: rzeka Olza-Czerwin-Nowa Wieś-Skrzeczoń-Gorankowo-Polska Lutynia-fabryka Steingut-Frysztat.

Wojska czechosłowackie mogły zająć miejscowości, ale nie przekroczyć terenów położonych na linii: Bogumin-linia ciągnąca się na 500 metrów na wschód od linii kolejowej Karwina-Cieszyn aż do spotkania się tej linii z rzeką Olzą.

Jako termin rozpoczęcia zajmowania poszczególnych terenów przez wojska czechosłowackie wyznaczono 25 lutego 1919 roku o godz. 8 na całej rozciągłości frontu. Ruchy wojsk polskich miały rozpocząć się dzień później nie wcześniej niż o godz. 8 rano. Jako trasę polskich wojsk poza rzekę Olzę celem zajęcia obszaru na północ od strefy węglowej, wytyczono przez most Kąkolna z wyjątkiem miejsc bardziej położonych na południe. Uzgodniono również, że za wszystkie akty przemocy ze strony przemieszczających się wojsk wobec cywilów, miały odpowiadać dowódca jednostki, pod którego znajdował się sprawca wykroczenia.

Na mocy porozumienia wojska polskie i czechosłowackie nie mogły również posiadać więcej niż cztery bataliony (3000 ludzi z wyłączeniem artylerii).

Szczegóły porozumienia poznasz w książce komendanta Franciszka Latinika "Walka o Śląsk Cieszyński" z 1934 roku na stronach Śląskiej Biblioteki Cyfrowej.

Wycofanie się wojsk czechosłowackich z Cieszyna

"Powoli znikały czeskie uniformy, aż nareszcie, we środę 26 lutego bm. przed południem opuścił rynek cieszyński ostatni oddział czeski pod komendą majora Blahi, który przed wymarszem przemówił do żołnierzy czeskich i zapewniał <<ustoupime, ale zwicieżime>>. Żołnierze czescy, którzy 27 stycznia br. Wchodzili do Cieszyna z butą, krzykiem i hałasem, opuszczali <<proklate>> miasto milczkiem i minami rzadkiemi. O godz. 11:30 przed południem stanął pierwszy patrol polskiej konnicy w obrębie miasta, witany z radością, zapałem i obrzucany kwiatami przez publiczność" - donosiła lokalna gazeta "Gwiazdka Cieszyńska" z 28 lutego 1919 roku.

Wkroczenie wojsk polskich

26 lutego 1919 roku, na tereny ustalone w podpisanym dzień wcześniej porozumieniu, wkroczyły wojska polskie, które były radośnie i entuzjastycznie witane przez ludność polską zamieszkującą wioski znajdujące się na trasie ich przemarzu. Szczególne powitanie zapewnili polskim żołnierzom mieszkańcy Cieszyna.

"Wzdłuż całej drogi z frontu skoczowskiego aż do Cieszyna witała ludność polska z niebywałem entuzjazmem postępujące ku Cieszynowi wojska polskie. […] Przy bramie, prowadzącej na wielki plac koszarowy, powitały brygadiera Latinika i wojska polskie panie, w imieniu których pani Maria Sojkowa z Oldrzychowic ofiarowała chleb i sól. Poczem brygadier i całe wojsko wmaszerowało na wielki plac przez szpaler dziewcząt polskich, gdzie spotkało się z szalonym entuzjazmem niezliczonych tłumów, mogących wynosić od 50.000 do 60.000 osób, przybyłych przeważnie pieszo z dalekich okolic naszego kraju z licznymi kapelami. Wiwatom i okrzykom nie było końca, a entuzjazm doszedł do zenitu, kiedy maszerowały bataliony, z których każdy żołnierz przyozdobiony był małą chorągiewka jednego z państw Ententy, wystającą z lufy karabinu. […] Szkoda, że Czesi nie mogli już zobaczyć olbrzymich tłumów, bo byłaby im mina zrzędła i byliby doszli do przekonania, że tu nie da się już nic zrobić, że <<Cieszyńsko>> jest i będzie polskie" - relacjonowała "Gwiazdka Cieszyńska" z 28 lutego 1919 roku.

Więcej o wkroczeniu wojsk polskich do Cieszyna przeczytasz w archiwalnym numerze "Gwiazdki Cieszyńskiej" z 28 lutego 1919 roku na stronach Bibilioteki Cyfrowej Polona.

- To porozumienie miało prowizoryczny charakter do czasu ostatecznych ustaleń politycznych – dodał prof. Tadeusz Kisielewski w audycji "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej-Czechosłowacja, cz.II".

Plany plebiscytu

Sprawą zawartej w Cieszynie polsko-czechosłowackiej umowy zajęła się Komisja Międzysojusznicza, jednakże przedłożone przez nią propozycje dotyczące podziału terytorium nie zadowoliły obu stron konfliktu. W związku z tym na wniosek premiera Polski Ignacego Paderewskiego w lipcu 1919 roku w Krakowie zorganizowano konferencję polsko-czechosłowacką, na której strona polska zaproponowała przeprowadzenie plebiscytu.

