W 1945 roku odbyło się uroczyste wmurowanie urny z sercem kompozytora w filar kościoła św. Krzyża w Warszawie. Wcześniej, w 1944 roku podczas Powstania Warszawskiego, ewakuowano ją ze świątyni do Milanówka.

Historyczna chwila

W zrujnowanej, zniszczonej Warszawie moment powrotu urny z sercem Chopina w dawne miejsce miał wymiar symboliczny. Na trasę przejazdu wyległy tysiące mieszkańców stolicy. Wydarzenie było transmitowane przez Polskie Radio.

- Jesteśmy na starej rogatce wolskiej, w miejscu, gdzie w roku 1831 grono przyjaciół żegnało kompozytora opuszczającego kraj ojczysty na zawsze - komentował reporter Polskiego Radia. - Przed chwilą, w aucie udekorowanym czerwienią i bielą, w powodzi kwiatów przybyła z Żelazowej Woli urna z sercem wielkiego artysty.

Ostatnia wola artysty

Fryderyk Chopin zmarł 17 października 1849 roku. W chwili śmierci towarzyszyła mu siostra Ludwika. To ona zajęła się likwidacją paryskiego mieszkania kompozytora. Ona też, zgodnie z ostatnią wolą, przewiozła serce brata z Paryża do Warszawy w styczniu 1850 r. Słój z sercem trzymała początkowo w domu na Podwalu. Później, urnę umieszczono w kościele św. Krzyża.

Usytuowany w sąsiedztwie Pałacu Czapskich/Krasińskich, był parafialnym kościołem rodziny artysty. To w nim zostały ochrzczone dwie siostry Fryderyka: Izabela i Emilia.

2 kwietnia 1877 roku zmarła Delfina Potocka, przyjaciółka artystów, jedna z najsłynniejszych kobiet swojej epoki.

Była córką Stanisława Komara, który pozycję w towarzystwie osiągnął dzięki protekcji carycy Katarzyny II. Przyszła na świat w roku 1807.

- Rodzina była niezbyt dobrze postrzegana w towarzystwie ze względu na kwestie patriotyczne - mówiła doc. dr Bożena Krzywobłocka, historyk.

Nieudane małżeństwo

Jako młoda dziewczyna wyszła za mąż za Mieczysława Potockiego, syna Stanisława Szczęsnego Potockiego, jednego z najbogatszych Polaków epoki. Małżeństwo nie było szczęśliwe. Mąż-krezus był jednocześnie skąpcem i dziwakiem. Na relacjach między małżonkami odbiło się być może także to, że Delfina nie dała Mieczysławowi męskiego potomka, zaś dwie córki, które były owocem tego związku, zmarły w dzieciństwie.

- Znalazła się w separacji z mężem, co było wyrazem szczególnej panującej wówczas mody - wyjaśniała autorka biografii Delfiny Potockiej.

Mimo rozstania z mężem, do końca życia pobierała od niego rentę w wysokości 100 tys. franków rocznie. Zaczęła podróżować po Europie. Elokwentna, uzdolniona artystycznie i słynąca z urody kobieta, podbijała serca na salonach. Uważano ją również za zło wcielone, kusicielkę cudzych mężów.

Była dla romantyków natchnieniem i muzą, nieosiągalnym obiektem westchnień. Podziwiali ją Fryderyk Chopin i Juliusz Słowacki, jednak najtrwalsza relacja połączyła ją z Zygmuntem Krasińskim.

- Niezwykły urok Delfiny polegał nie tylko na umiejętności podtrzymywania towarzyskiej rozmowy. Umiała ośmielać ludzi nieśmiałych. Umiała słuchać. Przypuszczam, że miłość Krasińskiego do Delfiny była oparta na darze słuchania. Ta fascynacja była niewątpliwie czymś, co przyspieszyło rozwój talentu wieszcza - wyjaśniała doc. dr Bożena Krzywobłocka.

Delfina Potocka zmarła w podeszłym wieku, przeżyła swoich słynnych adoratorów i epokę romantyzmu.

bm

Jednak oficjalny pogrzeb w Polsce nie był możliwy. Były to czasy zaborów, a Chopinowie przypuszczali, że władze zakażą takiego pochówku w obawie przed manifestacjami patriotycznymi.

