16 września 1977 roku w Paryżu zmarła Maria Callas, śpiewaczka operowa.

***

Upokarzane dziecko, dumna dziewczyna, charyzmatyczna śpiewaczka o dramatycznym i zmysłowym głosie, zawodowo bezwzględna rywalka, świadoma swojej wartości, niezrównana w aktorskim wykonywaniu ról operowych, niewierna żona, porzucona kochanka, niezrealizowana matka, chora i bezgranicznie samotna, jedna z największych artystek w historii świata – Maria Callas, właściwie Cecilia Sophia Anna Maria Kalogeropoulou. 

Była obdarzona sopranem dramatycznym. Nazywano ją "primadonną stulecia", "primadonna assoluta" i "La Divina" ("Boska").

- Jaka jest prawda o Marii Callas, chyba nie wie nikt, mimo że była kobietą na świeczniku opinii publicznej przez 20 lat swojej kariery – powiedział Bartosz Kamiński, krytyk operowy, w audycji "Rozmowy po zmroku" w radiowej Dwójce. 

Urodziła się w Nowym Jorku 2 grudnia 1923 roku w rodzinie greckich emigrantów. Po rozpadnięciu się małżeństwa rodziców Maria wróciła z matką do Aten, gdzie mieszkała do 27 roku życia. W 1945 roku wyemigrowała do USA.

W sierpniu 1941 roku zaśpiewała po raz pierwszy partię tytułową w "Tosce" i stała się w wieku 17 lat jedną z czołowych śpiewaczek greckich.

- Matka wypchnęła ją na scenę najprawdopodobniej z zachłanności. Całe życie Maria miała do niej pretensje, za to, że matka dręczyła ją szykanami o tuszę i brzydotę – mówiła Hanna Maria Giza.

Posłuchaj opinii psychologa o osobowości Marii Callas. Czy Maria miała osobowość narcystyczną i czy była trudną osobą? Dowiedz się, jakie relacje panowały w rodzinie i dlaczego związki Marii ze starszymi mężczyznami psycholog oceniła jako poszukiwanie ojca. 

21 kwietnia 1949 roku Callas poślubiła bogatego włoskiego przemysłowca Giovanniego Battistę Meneghiniego. Był on jednocześnie jej menadżerem. 

Posłuchaj o diecie, jaką zastosowała Maria Callas i o przypuszczeniach, że w tym czasie, kiedy ta nowa odchudzona, piękna Callas objawiła się światu, zaczęły się jej problemy z głosem.

- Po tej przemianie, w której uwypukliła się jej cudowna ekspresyjna uroda, natychmiast zyskała jako osobowość sceniczna. Wszystkie teatry i sceny świata rzuciły się na nią, bo chciały ją mieć u siebie – mówił Bartosz Kamiński.

W latach 60. rozwiodła się z Meneghinim i miała romans z jednym z najbogatszych ludzi świata Arystotelesem Onasisem.

Ostatni występ w 1965 roku zakończył jej karierę. 16 września 1977 roku zmarła nagle na zawał serca w swym paryskim mieszkaniu.

im

"To był maj, pachniała Saska Kępa"

Do jej tekstów muzykę pisali najlepsi polscy kompozytorzy - Seweryn Krajewski, Jan Ptaszyn Wróblewski, Katarzyna Gaertner, Przemysław Gintrowski, Andrzej Zieliński i wielu innych - a śpiewali je m.in. Violetta Villas, Magda Umer, Edmund Fetting, Edyta Górniak, Ewa Bem, Majka Jeżowska, Skaldowie, Edyta Geppert, Stanisław Sojka, Barbara Krafftówna, Katarzyna Groniec, Urszula Sipińska, Kalina Jędrusik, Iga Cembrzyńska i Krystyna Janda.

