Historia

Anne Brontë. Najmłodsza siostra szokuje Anglików

Ostatnia aktualizacja: 28.05.2020 06:00
28 maja 1849 roku, przeżywszy zaledwie 29 lat, zmarła angielska pisarka Anne Brontë, siostra Charlotte i Emily, jedna z prekursorek literackiego feminizmu. Jej twórczość, zaliczana do klasyki angielskiej literatury, pozostała w cieniu dokonań rodzeństwa, choć kiedyś było o niej głośno za sprawą pewnej bezkompromisowej książki.
Audio
  • Historia sióstr Brontë kryje w sobie niejedną tajemnicę? Rozmowa z Erykiem Ostrowskim (PR, 26.07.2013)
  • Eryk Ostrowski opowiada o losach i twórczości rodziny Brontë. Audycja Doroty Gacek i Witolda Malesy "Ćwiczenia z myślenia". (PR, 25.11.2013)
Anne Bront
Anne BrontëFoto: Wikimedia/Project Gutenberg/Pxfuel/domena publiczna

Życie i śmierć dzieci pastora

Urodziła się 17 stycznia 1820 roku. Była szóstym dzieckiem ubogiego pastora Patricka Brontë. Większość życia spędziła w rodzinnym domu w Haworth, położonym wśród wrzosowisk hrabstwa Yorkshire. Śmierć towarzyszyła jej od początku. Jej matka, Maria Branwell, zmarła jeszcze przed drugimi urodzinami Anne. Najstarsze siostry Maria i Elizabeth odeszły jedna po drugiej w 1825 roku z powodu gruźlicy. Miały odpowiednio 11 i 10 lat.

Nieuleczalna choroba zdawała się od tego czasu prześladować rodzeństwo Anne. W 1848 roku gruźlica zabiła jej jedynego brata Patricka Branwella (31 lat) oraz siostrę Emily (30 lat). Anne zmarła pięć miesięcy po niej. Również z powodu gruźlicy. Choroba została też wpisana jako przyczyna śmierci Charlotte, siostry, która żyła najdłużej i odeszła w 1855 roku, tuż przed 39. urodzinami, będąc w ciąży. Po latach jednak spekulowano, że Charlotte mogła dodatkowo cierpieć z powodu tyfusu i powikłań ciążowych.

165-WW-269B-11-trolley-l.jpg
Historia chorób zakaźnych. Najtragiczniejsza była dżuma, czyli "czarna śmierć"

Pastor Brontë, straciwszy wcześnie żonę, przeżył wszystkie sześcioro dzieci. Zmarł w 1861 roku w wieku 84 lat.

Siostry Brontë, czyli bracia Bell

W latach 1836 -1837 Anne Brontë mieszkała w szkole z internatem, a jako 19-latka opuściła Haworth, by przez kolejne sześć lat zarabiać na życie jako guwernantka. W 1845 roku porzuciła to zajęcie, by poświęcić się pracy literackiej. Rok później ukazał się tom poezji pod tytułem "Poems by Currer, Ellis, and Acton Bell", zawierający wiersze trzech sióstr Brontë i wydany pod męskimi pseudonimami. Autorki ze swych prawdziwych imion pozostawiły tylko pierwsze litery - Charlotte została Currerem Bellem, Emily Ellisem Bellem, zaś Anna wystąpiła jako Acton Bell.

radziwiłłowa polona 1200.jpg
Jak Franciszka Radziwiłłowa przerobiła Moliera na polski

Debiut sióstr nie spotkał się z ciepłym przyjęciem. Sprzedano zaledwie dwa egzemplarze książki. To wcale nie zniechęciło autorek, które postanowiły dla odmiany spróbować swych sił w powieściopisarstwie. Pierwsze sukcesy literackie rodzeństwa zbiegły się w czasie z chorobą i śmiercią Emily i Anne. Po ich odejściu Charlotte zdecydowała w 1850 roku o ponownej publikacji tomu wierszy uzupełnionego o wcześniej niepublikowane poezje swoich sióstr. Tym razem zainteresowanie publiczności było znacznie większe.

Wyścig powieści

Siostry błyskawicznie ukończyły swoje pierwsze powieści. Już w lipcu 1846 roku trzy rękopisy zaczęły krążyć wśród londyńskich wydawców. Charlotte jako Currer Bell próbowała ich zainteresować powieścią "Profesor", Emily (Ellis Bell) proponowała "Wichrowe wzgórza", zaś Anne (Acton Bell) - "Agnes Grey".

Wydawcy po kolei odrzucali powieści, aż manuskrypty trafiły do Thomasa Cautleya Newby’ego. Ten postanowił opublikować książki Emily i Anne. Powieść Charlotte odrzucił. Niezrażona, najstarsza z sióstr od razu chwyciła za pióro i napisała "Jane Eyre". Tym razem wydawca Smith, Elder & Co. nie zwlekał z decyzją. Gdy w październiku 1847 roku trwał jeszcze druk książek Emily i Anne, "Jane Eyre" pojawiła się w księgarniach. Oczywiście pod nazwiskiem Currera Bella. I od razu okazała się wielkim sukcesem.

