Historia

Nobel Wisławy Szymborskiej. Poezja jako sposób na życie

Ostatnia aktualizacja: 03.10.2023 05:42
Literacka nagroda Nobla została przyznana Szymborskiej 27 lat temu za "poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi wyjść na światło we fragmentach ludzkiej rzeczywistości".
Wisława Szymborska odbiera medal noblowski 10 grudnia 1996 roku
Wisława Szymborska odbiera medal noblowski 10 grudnia 1996 rokuFoto: East News

Szymborska 1200.jpg
"Wieśce się ten Nobel po prostu należał"

Wieść o nagrodzie poetka przyjęła z właściwym sobie sceptycyzmem ("tak się złożyło miło i zaszczytnie", ale "mam nadzieję, że mi się nie przewróci w głowie") i natychmiast zwróciła uwagę na praktyczne konsekwencje tego wyróżnienia. W październiku 1996 roku mówiła w rozmowie z Polskim Radiem:

– Będę układała żmudnie przemówienie. Zupełnie nie mam pojęcia, o czym to będzie. To jest strasznie trudne. Trzeba się bardzo sprężyć, to nie może być taka leciutka pogawędka. Ja nie wiem, co to ma być, ale jestem świadoma, że będę to pisała miesiąc.

Echa tych słów znalazły się zresztą w tekście odczytu, który 10 grudnia 1996 roku noblistka wygłosiła w siedzibie Akademii Szwedzkiej w Sztokholmie: "podobno w przemówieniu pierwsze zdanie jest zawsze najtrudniejsze. A więc mam je już poza sobą...".


Posłuchaj
01:29 Nobel Szymborska.mp3 Reakcja Wisławy Szymborskiej na nagrodę Nobla. (PR, 1996)

 

Posłuchaj
09:09 WS 3.mp3 Wisława Szymborska w audycji "Dobry wieczór poeto". (PR, 1964)

 

W poszukiwaniu słowa

wisława szymborska 1200 PAP.jpg
Małgorzata Rejmer: Szymborska lubiła kicz

Wisława Szymborska urodziła się 2 lipca 1923 roku w folwarku Prowent pod Kórnikiem. Gdy miała kilka lat, jej rodzina przeniosła się do Krakowa, z którym poetka i eseistka była związana przez całe życie. Podczas II wojny światowej uczęszczała tam na tajne komplety, kończąc je maturą w 1941 roku. W 1945 roku zadebiutowała w krakowskim "Dzienniku Polskim" wierszem "Szukam słowa".

– Do tej pory ten tytuł jest aktualny, bo poeci nie robią nic innego, tylko szukają słów – mówiła Wisława Szymborska w 1974 roku w rozmowie z Wiktorem Legowiczem.

Próby literackie podejmowała już od dzieciństwa. – Wiersze zaczyna się pisać bardzo wcześnie. Potem przeważnie się je zarzuca, ja byłam z tych osób, które przy tym zostały – opowiadała w 1971 roku w audycji "Sylwetka poetycka". – Mając lat dwanaście, trzynaście zaczęłam pisać prozą i marzyłam o tym, żeby pisać długie powieści. Gdzieś pod koniec wojny wróciłam do pisania wierszy  wspominała.


Posłuchaj
23:34 WS 4 D 26937.mp3 Wisława Szymborska w audycji "Sylwetka poetycka". (PR, 1971

 

Skromna i dowcipna

szymborska_pap_1200.jpg
Szymborska. Mała dziewczyna i surowy mędrzec w jednym

Bywała nieuchwytna, unikała szumu wokół swojej osoby. Już 1964 roku prowadzący audycję w Polskim Radiu wyjaśniał, że nie było łatwo namówić poetkę na wizytę w studiu. Ale kiedy już przychodziła, śmiała się w charakterystyczny dla siebie, dziewczęcy sposób i mówiła rzeczy zabawne, błyskotliwe i mądre.

 Zaczyna się od nagłego skojarzenia, poruszonej nagle uwagi  odpowiadała pytana o to, jak powstają jej wiersze  Dopiero w tym momencie powstaje zamiar pisania wiersza. Wtedy przeważnie ulegam takiemu bardzo podstępnemu złudzeniu, że tym razem ten wiersz łatwo mi przyjdzie napisać, że właściwie on już jest gotowy i tylko czeka, żeby go wydobyć, tak jak kształt rzeźby zawarty w kamieniu. No, ale to jest robota kamieniarska – dodała.

Słowa, jak mówiła, wyławiała z mowy i pokazywała w trochę innym świetle. Pozwalała im żyć samodzielnie, zastrzegając, że precyzja musi być w poezji ogromna.