Najbardziej znana ze śpiewania jej tekstów jest bez wątpienia Maryla Rodowicz. Wśród ponad dwóch tysięcy piosenek napisanych przez Osiecką wokalistka wykonała takie przeboje, jak "Bossanova do poduszki", "Cyrk nocą", "Damą być", "Dziś prawdziwych Cyganów już nie ma", "Ludzkie gadanie", "Nie ma jak pompa", "Niech żyje bal", "Polska Madonna", "Sing Sing", "Jadą wozy kolorowe" oraz - przede wszystkim - słynna "Małgośka".

Znamy zwycięzcę jubileuszowego Plebiscytu 95-lecia Polskiego Radia!

W plebiscycie zorganizowanym w 2020 roku z okazji jubileuszu 95-lecia Polskiego Radia to właśnie "Małgośka" zajęła pierwsze miejsce wśród 95 piosenek, na które głosowało ćwierć miliona słuchaczy. Drugie i trzecie miejsce zajęły "Dziwny jest ten świat" Czesława Niemena i "Cień Wielkiej Góry" Budki Suflera.

Napisana w 1973 roku piosenka pojawiła się na albumie Maryli Rodowicz "Rok". Muzykę skomponowała Katarzyna Gaertner. Wokalistka nie wierzyła, że "Małgośka" będzie hitem. Okazało się, że utwór od razu podbił serca słuchaczy i do dziś zajmuje ważne miejsce w historii polskiej muzyki, co potwierdziły wyniki plebiscytu.

Maryla Rodowicz opowiada o wyzwaniu, jakim wciąż jest śpiewanie "Małgośki":

Życie w słowach

Agnieszka Osiecka urodziła się 9 października 1936 roku w Warszawie. Z tym miastem z krótkimi przerwami związana była przez całe życie. W okresie liceum była zaangażowana w działalność koła Związku Młodzieży Polskiej. Studiowała dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim oraz reżyserię w łódzkiej filmówce. W latach 1954-1972 związana była ze Studenckim Teatrem Satyryków.

Grzegorz Małecki: "Osiecka" to serial o namiętnościach

Od 1963 roku przez 7 lat prowadziła Radiowe Studio Piosenki, gdzie promowała młodych artystów i nagrywała ich piosenki, wprowadzając na polską scenę muzyczną prawdziwe gwiazdy: Ewę Demarczyk, Wojciecha Młynarskiego, Marylę Rodowicz, Marka Grechutę. W 1966 roku na IV Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu zdobyła nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki za piosenkę "Na całych jeziorach - ty" oraz drugą nagrodę w koncercie premier za piosenkę "Dookoła noc się stała".

Oprócz piosenek pisała poezję (m.in. "Wada serca"), opowiadania dla dorosłych (m.in. "Biała bluzka") i dla dzieci (m.in. "Dixie"), powieści (m.in. "Czarna wiewiórka"), wspomnienia (m.in. "Szpetni czterdziestoletni"), dzienniki, felietony i utwory sceniczne. Jej bogaty dorobek wciąż jest publikowany, w ostatnich latach ukazały się m.in. dwa tomy jej młodzieńczego diariusza: "Dzienniki 1945–1950" (2013), "Dzienniki 1951" (2014), "Dzienniki 1952" (2015), "Dzienniki 1953" (2017), "Dzienniki 1954–1955" (2018).

W latach 1994-1996 współpracowała z Teatrem Atelier w Sopocie. Zmarła na skutek choroby nowotworowej 7 marca 1997 roku w Warszawie. Przeżyła 61 lat. Pośmiertnie odznaczono ją Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Pochowana została na stołecznym Cmentarzu Powązkowskim.

Odważne zapiski Agnieszki Osieckiej z czasów stalinizmu

Zbyt dobre serce

– Wydaje mi się, że mam taki niedorozwój kliniczny, zupełnie nieuformowane, prawie nieistniejące skrzydło nienawiści – powiedziała Agnieszka Osiecka w Polskim Radiu w 1967 roku. – I chyba nie ma na świecie człowieka, którego bym nienawidziła. Może są ludzie, którymi gardzę, ludzie całkowicie mi obojętni, czy ludzie, do których mam stosunek niechętny, ale nie mam nienawiści w sercu – mówiła w rozmowie z Tadeuszem Prociem.

