Historia

Rydel się żeni! Najsłynniejsze polskie wesele

Ostatnia aktualizacja: 20.11.2023 05:55
123 lata temu, po ślubie poety Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczykówny w kościele Mariackim w Krakowie, para młoda wraz z gośćmi udała się do Bronowic Małych, by wziąć udział w wydarzeniu, które przeszło do legendy polskiej literatury.
Lucjan Rydel z żoną Jadwigą oraz dziećmi Helenką i Lucjanem
Lucjan Rydel z żoną Jadwigą oraz dziećmi Helenką i LucjanemFoto: Polona/domena publiczna

Od wesela do "Wesela"

Gościem na weselu Lucjana Rydla był jego przyjaciel od lat szkolnych - Stanisław Wyspiański, w tamtym czasie jeden z krakowskich artystów, który pod koniec lat 90. XIX wieku dał się poznać jako świetny malarz i dekorator, ogłosił kilka sztuk, ale nie zdobył większego uznania. 20 listopada 1900 roku stał się początkiem jego drogi ku sławie.


Posłuchaj
28:38 Dwójka O wszystkim z kulturą 28.08.2017.mp3 Rozmowa o najważniejszych inscenizacjach "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. (PR, 28.08.2017)

 

W bronowickim dworku bawił się także Tadeusz Boy-Żeleński, który w swojej słynnej "Plotce o »Weselu« Wyspiańskiego" opisał dokładnie chwilę, w której w głowie pisarza zaczęła rodzić się myśl o dramacie:

"Wesele Rydla odbywało się w domu Tetmajera, było huczne, trwało, o ile pamiętam, wraz z czepinami, ze dwa czy trzy dni. Niejeden z gości przespał się wśród tego na stosie paltotów, potem znów wstał i hulał dalej. Wieś była oczywiście zaproszona cała, z miasta kilka osób z rodziny i przyjaciół Rydla, cały prawie światek malarski z Krakowa. I Wyspiański. Pamiętam go jak dziś, jak, szczelnie zapięty w swój czarny tużurek, stał całą noc oparty o futrynę drzwi, patrząc swoimi stalowymi, niesamowitymi oczyma. Obok wrzało weselisko, huczały tańce, a tu, do tej izby raz po raz wchodziło po parę osób, raz po raz dolatywał jego uszu strzęp rozmowy. I tam ujrzał i usłyszał swoją sztukę".

wesele pocztówka 2 1200.jpg
"Wesele" w 1901 r. "to był wstrząs dla publiczności"

"Wesele" wystawiono po raz pierwszy 16 marca 1901 roku w Teatrze Miejskim w Krakowie. Premiera była zapalnikiem wybuchu narodowych uczuć, autor został okrzyknięty czwartym wieszczem, a publiczność wręczyła mu wieniec z napisem "44". Dla Polaków pod zaborami Wyspiański stał się jednym z największych żyjących rodaków. Jego sława spłynęła także na Lucjana Rydla. Bez "Wesela" poeta ten byłby prawdopodobnie znacznie mniej dzisiaj znany. Dla wielu czytelników zawsze będzie Panem Młodym.


Posłuchaj
03:47 Janusz Majcherek o początku sławy SW.mp3 Janusz Majcherek o momencie, w którym doceniono Stanisława Wyspiańskiego. (PR, 2004)

 

Rydel, chłopi i chochoły

Lucjan Rydel, tłumacz, poeta i dramaturg, autor jasełek "Betlejem polskie", przyszedł na świat 17 maja 1870 w Krakowie. Jego ojciec, także Lucjan, był okulistą i profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, a jego dziadek po kądzieli, Józef Kramer, to podróżnik i historyk sztuki. – Tradycja rodzinna mówi o szkockich korzeniach rodu Rydlów – mówiła w 2008 roku Maria Rydlowa, żona wnuka Lucjana Rydla, w audycji Witolda Malesy z cyklu "Biografie niezwykłe".

Pod wpływem ojca Lucjan Rydel studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uzyskał doktorat. W trakcie studiów chętnie uczęszczał na wykłady z historii sztuki i literatury.


Posłuchaj
29:15 w zaczarowanym kręgu lucjana rydla___242_08_ii_tr_0-0_1002611565b42098[00].mp3 O życiu i działalności poety opowiada Maria Rydlowa w audycji Witolda Malesy "W zaczarowanym kręgu Lucjana Rydla". (PR, 1.04.2008)

 

Stanisław_Wyspiański,_Autoportret 1200.jpg
Wyspiański. Pełnia życia w cieniu śmierci

Galicja pod zaborem austriackim była uważana za polski Piemont. Spodziewano się (jak się później okazało - słusznie), że to tutaj rozwinie się ruch, który doprowadzi do uzyskania niepodległości. Polityka władz austriackich nie paraliżowała rozwoju polskiej kultury. Kraków stał się kulturalną stolicą polskości. W takiej atmosferze dorastał Lucjan Rydel. W takiej atmosferze kształtowała się Młoda Polska.

