Halina Konopacka zmarła 28 stycznia 1989 roku. Zapisała się w historii jako pierwsza polska złota medalistka. Dokonała tego 31 lipca 1928 roku, rzucając dysk na rekordową odległość 39,62 m.

100 lat Polskiego Komitetu Olimpijskiego - serwis specjalny

Sławna jak Kiepura

- Halina Konopacka była nie tylko tą pierwszą zwyciężczynią olimpijską w polskich barwach w Amsterdamie, ale była z całą pewnością wzorem, który od tej pory może być śmiało kopiowany. Jej wszechstronność jeżeli chodzi o kulturę fizyczną i duchową, klasa jako człowieka, pomijając nawet samą kobiecą urodę, pozostawiła niezatarte wspomnienia - mówił Maciej Petruczenko, dziennikarz "Przeglądu Sportowego", ekspert od lekkiej atletyki i historii sportu.

W dwudziestoleciu międzywojennym jej sława była porównywana ze sławą Jana Kiepury. 

"Sportowcami stulecia" w 2018 roku zostali Irena Szewińska, Halina Konopacka i Janusz Kusociński.

Sportowe geny

Halina Konopacka polska lekkoatletka, mistrzyni olimpijska urodziła się 26 lutego 1900 w Rawie Mazowieckiej. Pochodziła z rodu szlacheckiego spowinowaconego z Tatarami. Jak stwierdza Maciej Pietruczenko - kulturę fizyczną miała w genach. Była dobra we wszystkich konkurencjach lekkoatletycznych, odnosiła mnóstwo zwycięstw. Startowała w biegach sztafetowych, w skokach, pchała kulą.

- Zaczęło się po prostu z zamiłowania do ruchu, z zamiłowania do przyrody. Ciekawość kazała rzucić, biegać, próbować. Po prostu z radości życia, z młodości, z przygody i z tego wszystkiego z czego sport się powinien składać. Jak wzięłam dysk, to okazało się, że po paru razach padł rekord Polski. No to już wtedy kazali mi trochę trenować. I tak się zaczęło – o swoich początkach w rzucie dyskiem opowiadała Halina Konopacka.

Wszechstronna i piękna

Z pewnością nie mieściła się ona w ciasnym stereotypie sportsmenki. Była piękną kobietą, nosiła się niesłychanie elegancko, stąd przy okazji różnego rodzaju zawodów była prawdziwą ozdobą stadionów. - Wystarczyłoby przypomnieć z kroniki życia towarzyskiego II Rzeczypospolitej długą listę prominentnych osobowości, w tym jednego premiera, które szalały za tą - jak pisała ówczesna prasa - kobietą posągowej urody - wspominał historyk dr Janusz Osica.

Równie mocno jak sport pochłaniało ją pisanie wierszy oraz malarstwo. Jej twórczość publikowana była w "Wiadomościach Literackich" i "Skamandrze". Wydany w 1929 roku tomik jej poezji: "Któregoś dnia" stał się modną, czytaną na  salonach lekturą.

We wrześniu 1939 roku brała udział w dramatycznej i udanej akcji przewozu do Francji zasobów polskiego złota. Udział Konopackiej w tej akcji wynikał stąd, że jej mąż Ignacy Matuszewski był prominentną postacią rządów pomajowych, m.in. szefem oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i ministrem skarbu II Rzeczypospolitej.

Gdy Halina Konopacka w latach II wojny światowej przeniosła się do Stanów Zjednoczonych, wróciła do poezji oraz zajęła się malarstwem. Zmarła 28 stycznia 1989 roku na Florydzie. Półtora roku po jej śmierci urnę z jej prochami pochowano na warszawskim cmentarzu na Bródnie.

mk/im

31 lipca 1932 roku Janusz Kusociński zdobył złoty medal w biegu na 10 000 m w czasie igrzysk olimpijskich w Los Angeles.

– Niewątpliwie Niemcy doskonale wiedzieli, kim jest. Sądzę, że zamordowali go dlatego, że odmówił zostania trenerem lekkoatletów niemieckich. Oni liczyli, że złamią mistrza olimpijskiego. Siedział przecież w celi-izolatce na Mokotowie, nie na Pawiaku, i kiedy go rozstrzeliwano, to przywieziono go osobno samochodem i został dołączony do transportu, który odszedł na Palmiry – wspominał Lesław Bartelski.

Na początku swojej sportowej drogi zajmował się piłką nożną. O jego atletycznej karierze zadecydował przypadek. Podczas zawodów lekkoatletycznych, na których kibicował swojemu znajomemu, zabrakło zawodnika. Kusociński został poproszony o zastępstwo. Bieg na 800 metrów pokazał, w jakim kierunku powinien pójść dalej młody sportowiec.

100 lat Polskiego Komitetu Olimpijskiego - serwis specjalny

Nowatorska metoda treningów

Kusociński podjął decyzję, że zostanie biegaczem. O jego sukcesie zadecydowała systematyczność i bardzo intensywne treningi. Nie bez znaczenia był też fakt, że pierwszym trenerem młodego biegacza został Estończyk Aleksander Klumberg. To on opracował indywidualną metodę treningu Kusocińskiego, tzw. interwałową (pokonywanie odcinków z bardzo dużą intensywnością na zmianę z odcinkami odpoczynkowymi).