Pisarka przyznawała, że była osobą skłonną do kompromisu i miała po prostu miękkie serce. Mimo to miała w sobie ogromną ilość krytycyzmu i ironii. Błędy wytykała jednak z wyczuciem i klasą.

– Agnieszka była kimś niesłychanie cennym, jeżeli chodzi o rozładowywanie kłopotliwych sytuacji – mówił dwa dni po śmierci artystki Wojciech Młynarski. – Kiedy się ludzie zaczynali kłócić, ona potrafiła zażartować, potrafiła zmienić kompletnie optykę, kąt widzenia danej sprawy – opowiadał twórca w audycji Hanny Marii Gizy.

Jak przypomnieli jej przyjaciele, Agnieszka Osiecka bardzo dużo podróżowała i z tych podróży wciąż pisała listy do przyjaciół. Nie potrafiła osiąść gdzieś na stałe i bardzo bała się stabilizacji. Listy były również jej sposobem na rozwiązywanie konfliktów czy zaznaczenie własnego głosu w dyskusji.

Obserwatorka świata

Agnieszka Osiecka: tylko pisaniem umiem się utulić

Inspirowało ją wszystko wokół. Nie mogła obyć się bez klimatu salonu literackiego. Potrafiła zarówno dyskutować na wysublimowane tematy, jak i plotkować o lekkich sprawach towarzyskich.

– Fantastycznie słuchała – zauważyła w marcu 1997 roku piosenkarka Anna Szałapak. – Rzeczywiście każda opowieść była dla niej interesująca, bo wydaje mi się, że umiała już ją przetworzyć przez swoją wyobraźnię – dodała.

Ale nie tylko wyobraźnia stanowiła o sile jej twórczości. Dziś ocenia się jej teksty jako doskonały obraz czasów, w których żyła. Dojrzałość obserwacji była niemal jej cechą wrodzoną, co można zobaczyć w jej dziennikach, które prowadziła już od 9. roku życia.

Przebaczliwa "wariatka"

Fantastyczny obraz nastoletniej Osieckiej

– Ona była bardzo wymagająca – powiedział u Hanny Gizy Andrzej Drawicz, współtworzący z Osiecką Studencki Teatr Satyryków. – Miała swój katalog wymagań i trudno było się do tego katalogu dostosować. Była skazana na to, żeby być panią wielu uczuć. 

– Ja miałam skłonność i nie zamierzam się jej pozbyć, żeby rzeczy traktować lżej, niż one się przedstawiają – charakteryzowała się Osiecka w 1967 roku. – Natomiast jeśli chodzi o to pochylenie się nad człowiekiem i pewną przebaczliwość, to chyba to mam i tego nie chciałabym stracić, wybaczania.

– Z jednej strony panienka z dobrego domu, a z drugiej strony czuło się taki błysk w oku albo takie skrzywienie ust, które świadczyło, że jest to osoba ekscentryczna, dziwna, wariatka w najlepszym tego słowa znaczeniu – wspominał poetkę w dwa dni po jej śmierci Wojciech Młynarski. – Po prostu artystka.

mc

Encyklopedia PWN tak jeszcze charakteryzuje ten rodzaj śpiewu: "Sopran koloraturowy – najwyższy głos kobiecy, charakteryzujący się skalą h do fis3 oraz dużą ruchliwością (szybkie i precyzyjne wykonywanie gam, obiegników, pasaży, ozdobników). Za najtrudniejszą kobiecą operową partię koloraturową uważa się partię Królowej Nocy z opery "Czarodziejski flet" Wolfganga Amadeusza Mozarta". Należy dodać, że Ada Sari w tej roli, na scenie mediolańskiej La Scali – 12 maja 1923 roku – była "absolutnie magiczna".

