Historia

Dorabiał, przygrywając na weselach, później zszokował muzyczny świat. 90 lat temu urodził się Krzysztof Penderecki

Ostatnia aktualizacja: 23.11.2023 06:00
Jest wymieniany jako jeden z największych kompozytorów muzyki poważnej XX wieku.  Wielokrotnie wyróżniany i nagradzany na świecie, jest także kawalerem Orderu Orła Białego, najwyższego odznaczenia w Polsce, przyznawanego za wybitne zasługi.
Krzysztof Penderecki na gali przyznania nagrody Per Artem Ad Deum, 22 czerwca 2015
Krzysztof Penderecki na gali przyznania nagrody Per Artem Ad Deum, 22 czerwca 2015Foto: Wikimedia Commons/dp/Dawid Łukasik

Najwybitniejszy polski kompozytor urodził się 90 lat temu, 23 listopada 1933 roku. Dorastał w Dębicy.

– Pierwszym moim zetknięciem z muzyką, poza grą ojca na skrzypcach, było słuchanie orkiestry dętej z Dębicy. Ciągnąłem za sobą nianię, żeby jej posłuchać – mówił Krzysztof Penderecki na antenie Polskiego Radia w 2013 roku.

Krzysztof Penderecki - serwis specjalny

Posłuchaj wspomnień wybitnego kompozytora w audycji Polskiego Radia z cyklu "Zapiski ze współczesności".

Posłuchaj
54:51 Krzysztof Penderecki - zapiski ze wspolczesnosci.mp3 Wspomnienia Krzysztofa Pendereckiego w audycji z cyklu "Zapiski ze współczesności". (PR, 23.11.2013) 

Droga do muzycznej wielkości

Już od najmłodszych lat miał styczność z instrumentami. Jako kilkulatek uczył się gry na skrzypcach, które dostał od ojca. W latach 50. uczęszczał do Akademii Muzycznej w Krakowie. W tym czasie dorabiał, przygrywając na weselach.

Pierwszy duży sukces osiągnął w 1959 roku, kiedy zdobył trzy pierwsze nagrody w konkursie Związku Kompozytorów Polskich.

– Napisałem w ciągu dwóch miesięcy trzy utwory. Dzień, w którym dowiedziałem się o zwycięstwie, był jednym z najpiękniejszych w moim życiu – wspominał Krzysztof Penderecki. – Chciałem dostać paszport, żeby wyjechać na stypendium w Darmstadt, ale postanowiłem spełnić swoje marzenia i pojechałem do Włoch.

W 1960 roku napisał jeden ze swoich najsłynniejszych utworów: "Ofiarom Hiroszimy - tren". Szybko zaczął zdobywać międzynarodowe uznanie. Szczególnie zasłynął jako kompozytor muzyki religijnej.

W 1969 roku skomponował pierwszą operę, zatytułowaną "Diabły z Loudun". Cztery lata później stworzył I Symfonię (ostatnia - piąta - część powstała w 1992 roku).

W 1980 roku rozpoczął prace nad jednym ze swoich największych dzieł - "Polskim Requiem". Jest to monumentalna kompozycja inspirowana historią Polski. Poszczególne części utworu dotyczą "Solidarności", kardynała Stefana Wyszyńskiego, Powstania Warszawskiego, ojca Maksymiliana Kolbe oraz zbrodni w Katyniu. Ostatnia część "Requiem" została zadedykowana papieżowi Janowi Pawłowi II i została napisana po jego śmierci w 2005 roku.

Geniusz kompozycji

Na początku swojej kariery reprezentował awangardowe podejście do tworzenia muzyki. Wraz z innymi przedstawicielami tego nurtu starał się wydobywać brzmienie z instrumentów w niekonwencjonalny sposób. Ponadto wykorzystywał w utworach dźwięki przedmiotów codziennego użytku, jak np. maszyna do pisania, piła albo kawałek blachy.

W latach 70. zaczął odchodzić od awangardy, a jego muzyka zaczęła przypominać styl klasycznych kompozytorów z XIX wieku.

Krzysztof Penderecki w swojej twórczości często inspirował się wątkami historycznymi. Nie tylko rodzimymi jak w przypadku "Polskiego Requiem", ale również należącymi do historii powszechnej, tak jak chociażby w przypadku koncertu fortepianowego "Zmartwychwstanie", napisanego po zamachu na World Trade Center w Nowym Jorku w 2001 roku.

Jego utwory były często wykorzystywane w filmach – w tym w słynnym "Lśnieniu" Stanleya Kubricka – pomimo że sam Krzysztof Penderecki napisał muzykę tylko do jednego – "Rękopisu znalezionego w Saragossie" w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa. Ścieżka dźwiękowa powstała w Studiu Eksperymentalnym Polskiego Radia.

sa

Czytaj także

Fryderyk Chopin: zabierzcie przynajmniej serce me do Warszawy

Ostatnia aktualizacja: 17.10.2020 06:00
- Warszawa przeżywa dziś podniosłe chwile. Oto do stolicy wraca serce wielkiego artysty, Fryderyka Chopina - mówił 17 października 1945 roku reporter Polskiego Radia w 96. rocznicę śmierci wybitnego pianisty i kompozytora. Dziś mija 171 lat od jego śmierci.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Henryk Mikołaj Górecki - wyprzedził epokę

Ostatnia aktualizacja: 12.11.2023 05:45
12 listopada 2010 roku zmarł Henryk Mikołaj Górecki, "najbardziej polski" wśród klasyków XX wieku - autor III Symfonii Pieśni Żałobnych, sprzedanej w ponad milionie egzemplarzy. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Moniuszko. Od kompozytora do bohatera mitów narodowych

Ostatnia aktualizacja: 10.01.2019 10:23
- Jako naród bez państwa potrzebowaliśmy wyraziście zarysowanej osobowości, wieszcza będącego wcieleniem cnót patriotycznych i idealnych wzorców do naśladowania. Moniuszko stał się zakładnikiem takiej sytuacji. Wbrew własnej woli stał sie rekwizytem politycznym. W zasadzie jest tak do dzisiaj - mówił w Dwójce dr Grzegorz Zieziula.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Moniuszko. "Był konserwatystą zarówno w życiu, jak i w muzyce"

Ostatnia aktualizacja: 29.04.2019 11:13
5 maja przypada 200. rocznica śmierci polskiego kompozytora Stanisława Moniuszki. Prof. Magdalena Dziadek z Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego opowiada o tym, czym charakteryzowała się muzka artysty, jak liczne podróże kształtowały jego gust i jakie dzieła przyniosły mu największą sławę.
rozwiń zwiń