Sportowiec był zawodnikiem niezwykle ambitnym, nazywano go "gigantem pracy treningowej". Na jej rezultaty nie trzeba było długo czekać. Już w 1928 roku zaczął bić rekordy krajowe i zdobył mistrzostwo Polski.

Złoty bieg "Kusego"

Nieprzerwane pasmo jego zwycięstw zarówno w kraju, jak i za granicą ukoronowane zostało 31 lipca 1932 na Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles, gdzie zdobył złoty medal w biegu na 10 000 m. Dystans pokonał w czasie 30 min 11.4 sek., ustanawiając tym samym nowy rekord olimpijski oraz nowy rekord Polski.

Dopiero po zawodach okazało się, jak wielki ból towarzyszył Kusocińskiemu w tym olimpijskim biegu i jak silną osobą okazał się przezwyciężając go. – Zaraz po zwycięstwie usiadł na trawie i zrzucił pantofle i można było widzieć przez lornetkę z naszej prasowej loży, że nogi ma całe w bąblach podeszłych krwią – tak złoty bieg Janusza Kusocińskiego wspominała dziennikarka Kazimiera Muszałówna.

W Los Angeles polski biegacz ustanowił też dwa rekordy świata na 3 000 m (19 czerwca 1932, czas: 8.18.8) i 4 mile (30 czerwca 1932, czas: 19.02.6).

Pechowa kontuzja

Poważna kontuzja kolana nie pozwoliła Kusocińskiemu na uczestnictwo w XI Olimpiadzie w Berlinie (1936). Na bieżnię powrócił w 1938 roku. Sportowiec dobrze wykorzystał okres przerwy w startach. Pomimo częstych kuracji, wyjazdów i pobytów w sanatoriach, zdołał zdać maturę oraz ukończyć Centralny Instytut Wychowania Fizycznego (dzisiejszy AWF w Warszawie). Współpracował z gazetami sportowymi m.in. jako redaktor naczelny "Przeglądu Sportowego". Wydał swoje wspomnienia "Od palanta do olimpiady".

95 lat Polskiego Radia. Zobacz serwis specjalny

Powrót na bieżnię

W 1938 roku mało kto wierzył, że po tak długiej przerwie 31-letni już lekkoatleta powróci na bieżnię. Jednak rok 1939 przyniósł pierwsze efekty jego morderczej pracy, dwukrotnie poprawione rekordy Polski na 5 000 m w Helsinkach i Sztokholmie.

– Wszyscy, którzy znali Kusocińskiego byli przekonani, że ponownie odegra wielka rolę na Igrzyskach Olimpijskich w Helsinkach w 1940 roku – wspominał publicysta Lesław Bartelski.

"W 1939 roku rozpocząłem na nowo i od początku życie zawodnicze, życie człowieka lekkoatlety, który już tyle doświadczył. W wyniku tych doświadczeń postanowiłem raz jeszcze popracować nad sobą i do igrzysk w Helsinkach przygotować się tak samo jak do olimpiady w Los Angeles przed siedmiu laty. To jest mój cel jeśli chodzi o karierę sportową"– pisał Janusz Kusociński w "Przeglądzie Sportowym" 17 sierpnia 1939.

Walczył nie tylko na bieżni

Niestety, losy świata potoczyły się inaczej i do olimpiady nie doszło. Pasmo sportowych sukcesów lekkoatlety przerwał wybuch II wojny światowej.

Kusociński będący kapralem rezerwy zgłosił się ochotniczo do wojska, by bronić Warszawy. Został dowódcą Kompanii Karabinów Maszynowych II Batalionu 360 Pułku Piechoty. Podczas walk w obronie stolicy został dwukrotnie ranny. Za bohaterską postawę został odznaczony Krzyżem Walecznych (28 września 1939).

Po kapitulacji Warszawy Kusociński pracował jako kelner w karczmie "Pod Kogutkiem". Jednocześnie działał w konspiracji - był członkiem Związku Walki Zbrojnej.

Pod pseudonimem "Prawdzic" związał się z konspiracyjną organizacją wojskową "Wilki". Wiosną 1940 został aresztowany przez Gestapo. Przewieziono go do więzienia na ulicę Rakowiecką, gdzie był poddawany potwornym torturom.

Od 1954 roku dla uczczenia jego pamięci corocznie odbywają się międzynarodowe zawody lekkoatletyczne – Memoriał im. Janusza Kusocińskiego. Jego imieniem nazwano też szkoły, parki, stadiony i ulice.

mk

Zajęcie drugiego miejsca przez polskich sportowców było prawdziwą niespodzianką. Nie spodziewano się zdobycia medali olimpijskich przez reprezentację Polski. Rzeczpospolita wciąż odczuwała skutki zniszczeń wojennych i miała problemy z przygotowaniem zespołu na zbliżające się igrzyska.