Ostatecznie siostra pianisty, Ludwika, podjęła się misji potajemnego przewiezienia serca Chopina do Polski. - W tamtym czasie tego typu życzenia były formułowane wielokrotnie, nie było to nic nadzwyczajnego - podkreśla prof. Michał Witt.

Serce przewiezione zostało w słoju ukrytym w fałdach sukni. - Była to podróż dyliżansem, kontrabanda, Ludwika na przejściach granicznych nie przyznawała się, co wiezie - mówi Marcin Wąsowski z Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina.

30 lat po śmierci kompozytora serce zostało wmurowane w kolumnę kościoła św. Krzyża w Warszawie. Cudem ocalało z pożogi Powstania Warszawskiego, a po wojnie wróciło do zrujnowanego jeszcze kościoła (Polskie Radio prowadziło transmisję tej uroczystości).

W 2014 r zespół naukowców oceniał, w jakim stanie znajduje się ta narodowa relikwia. Jakie były wnioski z tego badania? O tym w nagraniu. W audycji wykorzystane zostało również nagranie archiwalne z 1945 r.

>>> Słuchaj Radia Chopin

***

Tytuł audycji: "Rodem warszawianin, sercem Polak, talentem świata obywatel"

Prowadzi: Katarzyna Kobylecka

Goście: prof. Michał Witt (Instytut Genetyki Człowieka PAN w Poznaniu) oraz Marcin Wąsowski (Narodowy Instytut Fryderyka Chopina)

Data emisji: 26.12.2017

Godzina emisji: 18.10

mg/kk

Biblioteka jest owocem działań Wielkiej Emigracji starającej się o zachowanie polskiej kultury. Gromadzono w niej ocalałe w powstaniu listopadowym książki, mapy, dzieła sztuki i różne pamiątki narodowe.

- Trudno powiedzieć, kto dokładnie był pomysłodawcą biblioteki. Powszechnie uważa się, że był to Julian Ursyn Niemcewicz, ale spory wkład w jej powstanie wnieśli książę Adam Czartoryski i Adam Mickiewicz - mówił dyrektor Biblioteki Polskiej w Kazimierz Zaleski w audycji "Biblioteka Polska w Paryżu" z 2001 roku.

Początki działalności

Pierwotnie biblioteka mieściła się w małym mieszkaniu jednego z działaczy emigracyjnych. Jednak rozrastający się księgozbiór wymusił poszukiwanie nowego miejsca. Emigranci za pieniądze zebrane w kwestach i przekazane w darach kupili dom z XVII wieku na Wyspie św. Ludwika w Paryżu, w którym mieszkał sekretarz króla Ludwika XIV. Przenosiny do nowego budynku nastąpiły w 1854 roku. Od tego czasu, to właśnie tam znajduje się siedziba biblioteki.

Pieczę nad biblioteką sprawowało emigracyjne Towarzystwo Literackie w Paryżu, przemianowane w latach 50. XIX wieku na Towarzystwo Historyczno - Literackie. Pod koniec XIX wieku, wskutek zaniku działalności organizacji, nadzór nad instytucją przejęła Polska Akademia Umiejętności w Krakowie. Doszło do tego za sprawą skutecznych działań jednego z członków PAU - Władysława Mickiewicza, jednego z synów narodowego wieszcza, który dodatkowo przekazał jeszcze pamiątki po ojcu.

- Towarzystwo Historyczno-Literackie zostało reaktywowane dopiero po II wojnie światowej, kiedy trzeba było ponownie stworzyć niepodległościowy ośrodek kultury – dodał Kazimierz Zaleski.

Cenne zbiory

Zbiory Biblioteki Polskiej w Paryżu pochodzą z darów. Przez długi czas jednym z najważniejszych fundatorów była Fundacja Lanckorońskich i Fundacja im. Zygmunta Zaleskiego - ojca obecnego dyrektora. Ponadto Biblioteka utrzymywała się ze składek członkowskich Towarzystwa Historyczno-Literackiego i przepisanych na nią spadków.

