Historia

Strzały w Mysłowicach doprowadziły do wybuchu I powstania śląskiego

Ostatnia aktualizacja: 15.08.2023 05:35
Niemcy otworzyli ogień do górników, ich żon i dzieci. Masakra wywołała ogromny szok na Śląsku. 104 lata temu doszło do pacyfikacji strajku w kopalni w Mysłowicach. Wydarzenie stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu I powstania śląskiego.
Oddział Grenzschutzu, lato 1919
Oddział Grenzschutzu, lato 1919Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Masakra w Mysłowicach

Niemcy postanowili brutalnie rozprawić się ze strajkującymi. Do konfrontacji doszło 15 sierpnia 1919 roku w Mysłowicach. Przed kopalnią "Myslowitzgrube" zebrały się trzy tysiące polskich górników wraz z rodzinami. Oczekiwali na odbiór wynagrodzeń, ale niemieckie szefostwo specjalnie przesuwało odbiór wypłaty.

W końcu wpuszczono małe grupki górników, ale nastroje w tłumie uległy wzburzeniu i robotnicy wbiegli na teren kopalni. Wtedy oddział Grenschutzu (z niem. straż graniczna; paramilitarna formacja) rozpoczął ostrzał. Zginęło siedmiu górników, dwie kobiety i nastoletni chłopiec. Liczba rannych nigdy nie została dokładnie ustalona.

Masakra w Mysłowicach odbiła się szerokim echem na Śląsku i stała się bezpośrednią przyczyną wybuchu I powstania śląskiego. Było nieprzygotowane i szybko zakończyło się porażką, ale rozpoczęło zbrojną walkę o polskość Śląska, zakończoną częściowym sukcesem.

– Militarnie przegraliśmy, ale wygraliśmy politycznie. Udowodniliśmy całemu światu, że Śląsk chce należeć do Polski, to było istotne – wspominał w Polskim Radiu Józef Termin, weteran I powstania śląskiego.


Posłuchaj
02:56 Wspomienia powstańca Józefa Termina.mp3 Wspomnienia Józefa Termina z I powstania śląskiego. (PR, 15.08.1973)

 

Strajk sierpniowy 1919

Manifestacja w Mysłowicach była zwieńczeniem prowadzonego w połowie sierpnia 1919 roku strajku górników i hutników.

Strajkujący wystosowali postulaty ekonomiczne i polityczne. Żądali podwyżek, rezygnacji z następujących zwolnień polskich robotników oraz zakazu powrotu do pracy byłych członków górnośląskiego Freikorpsu. Była to paramilitarna jednostka rozwiązana w lipcu 1919 roku, znana z represji wobec Ślązaków popierających przyłącznie Śląska do Polski.

Strajk osiągnął apogeum 14 sierpnia 1919 roku, kiedy uczestniczyło w nim aż 140 tysięcy robotników.

Większość śląskich robotników była pochodzenia polskiego, zaś przedsiębiorcy i właściciele zakładów przeważnie byli Niemcami. Podział warstw społecznych przekładał się na różnice narodowościowe, co dodatkowo zaogniało konflikt.

Posłuchaj
20:28 stulecie powstań śląskich___v2019007844_tr_0-0_161275570024a3d2[00].mp3 Prof. Ryszard Kaczmarek opowiada o powstaniach śląskich w audycji Katarzyny Jankowskiej z cyklu "Eureka". (PR, 17.04.2019)

 

Napięta sytuacja na Śląsku

Granice Polski po odzyskaniu niepodległości były niepewne, a wiele z nich należało najpierw wywalczyć. Napięta atmosfera utrzymywała się na Śląsku od zakończenia I wojny światowej. Polacy pragnęli dołączyć do tworzącej się II Rzeczpospolitej, zaś Niemcy chcieli pozostać w Rzeszy. Konflikt był nieuchronny.

Na konferencji wersalskiej ustalono, że o przynależności terytorialnej Śląska zadecyduje plebiscyt, ale Niemcy nie zamierzali łatwo oddać uprzemysłowionego regionu.

Zbliżające się głosowanie podgrzewało napięty konflikt narodowościowy. Już od końca 1918 roku dochodziło do sporadycznych spięć pomiędzy Polakami a Niemcami. W czasie wieców politycznych nierzadko dochodziło do bójek pomiędzy aktywistami. Sytuacja stopniowo dojrzewała do wybuchu regularnych walk. Pierwszą próbę podjęto w czerwcu 1919 roku w czasie nieudanego powstania oleskiego.

sa

Czytaj także

I powstanie śląskie. Walka o polski Śląsk

Ostatnia aktualizacja: 16.08.2023 05:58
104 lata temu, w 1919 roku, wybuchło I Powstanie Śląskie, którego celem było przyłączenie Górnego Śląska do Polski. Upadło po 10 dniach, przygotowując jednak grunt do dwóch kolejnych zrywów w następnych latach.
rozwiń zwiń
Czytaj także

II Powstanie Śląskie. Zwycięski zryw Ślązaków

Ostatnia aktualizacja: 19.08.2023 06:00
W nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 roku wybuchło II Powstanie Śląskie. W przeciwieństwie do pierwszego, które rok wcześniej było zrywem spontanicznym, drugie było zorganizowane.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Prof. Odziemkowski: "Traktat wersalski nie był zły, to jego realizacja zawiodła"

Ostatnia aktualizacja: 28.06.2023 05:50
- Traktat wersalski mógł zapewnić długotrwały pokój w Europie, gdyby był przestrzegany – oceniał w rozmowie z portalem Polskiego Radia prof. Janusz Odziemkowski. – Okazało się, nie po raz pierwszy, że ustępstwa wobec kogoś, kto chce szykować odwet, tylko go rozzuchwalają.  
rozwiń zwiń
Czytaj także

Polska w pierwszych trzech miesiącach 1919 roku – czas pokoju czy czas wojny?

Ostatnia aktualizacja: 20.10.2018 16:00
18 stycznia w Paryżu rozpoczęła się konferencja pokojowa. Polskę reprezentowali Roman Dmowski i Ignacy Paderewski, którzy zabiegali o kształt granic naszego kraju.  
rozwiń zwiń
Czytaj także

Burzliwe losy Śląska po odzyskaniu niepodległości

Ostatnia aktualizacja: 17.04.2019 20:07
W tym roku mija setna rocznica powstań ślaskich. Dla odradzajacego się państwa piolskiego dostęp do morza i odzyskanie ziem śląskich było prorytetowe.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rok 2019 rokiem powstań śląskich

Ostatnia aktualizacja: 31.05.2019 14:28
W cyklu "A to Polska właśnie" zajrzeliśmy do Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach. W audycji goście radiowej Jedynki opowiedzieli o historycznych wydarzeniach, które wpłynęły na losy Śląska i jego mieszkańców. 
rozwiń zwiń