Jak zaszokować wiktoriańską publiczność

"Agnes Grey", powieść Anne Brontë, została opublikowana w grudniu 1847 roku we wspólnej trzytomowej edycji, której dwa pierwsze tomy zawierały "Wichrowe wzgórza" autorstwa Emily. Książka nie była jednak tak popularna jak dzieła sióstr.

Utwór czerpie pełnymi garściami z osobistych doświadczeń autorki z okresu, gdy pracowała jako guwernantka. Brontë porusza w "Agnes Grey" zagadnienie ubogich i niezamężnych kobiet w XIX-wiecznej Anglii, dla których system społeczny nie przewidział prawie żadnych możliwości oprócz bycia nauczycielką dzieci w domach lepiej sytuowanych rodzin. Postać głównej bohaterki skłania do nieuniknionych porównań z "Jane Eyre" Charlotte Brontë, gdzie protagonistką także jest guwernantka.

Minister Wacław Jędrzejewicz wręcza nagrodę Kazimierze Iłłakowiczównie. Na drugim planie widoczni m.in.: profesor Józef Ujejski (1. z lewej), Wacław S
Kazimiera Iłłakowiczówna. Poetka i sekretarz Piłsudskiego

Anne nie ustawała w pracy. Niecały rok później, w czerwcu 1848 roku, ukazała się "Lokatorka Wildfell Hall". Tym razem autorka (znowu jako Acton Bell) święciła triumfy. Powieść natychmiast zyskała spektakularny rozgłos. W sześć tygodni wyprzedano cały nakład. Jednocześnie treść powieści na tle reszty ówczesnej literatury wiktoriańskiej była ogromnym szokiem dla czytelnika. Brontë, stawiając na prawdę opisu, daje realistyczny obraz alkoholizmu i rozpusty, który dla bardziej wrażliwych odbiorców okazał się gorszący.

Niemniej szokująca była postawa głównej bohaterki, która, uciekając z synem przed mężem-hulaką, co samo w sobie było wbrew angielskiemu prawu, decyduje się następnie nie tylko na samotne macierzyństwo, lecz także na uprawianie malarstwa, i co gorsza, zarabia, sprzedając swoje obrazy. Najwyraźniej jednak historia feministycznego buntu była czymś, czego pragnęła publiczność w połowie XIX wieku. Los sprawił, że Anne nie cieszyła się długo swoim sukcesem. Nie minął jeszcze rok od wydania "Lokatorki Wildfell Hall", gdy zmarła.

W 1850 roku miało ukazać się wznowienie powieści, ale przygotowania zostały zatrzymane przez Charlotte Brontë, która po śmierci rodzeństwa rozporządzała prawami do spuścizny sióstr. Starsza siostra od początku stanęła w rzędzie krytyków książki, uznając dzieło za nieudane zarówno pod względem artystycznym, jak i z punktu widzenia pisarskiego rzemiosła. Niewłaściwe wydało się jej nawet samo podjęcie tematu alkoholowej rozpusty. Być może znaczenie miał tu fakt, że alkoholikiem i narkomanem był jej zmarły niedawno brat Patrick Branwell Brontë.

Wprawdzie Charlotte wstrzymała drugie wydanie książki tylko do 1854 roku, uważa się jednak, że jej decyzja w dużym stopniu sprawiła, że Anne Brontë jest najmniej znaną z trzech sióstr, choć przecież wcale nie mniej utalentowaną.

mc

Czytaj także

"Villette" Charlotte Brontë. Historia zakazanej miłości

Ostatnia aktualizacja: 28.11.2013 19:00
Nowa powieść w Dwójce. Fragmenty ostatniego dzieła słynnej angielskiej pisarski czyta Danuta Stenka.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zagadka literatury z kobietą w tle. Charlotte Brontë i jej siostry

Ostatnia aktualizacja: 13.12.2013 07:26
Siostry Brontë to trzy znakomite pisarki z epoki wiktoriańskiej. Charlotte, Emily i Anne są autorkami m.in. książek "Wichrowe wzgórza” i "Jane Eyre". Mieszkały wraz z ojcem na plebanii, a ich życie do dziś jest owiane legendą.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Autor czy autorka? Największa tajemnica "Wichrowych wzgórz"

Ostatnia aktualizacja: 04.07.2017 18:30
- Jeśli chodzi o autorstwo, trzeba trzymać się dowodów, a nie pragnień – podkreślał Eryk Ostrowski, poeta i historyk literatury, opowiadając o zagadkach słynnej powieści Emily Jane Brontë.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zofia Nałkowska. Wiecznie młoda dama literatury

Ostatnia aktualizacja: 17.12.2023 05:40
69 lat temu, 17 grudnia 1954 roku zmarła Zofia Nałkowska, wybitna pisarka, publicystka, autorka dramatów i diarystka, autorka "Granicy" i słynnych "Medalionów".
rozwiń zwiń