Ślub Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną, córką chłopa z podkrakowskich Bronowic, był przykładem młodopolskiej chłopomanii. Młodopolanie twierdzili, że zepsuta miastem inteligencja musi połączyć się z siłą witalną narodu - chłopami. Nie oznacza to, że małżeństwo Rydlów było nieudane. Sam Rydel określał je jako nieustająco szczęśliwe.

Mając niespełna 48 lat, poeta zachorował na zapalenie płuc. Zmarł 8 kwietnia 1918 roku w Rydlówce, tym samym domu, w którym w 1900 roku odbyło się jego wesele. Zabytkowy dworek do dziś należy do rodziny Rydlów. W 1969 roku budynek stał się siedzibą Regionalnego Muzeum Młodej Polski. Od 2016 roku Rydlówka jest oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Co roku pod koniec listopada organizowany jest tam tzw. osadzanie chochoła, czyli obrzęd okrywania krzaka róży słomą.


Posłuchaj
15:19 Dwójka Kwadrans bez muzyki 30.08.2017.mp3 "Rydlówka" 117 lat po najsłynniejszym polskim weselu. (PR, 30.08.2017)

 

Dwór Rydlówka przy ulicy Tetmajera 28 w krakowskich Bronowicach. Fot. Wikimedia/domena publiczna Dwór Rydlówka przy ulicy Tetmajera 28 w krakowskich Bronowicach. Fot. Wikimedia/domena publiczna
mc
Czytaj także

"Wesele" Wyspiańskiego z pogranicza snu i jawy

Ostatnia aktualizacja: 16.03.2023 05:45
- Żądnym sensacji mieszkańcom Krakowa oferowała ta sztuka galerię powszechnie znanych współczesnych postaci ze świata kultury, bo inspiracją dramatu był spektakl prawdziwie z życia wzięty - mówił w Polskim Radiu dr Janusz Osica, historyk.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Przybyszewski – prowokator z cyganerii krakowskiej

Ostatnia aktualizacja: 23.11.2023 05:40
Pisarz, który w swoich książkach łamał społeczne tabu, prowokował i nie bał się tego, że nie będzie zrozumiany. Może dlatego, że publikował głównie za granicą. Dekadentyzm i ekspresjonizm przywiózł potem do Polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Karta dań w "Weselu". Co jedli goście w Bronowicach?

Ostatnia aktualizacja: 30.08.2017 16:50
Biesiada w podkrakowskich Bronowicach stała się jedną z najważniejszych uczt w polskiej literaturze. - Interesujące jest to, że w "Weselu" Wyspiański nawet słowem nie zająknął się o jedzeniu. A przecież to był jeden z najważniejszych elementów ówczesnej obrzędowości - opowiada dziennikarka kulinarna Małgorzata Jankowska-Buttitta.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Córka Wyspiańskiego: ojciec był szalenie zazdrosny o matkę

Ostatnia aktualizacja: 01.09.2017 18:40
O pełnym pasji małżeństwie swoich rodziców i kulisach biografii autora "Wesela" opowiadała w archiwalnym nagraniu Helena Chmurska, córka Stanisława Wyspiańskiego i Teodory Teofili z d. Pytko.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Janusz Prusinowski. Chochoł multiinstrumentalista

Ostatnia aktualizacja: 02.09.2017 13:00
– To wyzwanie, ale także niezwykła postać, niezwykły obraz i niezwykłe słowa – mówił muzyk, który podczas Narodowego Czytania "Wesela" Wyspiańskiego w Ogrodzie Saskim wcielił się w postać Chochoła.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Witkacy od kuchni. "Wątróbka, racuchy i szkice barowe"

Ostatnia aktualizacja: 16.10.2017 15:50
- Ani w dramatach Witkiewicza, ani w jego powieściach czy na obrazach nie brakuje wątków kulinarnych. Najczęściej pojawiają się one na portretach dziecięcych, których artysta po prostu nie lubił malować - opowiada Marek Średniawa z Instytut Witkacego. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Wyspiański". Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie

Ostatnia aktualizacja: 09.12.2017 19:00
Od 28 listopada w Muzeum Narodowym w Krakowie można oglądać wystawę "Wyspiański". Na ekspozycję poświęconą twórczości Stanisława Wyspiańskiego trafiło blisko 500 prac ze zbiorów Muzeum. Dlaczego warto ją odwiedzić? W jaki sposób wystawa ukazuje postać wybitnego artysty?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Czy Wyspiański jest współczesny?

Ostatnia aktualizacja: 03.02.2019 20:06
2019 nie jest rokiem Stanisława Wyspiańskiego, mimo że w ostatnich dniach można odnieść inne wrażenie. W 150-tą rocznicę urodzin artysty pokazano pierwszą od niemal 30 lat premierę "Wesela" w Teatrze Telewizji.
rozwiń zwiń