Oprócz tej umiejętności, sytuującej Adę Sari wśród takich wielkich śpiewaczek jak Maria Callas, Leyla Gencer czy Montserrat Caballe. Ada Sari była także wspaniałym pedagogiem. Wybitny znawca muzyki poważnej i krytyk Bogusław Kaczyński tak mówił o jej osiągnięciach pedagogicznych: "200 uczniów, to rekord. Uczyć się śpiewu w Polsce i w Europie i nie być uczniem Ady Sari to był błąd. Uczyła od przed wojny do końca życia w 1968 roku. Pamiętam, byłem u niej, kiedy wyjeżdżała do sanatorium w Ciechocinku. Pytałem, dlaczego jedzie tylko na tydzień. »Bo na lekcje przyjadą uczniowie z Francji, Austrii, Czech i muszę ich przygotować na konkursy międzynarodowe«. Ale w Ciechocinku zmarła nagle na zawał serca".

Encyklopedia Teatru Polskiego dość krótko opisuje jej dane biograficzna, znacznie więcej miejsca poświęcając wspaniałej karierze. W notatce czytamy: "SARI Ada, także Adela, właśc. Jadwiga Leontyna Scheuer, Schayer, Szayer, Szajer (29 czerwca 1886 Wadowice – 12 lipca 1968 Ciechocinek), (…) Była córką adwokata Edwarda Szayera (do 1889 Scheuera) i Franciszki z Chybińskich. Dzieciństwo spędziła w Starym Sączu. Uczyła się w gimnazjum w Cieszynie, potem na pensji sióstr Bożej Miłości w Krakowie, gdzie miała zajęcia muzyczne i zaczęła kształcić głos. W 1905–07 uczyła się śpiewu w Wiedniu, w studiu hrabiny Pizzamano i w maju 1906 lub 1907 wystąpiła na koncercie galowym w tyt. roli w Lalce E. Audrana, uzyskując pierwszą pochlebną recenzję w wiedeńskiej prasie. W 1907–09 studiowała śpiew u A. Rupnicka w Mediolanie".

Jeszcze inaczej, ze smakiem, pięknie i wspominając także bardzo ważne fakty z życia Wadowic, historię Ady Sari opisuje wybitny muzykolog i krytyk muzyczny – Wacław Panek: "Trzy lata przed debiutem Ady Sari w La Scali, w małym miasteczku pod Krakowem, Wadowicach, 18 maja 1920 roku przyszedł na świat syn Karola i Emilii z Kaczorowskich, Karol Józef Wojtyła, najwybitniejszy Polak XX wieku. (...) Pod koniec XIX wieku małe senne miasteczko podkrakowskie wybrał sobie na praktykę koncypiencką młody doktor praw Uniwersytetu Jagiellońskiego, Edward Scheuer. Trzydzieści cztery lata przed Ojcem Świętym w Wadowicach urodziła się dziewczynka, z której to miasteczko jest również dumne do dnia dzisiejszego. 29 czerwca 1886 roku, w chwili urodzin, nazywała się Jadwiga Leontyna Scheuer. Gdy miała 3 lata, nazywała się Jadwiga Szayer (bowiem ojciec wraz z całą rodziną zmienił sobie nazwisko). Gdy wchodziła po latach na scenę operową, po raz trzeci stała się kimś innym: Adą Sari. I pod tym ostatnim z nazwisk poznał ją świat".

W znanym wywiadzie dla "Polityki"  (03.02.2009) Bogusław Kaczyński tak opisywał swoje pierwsze wrażenia w związku z pierwszym spotkaniem wielkiej artystki: "Drugiej takiej nie spotkałem na kuli ziemskiej. Byłem młody, nie znałem świata i nagle spotkanie z kimś wielkim jak epoka. Adę Sari poznałem przypadkowo, jej studentka miała u maestry lekcję przed dyplomem i zachorowała pianistka. Poprosiła, żebym jej zaakompaniował. I wszedłem do zaczarowanego świata. Ada Sari żyła w drugiej połowie XX wieku, a była przedstawicielką XIX-wiecznej kultury i elegancji. Miała 80 lat. Zapraszała mnie potem coraz częściej i snuła opowieści o karierze. Żyłem w świecie, który przeminął. Zapach i kolor tego świata w jej wspomnieniach ożywał".