Posłuchaj
03:59 szymborska w zd3 ranek_[A]PR3(PCM) 2 luty 2012 09_38_53.mp3 Wisława Szymborska wspomina swój debiut (PR)

 

Twórczość i nagrody

Wisława Szymborska wydała m.in. tomy poetyckie "Wołanie do Yeti" (1957), "Sto pociech" (1967), "Ludzie na moście" (1986), "Chwila" (2002), "Dwukropek" (2005) i "Tutaj" (2009). Jest też autorką cyklu felietonów pod tytułem "Lektury nadobowiązkowe" oraz zbiorów żartobliwych wierszy i pracy plastycznych "Rymowanki dla dużych dzieci" i "Błysk rewolwru". W ostatnich latach ukazuje się także zbiory jej korespondencji m.in. z Kornelem Filipowiczem ("Listy. Najlepiej w życiu ma twój kot") i Zbigniewem Herbertem ("Jacyś złośliwi bogowie zakpili z nas okrutnie. Korespondencja 1955-1996").

Nobel to najważniejsze, lecz nie jedyne wyróżnienie, którym uhonorowano poetkę. Jest laureatką m.in. Nagrody Fundacji im. Kościelskich (1990), Nagrody Goethego (1991) i Nagrody Herdera (1995). W 1974 roku została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, w 2005 Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis", a w 2011 Orderem Orła Białego.

Wisława Szymborska zmarła w wieku 88 lat 1 lutego 2012 roku w Krakowie. Pochowano ją na tamtejszym Cmentarzu Rakowickim. Jej pogrzeb zgromadził wielu ludzi kultury, a także przedstawicieli władz państwowych i - przede wszystkim - wielbicieli jej poezji.

usc/mc

Czytaj także

Kolaże Szymborskiej, czyli memy sprzed ery internetu

Ostatnia aktualizacja: 21.12.2017 13:11
Niewiele osób wie, że polska noblistka poza twórczością literacką przez wiele lat tworzyła pocztówkowe kolaże, które wysyłała przyjaciołom na różne okazje. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kornel Filipowicz - trochę zapomniany, wybitny literat

Ostatnia aktualizacja: 14.02.2018 22:00
W ostatnich latach Kornel Filipowicz był najczęściej kojarzony jako życiowy partner noblistki Wisławy Szymborskiej. Razem przeżyli 23 lata. A był jednym z najwybitniejszych polskich prozaików i poetów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Te listy to połączenie bajki dla dzieci z satyrą i kryminałem"

Ostatnia aktualizacja: 18.04.2018 17:00
- Przez cztery dekady pisze do siebie dwoje wielkich poetów i wydawałoby się, że powstanie niesłychanie głęboka, poważna, pełna literackich odniesień i refleksji korespondencja. Nic z tych rzeczy – mówił w Dwójce Tadeusz Nyczek.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wisława Szymborska: dla poety najważniejszy jest kosz na śmieci

Ostatnia aktualizacja: 11.07.2018 22:30
2 lipca minęła 95 rocznica urodzin Wisławy Szymborskiej, znakomitej poetki, laureatki literackiej Nagrody Nobla. Z tej okazji w audycji przypominamy wypowiedzi poetki i wiersze w jej własnym wykonaniu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Nowe życie wierszy Wisławy Szymborskiej

Ostatnia aktualizacja: 31.01.2019 14:10
O spotkaniach z poezją noblistki opowie w "Poranku Dwójki" jej sekretarz, pisarz i szef Fundacji Wisławy Szyborskiej Michał Rusinek.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Michał Rusinek: Szymborska jest popularna wśród Włochów

Ostatnia aktualizacja: 01.02.2019 11:45
- Na wydarzenia poświęcone poezji Wisławy Szymborskiej we Włoszech przychodzi mnóstwo młodych ludzi. W Polsce wygląda to inaczej - mówił w Dwójce szef fundacji opiekującej się spuścizną noblistki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Siódma rocznica śmierci Wisławy Szymborskiej

Ostatnia aktualizacja: 01.02.2019 14:00
Jej utwory zostały przetłumaczone na 40 języków, choć napisała zaledwie ok. 350 wierszy. Jej twórczość nagrodzono Literacką Nagrodą Nobla w 1996 roku, za "poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi wyjść na światło we fragmentach ludzkiej rzeczywistości".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Czesław Miłosz nieznany

Ostatnia aktualizacja: 19.08.2019 11:00
W środę 14 sierpnia przypadała 15. rocznica śmierci Laureata Literackiej Nagrody Nobla z roku 1980. W Bibliotece Narodowej znalazło się archiwum poety zawierające m.in. jego notatniki, rękopisy, listy, fotografie, przedmioty osobiste. W "Strefie literatury" dowiedzieliśmy się, jakiego Miłosza poznajemy dzięki tym dokumentom.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Małgorzata Rejmer: Szymborska lubiła kicz

Ostatnia aktualizacja: 20.08.2019 08:25
- Każda rzecz w tym mieszkaniu jest anegdotą, opowieścią i można sobie budować dzięki niej jakiś obraz Wisławy Szymborskiej - mówiła w "Kwadransie bez muzyki" polska pisarka i reportażystka.
rozwiń zwiń