100 lat Polskiego Komitetu Olimpijskiego - serwis specjalny

"Nie sprzedamy darmo skóry"

Wyścigi odbywały się na torze stadionu Vélodrome de Vincennes.

– Wystartowaliśmy z wiarą, że jednak nie sprzedamy darmo swojej skóry, chociaż poprzedni dzień nie rokował zbyt dobrych nadziei ze względu na słabszą formę Stankiewicza – wspominał jeden ze srebrnych medalistów, Franciszek Szymczyk.

Tomasz Stankiewicz wciąż odczuwał skutki zawodów w Kopenhadze, które odbyły się tuż przed igrzyskami olimpijskimi. W półfinałowym wyścigu, w którym nasi kolarze zmierzyli się z Francuzami, odpadł po przejechaniu kilometra. Polaków uratowało przebicie opony przez jednego z francuskich sportowców.

– W konkurencji pozostało tylko trzech kolarzy polskich i trzech francuskich. Walka była niezwykle zacięta. Wynik był ostatecznie taki, że wyprzedziliśmy Francuzów mniej więcej o dwadzieścia metrów – opowiadał Franciszek Szymczyk.

Wietrzny finał

Finałowy wyścig odbył się zaledwie po kilkudziesięciu minutach. Polacy zmierzyli się z Włochami, którzy byli w znakomitej formie.

– Wiał silny wiatr i postanowiliśmy pojechać w ten sposób, aby z wiatrem jechał Stankiewicz z Łazarskim, a pod wiatr miałem jechać z Langem. Na pierwszym kilometrze niewiele przegraliśmy – mówił Szymczyk.

Przed kolejną zmianą Józef Lange był tak podekscytowany osiągniętym przez siebie czasem, że zapomniał o kolejności jazdy i ponownie poprowadził drugie okrążenie. Wówczas kolejność jazdy pod wiatr wypadła na Tomasza Stankiewicza, który nie poradził sobie z wysiłkiem. Pozostali kolarze próbowali nadrobić stratę, ale nie udało już się dogonić Włochów.

– Zajęcie drugiego miejsca w tak silnej konkurencji było dla nas wielkim sukcesem i wielką radością – wspominał Franciszek Szymczyk w rozmowie z Polskim Radiem w 1972 roku.

sa

Kazimierz Laskowski urodził się 124 lat temu, 7 listopada 1899 roku w Troicku na Syberii. Jego ojciec przebywał wówczas z rodziną na zesłaniu za działalność w polskim ruchu socjalistycznym. W 1914 roku młody Kazimierz przyjechał do Warszawy i w latach I wojny światowej zaczął rozwijać swoje zainteresowania sportowe w Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół".

Zawodnik i działacz

U progu niepodległości uprawiał kilka dyscyplin sportowych w klubie na warszawskiej Agrykoli. W 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego. Wiele sukcesów sportowych odniósł w wojskowych zawodach.

Stulecie PKOl - zobacz serwis specjalny

Największą biegłość osiągnął w szermierce, w której w latach 20. wielokrotnie zwyciężał w mistrzostwach Wojska Polskiego oraz w cywilnych konkurencjach. W 1928 roku był członkiem polskiej kadry na Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie, na których zdobył brązowy medal w konkursie drużynowym w szermierce. W 1930 roku wraz z kolegami ponownie zajął trzecie miejsce na mistrzostwach Europy.

Do 1926 roku toczył walki bokserskie i nawet zdołał wywalczyć tytuł wojskowego mistrza Polski. Równoległe do kariery sportowej pracował jako działacz. Był członkiem szermierskiego i bokserskiego związku sportowego i sędzią w obu dyscyplinach.

Służba w wojsku

W 1922 roku ukończył Centralną Wojskową Szkołę Gimnastyki i Sportowców w Poznaniu. Po studiach pozostał na uczelni. W 1928 roku przeniósł się do Warszawy i dowodził wojskową kompanią szermierską, a następnie pracował jako instruktor szermierki i boksu w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego.

W wojnie obronnej 1939 roku walczył w stopniu kapitana. Dostał się niewoli i do 1945 roku przebywał w obozie jenieckim, w którym prowadził konspiracyjne ćwiczenia fizyczne dla współwięźniów.

– Nasi sportowcy w chwilach próby potrafili szybko zamienić sportowy dres na wojskowy mundur. Nie zastanawiali się nad decyzją o podjęciu walki. Ryzykowali swoje życie i porzucali nieraz pięknie zapowiadające się kariery sportowe – mówiła Magdalena Stokłosa, jedna z autorek książki "Sportowcy dla niepodległej" w audycji Marka Stremeckiego z cyklu "Historie jak z książki".

Posłuchaj audycji o sportowcach, którzy walczyli o niepodległość.

Powrót do kraju

Po wyjściu z niewoli pomagał rodakom przebywającym w Niemczech w repatriacji do ojczyzny. Sam przyjechał do Polski w 1948 roku i powrócił do swoich przedwojennych zajęć. Pracował w Akademii Wychowania Fizycznej jako nauczyciel szermierki. Ponadto nawet w wieku 50 lat okazyjnie występował jako sportowiec.

Zmarł 20 października 1961 roku w Warszawie.

sa