Najstarsze zbiory pochodzą z XV wieku. To inkunabuły i rozmaite dokumenty. Niektóre z nich zostały podpisane przez królów i to nie tylko polskich. Biblioteka posiada także sprawozdania ze średniowiecznych synodów zwoływanych przez papieży. Poszczególne z nich występują tylko w sześciu egzemplarzach na świecie. Biblioteka posiada wiele manuskryptów, m.in. "Pana Tadeusza" i "Dziadów" Adama Mickiewicza, utworów Juliana Ursyna Niemcewicza, Juliusza Słowackiego, Fryderyka Chopina, Johanna Wolfganga Goethego oraz akt detronizacji cara Mikołaja I podpisany przez sejm Królestwa Polskiego z 1831 roku. 

Zbiory biblioteki obejmują 200 000 książek, w tym wiele manuskryptów oraz 30 000 dzieł sztuki, przede wszystkim grafik, rycin i fotografii. Jakie jeszcze skarby można znaleźć w tej instytucji? Posłuchaj audycji "Biblioteka Polska w Paryżu".

Po II wojnie światowej

W czasie II wojny światowej najcenniejsze zbiory do swej posiadłości koło Tuluzy oraz do swoich francuskich przyjaciół wywiózł ówczesny dyrektor Franciszek Pułaski. Niestety, zabrakło mu czasu na ukrycie całości. Znajdujące się w bibliotece zbiory wywieźli Niemcy. Zostały one znalezione przez zwolnionych ze stalagu francuskich więźniów w 1945 roku. Natknęli się oni na nierozpakowane skrzynki opatrzone napisem "Biblioteka Polska w Paryżu". Zbiory wróciły do Paryża przez Warszawę i Moskwę. Część z nich została w Muzeum Literatury w Warszawie i w siedzibie Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.

- Podczas porządków zauważyliśmy, że brakuje 800 książek, które najprawdopodobniej zostały ukradzione. Poza tym niektóre książki, mapy, ryciny zostały zakażone bakteriami, grzybami i wilgocią. Niestety, niektórych nie udało się uratować – dodał Kazimierz Zaleski w audycji "Sami nie wiecie, co posiadacie" z 2001 roku.

Instytucja to nie tylko biblioteka, ale także trzy muzea: Adama Mickiewicza, Fryderyka Chopina oraz Sztuki. Co dokładnie można tam zobaczyć? Dowiedz się tego z audycji "Biblioteka Polska w Paryżu".

Odznaczenia

W latach 2001-2003 Biblioteka przeszła gruntowny remont. W 2004 roku na mocy porozumienia przeszła pod kuratelę Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie i Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. W 2013 roku wraz z Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu została wpisana do rejestru Pamięci Świata UNESCO. W tym samym roku otrzymała także nagrodę Kustosz Pamięci Narodowej.

seb

Począwszy od daty urodzenia. W wielu źródłach można przeczytać o dwóch datach - 22 lutego i 1 marca 1810 roku.
Data 22 lutego została wpisana do świadectwa chrztu w parafii w Żelazowej Woli. Jednak przekazy rodzinne mówią o 1 marca. Tę datę podawał sam Fryderyk.

Mały Frycek nie był pierwszym dzieckiem w rodzinie. Miał starszą siostrę Ludwikę, która pierwsza uczyła go muzyki. - Fryderyk cenił też jej kompozycje - mówi Ewa Jałochowska, pisarka. Były również dwie młodsze siostry Izabela i Emilia, która zmarła w wieku 15 lat. Rodzeństwo bardzo się kochało.

Fryderyk i Emilia mieli również nieprzeciętny talent literacki. Założyli nawet w domu towarzystwo literackie i pisali teksty przedstawień. - Są podziwiane do dzisiaj i pełne humoru - mówi gość Jedynki.

Co było przełomem w życiu Fryderyka? Jakie były losy pozostałych sióstr? Kto był złym duchem rodziny, a kto dobrym? Komu zawdzięczamy to, że przetrwała spuścizna po kompozytorze?

Posłuchaj całej rozmowy.

Polskie Radio Chopin

***

Tytuł audycji: Cztery pory roku

Prowadzi: Sława Bieńczycka

Gość: Ewa Jałochowska autorka książki "W cieniu sławy. Zapomniane rodzeństwa sławnych Polaków"

Data emisji: 1.03.2019

Godzina emisji: 9.17

ag