Jak dalej ułożyły się plany dotyczące zorganizowania plebiscytu? Posłuchaj audycji "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Czechosłowacja, cz.I".

Ostatecznego podziału podziału Śląska, Orawy i Spisza pomiędzy Czechosłowację i Polskę dokonała konferencja ambasadorów w Paryżu 27 września 1920 roku. W wyniku decyzji podjętych na konferencji po stronie czechosłowackiej znalazło się 100 tysięcy osób narodowości polskiej. Spór z Czechosłowacją o granicę stał się główną przyczyną złych relacji polsko-czechosłowackich przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego. W 1938 roku, Polska dokonując zajęcia Zaolzia, posłużyła się właśnie argumentem etnicznym.

seb

Aż do 1918 roku dwie społeczności zamieszkujące Śląsk Cieszyński - polska i czeska - koegzystowały w zgodzie, w ramach państwa monarchii Habsburgów. Rozpad Austro-Węgier w wyniku zawieruchy I wojny światowej dał jednak szansę na odrodzenia na jej gruzach państw narodowych. Palącym problemem okazało się przejęcie władzy przez kształtującą się reprezentację polską i czechosłowacką oraz wyznaczenie granic między powstającymi państwami. 

Po stronie polskiej zająć się tym miała Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego. Składała się z przedstawicieli głównych polskich ugrupowań politycznych na tym obszarze: Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej, Związku Śląskich Katolików i Polskiego Zjednoczenia Narodowego. Każde ze stronnictw miało w radzie po siedmiu reprezentantów, przy czym w każdej reprezentacji miała znaleźć się jedna kobieta. W prezydium RNKC zasiadali ks. Józef Londzin, reprezentujący polskich ewangelików prawnik Jan Michejda i reprezentant socjalistów farmaceuta Tadeusz Reger. Sekretarzem rady został działacz oświatowy Paweł Bobek. 

27 października odbył się wielki wiec polskiej ludności w Cieszynie. Wygłoszona została deklaracja o włączeniu Księstwa Cieszyńskiego w granice Rzeczpospolitej, w której jednocześnie nawoływano do wycofania wojsk austriackich i tworzenia się oddziałów polskich.

Trzy dni później wydana została proklamacja, która stwierdzała: "Proklamuje [Rada – przyp. red.] uroczyście przynależność państwową Księstwa Cieszyńskiego do wolnej, niepodległej, zjednoczonej Polski i obejmuje nad nim władzę państwową. Ze względu na dążenia narodu czeskiego Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego oświadcza, iż ustanowienie ostatecznej granicy pomiędzy oboma bratnimi narodami polskim i czeskim pozostawia się porozumieniu pomiędzy oboma rządami […] z tym głębokim przekonaniem, iż rządy te będą się kierowały przy ustalaniu granicy istotną przynależnością narodową i wolą ludności".

Czy da się dogadać z Czechami? 

W nocy z 31 października na 1 listopada polscy żołnierze służący w cesarsko-królewskiej armii rozbroili, bez jednego wystrzału, swoich kolegów. Problem przejęcia władzy po erodującej monarchii Habsburgów okazał się łatwy do rozwiązania, o wiele trudniejsze miało okazać się porozumienie z władzami czeskimi powstałymi na tym obszarze po ogłoszeniu niepodległości przez Czechosłowację 29 października 1918 roku. Dzień później w Opawie zawiązała się Tymczasowa Rada Narodowa dla Śląska. 

- 5 listopada 1918 roku władze lokalne polskie i czeskie rozgraniczyły teren Śląska Cieszyńskiego według kryterium narodowościowego: tereny, gdzie mieszkali w większości Polacy, miały trafić do Polski, tereny, gdzie mieszkali Czesi - do Czechosłowacji - wyjaśniał prof. Tadeusz Kisielewski w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Czechosłowacja". - Rozgraniczenie miało charakter prowizoryczny i tymczasowy. Uważano, że ostatecznie tę sprawę rozstrzygną rządy w Warszawie i Pradze. 

Do czasu ostatecznego podziału Śląskiem Cieszyńskim miał administrować polsko-czechosłowacki Tymczasowy Rząd Krajowy Księstwa Cieszyńskiego. Na jego czele stanął jeden z trzech członków prezydium RNKC Jan Michejda. 

Rozsiedlenie ludności polskiej (czerwony) i czeskiej (zielony) w Księstwie Cieszyńskim. Fot.: Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych

Równocześnie z porozumieniem władz lokalnych toczyły się jednak zażarte spory uznawanych przez ententę reprezentacji politycznych obu narodów w Paryżu: Komitetu Narodowego Polskiego z Romanem Dmowskim na czele i Czeskiej Rady Narodowej pod przewodnictwem  Tomáša Masaryka i Edvarda Beneša.

- Rozgraniczenie było sprzeczne z koncepcją Masaryka i Beneša włączenia wszystkich ziem dawnego królestwa czeskiego do państwa czechosłowackiego. Śląsk Cieszyński uważano za księstwo, które wchodziło w skład korony czeskiej. Beneš, który był przedstawicielem Czechosłowacji na konferencji pokojowej w Paryżu, uzyskał poparcie Francuzów dla tej koncepcji - wskazywał prof. Kisielewski. 