Ada Sari w swojej wspaniałej karierze występowała na największych operowych scena świata pierwszej połowy XX wieku. O wcześniejszych, pierwszych światowych sukcesach pięknie pisze Wacław Panek. Warto przeczytać choćby jego opis z najsłynniejszego występu Ady Sari w mediolańskiej La Scali: "Nagle, tam w dole, w małych drzwiczkach prowadzących do orkiestry staje jej dyrektor: genialny Maestro, Arturo Toscanini. Światła gasną, milkną instrumenty, a za kulisami Ada poleca się gorąco Boskiej opiece. (...) Wielki Maestro podnosi pałeczkę, Ada podświadomie atakuje pierwsze takty swojej partii, po paru sekundach przychodzi do przytomności, czuje, że głos odpowiada jak należy, że trema znika (...) Przesławna aria Królowej Nocy! Śpiewa ją pewnie, intonacja perfetta. Olbrzymia sala rozbrzmiewa siłą jej wspaniałego głosu, staccata zadziwiają słuchaczy, il sopracuto Fa w trzeciej oktawie, powtarzane dziesiątki razy, brzmi okrągło jak dzwonek loretański, dramatyczny finał budzi entuzjazm publiczności. Ada stoi na swym księżycu jak skamieniała, tłumiąc łzy wzruszenia... (…)  Udało się! Od tego momentu wszystko zaczęło krążyć i przesuwać się wokół niej jakby w przyspieszonym tempie. Szum gratulujących, kwiaty, ucałowania. Jest i on: Maestro. Chyba zadowolony? Gdzieś na dnie świadomości młodej Polki kołaczą się słowa: próg przekroczony. Może nadejdzie to upragnione? Nazajutrz nerwowe oczekiwanie na recenzje".

Recenzje z tego sławnego przedstawienia z 12 maja 1923 roku były entuzjastyczne, "Corriere della Sera" napisał: "W niezwykle ryzykownej partii Królowej Nocy – skomponowanej na wyjątkowej rozpiętości głos szwagierki Mozarta, p. Hoffer – poznaliśmy w Adzie Sari śpiewaczkę doskonałą, której mistrzostwo daje się zauważyć także przy każdorazowym atakowaniu najwyższego Fa, jakim najeżone są obydwie jej arie, i która nie odczuwa potrzeby zastosowania powszechnie przyjętego obniżania tonacji”. I racja, bo przy takim bogactwie głosowym nie trzeba sobie pomagać specjalnymi transpozycjami. Ale dobrze się stało, że zauważyli to także krytycy. Ten dzień – to był strzał w dziesiątkę. Ada Sari miała powody do radości i dumy. Można powiedzieć, że właśnie od tego momentu rozpoczęła się światowa kariera tej śpiewaczki".

Bogusław Kaczyński, we wspomnianym wywiadzie, pięknie opisuje polską Diwę, już słynną, posiadającą w swoim portfolio najwspanialsze występy, arie i opery: "Ada Sari była niezwykła, zaczynając od stroju. Przed wyjazdem do filharmonii i Teatru Wielkiego, gdzie jej towarzyszyłem, krawcowa projektowała jej stroje, a szewc z tego samego materiału robił buciki, zwane prunelkami. Miała ich 40 czy 60 par. Proszę pana - do każdej sukni prunelki. Na głowę zarzucała czarną woalkę z czarnymi kropkami, nazywała je muchami. Do tego szal wenecki spięty na dwa lwy, które w oczach miały brylanty. Na szyi na złotym łańcuchu zawieszała aparat do patrzenia, bo nie używała okularów, była to soczewka oprawiona złotem z brylantem w uchwycie. Dobierała garnitur biżuterii, czyli jeden rodzaj kamienia: brylanty, szmaragdy albo perły".

PP