Powstającemu państwu czechosłowackiemu zależało na spornym terytorium nie tylko z uwagi na ideologiczną wizję jednoczenia ziem korony czeskiej. W położonym na terenie Śląska Cieszyńskiego Zagłębiu Karwińskim znajdowały się kopalnie wysokojakościowego węgla kamiennego. W Trzyńcu znajdowały się dochodowe huty metali. Także przez teren Śląska Cieszyńskiego biegła linia kolejowa łącząca Czechy ze Słowacją. 

Graniczna wojna polsko-czechosłowacka i ustalenia konferencji w Spa

Gwałcąc tymczasowe porozumienie, 29 stycznia 1919 siły czechosłowackie wkroczyły na obszary przyznane Polsce. Pretekstem były pierwsze wybory parlamentarne w odrodzonej Polsce. Miały się one odbyć również na obszarze polskiej części Śląska Cieszyńskiego. Czesi uznali te tereny za obszary sporne, na których nie powinno się urządzać głosowania.

Walki toczyły się do 3 lutego, kiedy rząd w Warszawie pod naciskiem ententy zgodził się na nowe rozgraniczenie - Czesi przejęli części powiatu cieszyńskiego i frysztackiego. Umowa nie satysfakcjonowała żadnej ze stron i wojska czeskie przypuściły kolejny atak w nocy z 23 na 24 lutego. Nowy atak napotkał jednak na opór nie lokalnej samoobrony, a Wojska Polskiego. Napaść odparto i już następnego dnia podpisane zostało prowizoryczne porozumienie przyznające Cieszyn Polsce. 

14 marca 1919 roku Sejmu Ustawodawczy uznał 6 kandydatów z jednej listy ogłoszonej na Śląsku Cieszyńskim niespełna dwa miesiące wcześniej. Wśród nich byli członkowie Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego - Józef Londzin, Tadeusz Reger i Ryszard Kunicki.  

Do kolejnych ataków czechosłowackich już nie doszło, odbywały się za to konferencje i rozmowy. Pod naciskiem ententy ustalono, że o przynależności tych ziem ma zadecydować plebiscyt. Czesi, świadomi, że głosowanie ludności będzie dla nich niekorzystne, torpedowali starania o jego organizację.

Ostatecznie sprawa rozwiązana została na konferencji w Spa w lipcu 1920 roku arbitralną decyzją Rady Ambasadorów zwycięskich mocarstw. Ponad połowa spornego terytorium przypadła Czechosłowacji (ok. 56 proc.), w tym powiaty cieszyński (samo miasto podzielono między Polskę i Czechosłowację) i frysztacki, w których większość mieszkańców stanowili Polacy. II Rzeczpospolita znajdowała się wówczas w krytycznym momencie wojny polsko-bolszewickiej i polska dyplomacja nie mogła sobie pozwolić na sprzeciw wobec tej decyzji. Granica oparta została na linii Olzy. Ziemie, które przyznano Czechosłowacji zaczęto nazywać Zaolziem. 

Wraz z podziałem Śląska Cieszyńskiego RNKC zakończyła działalność, przekazując władzę administracji polskiej. Jej członkowie pozostali aktywnymi uczestnikami życia publicznego na Śląsku Cieszyńskim, zarówno po polskiej, jak i czechosłowackiej stronie. Michejda i Londzin sprawowali funkcję burmistrzów Cieszyna, Regner był przez trzy kadencje posłem na Sejm. Członkowie RNKC, Emanuel Chobot i Leon Wolf, zasiadali w ławach parlamentu w Pradze.

Niezagaszony konflikt 

Napięcie na linii polsko-czechosłowackiej utrzymywało się jednak przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego. W 1938 roku, zgodnie z postanowieniami układu monachijskiego, III Rzesza dokonała aneksji części terytorium Czechosłowacji. Z osłabienia sąsiada skorzystała II Rzeczpospolita. Wojsko Polskie zajęło wówczas Zaolzie. Wcześniej rząd czechosłowacki zmuszony był uznać polskie roszczenia dotyczące korekty granic. Co symboliczne, jedyną ofiarą akcji zajęcia Zaolzia był zastrzelony przez czechosłowackiego żołnierza harcerz Witold Reger, syn Tadeusza Regera, jednego z członków prezydium Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. Na czele komitetu witającego we Frysztadzie polskie oddziały pod dowództwem Władysława Bortnowskiego stał wspomniany już Leon Wolf, który po tym wydarzeniu ubiegał się z powodzeniem o mandat senatora RP. 

Konflikt odrodził się w ostatnich dniach II wojny światowej, wiosną 1945 roku. Na Zaolziu zaczęła działać polska administracja, ale władze czechosłowackie uznały, że decyzje przedwojennego rządu są nieważne. Strona polska wystosowała ultimatum. Wojna wisiała na włosku. Decyzje dotyczące rozstrzygnięcia sporu zapadły podczas negocjacji w Moskwie. Stalin zdecydował, że Zaolzie przypadnie w udziale Czechosłowacji. 

bm