Pytany w wywiadach o muzykę, ucieka zwykle w politykę, filozofię i mistykę. By dotrzeć do muzyki, zaczęliśmy więc od... ekologii i planów politycznych muzyka.

Skąd 76-letni trębacz bierze siłę? Przyznał, że muzyka i sztuka pozwalają mu zachować witalność. Tomasz Grzegorczyk i Janusz Jabłoński byli zgodni, że Wadada Leo Smith wręcz emanuje pozytywną energią. Zapytali więc, czy zawsze jego osobowość była taka. 

- Najtrudniejsze jest powstrzymanie się od nienawiści. Cały czas spotyka cię coś złego ze strony innych ludzi. Długo walczyłem z odruchem agresji – powiedział muzyk. Przekonanie jakże pasujące do człowieka, który ma na imię Miłość (bo tak z amharskiego należy tłumaczyć imię Wadada). Co ciekawe, wybrał je sobie sam.

- Kiedy ktoś zaatakuje mnie fizycznie, stawię mu opór. Bo tak powinniśmy robić. Ale słowa? Słowa nie ranią. Mogą wywołać we mnie trwający minutę gniew. Który uchwycę, opanuję i pójdę dalej. Ale on mnie nie zrani. Po prostu nie. Słyszałem już o sobie wiele rzeczy, ale nic nie było w stanie mnie zranić. Nawet jeśli chodziło o muzykę - mówi artysta.

Jazzman, który miał cztery żony, mówił także o swoim obecnym podejściu do małżeństwa. Dlaczego uważa, że to układ, który nie działa? Zapraszamy do wysłuchania nagrania audycji.

Na drugą część rozmowy z Wadadą Leo Smithem zapraszamy w czwartek 16 marca o 22.00.

***

Tytuł audycji: Rozmowy improwizowane

Prowadzą: Tomasz Gregorczyk i Janusz Jabłoński

Data emisji: 09.03.2017

Godzina emisji: 22.00

bk/jp

Setna rocznica urodzin Leopolda Tyrmanda - zobacz serwis specjalny

Zlot jazzmanów

18 września 1958 roku rozpoczął się pierwszy festiwal Jazz Jamboree. Odbył się w Centralnym Klubie Studentów Politechniki Warszawskiej "Stodoła", który został otwarty w 1956 roku i szybko skupił wokół siebie przedstawicieli środowiska jazzowego.

– W owym czasie w Warszawie wytworzyło się pewne centrum jazzowe o daleko idącej atrakcyjności i doniosłości, była nim "Stodoła". Jej funkcja i rola była niezwykle doniosła dla kształtowania opinii o Warszawie na szerokim świecie – mówił Leopold Tyrmand w rozmowie udzielonej Polskiemu Radiu. – "Stodoła" warszawska pulsowała po prostu jazzem, wszystko, co się w niej odbywało, odbywało się w nierozłącznej symbiozie z jazzem. Zresztą w krótkim czasie później powstał analogiczny klub "Hybrydy" - dodawał.

Na festiwalu wystąpili m.in. Krzysztof Komeda, Jan Ptaszyn Wróblewski, Andrzej Trzaskowski, Zbigniew Namysłowski, Janusz Zabiegliński, Andrzej Kurylewicz i Jerzy Matuszkiewicz. Zagranicznym gościem był duński Louis Hjulmand Quartet.

Pierwsza edycja Jazz Jamboree trwała od 18 do 21 września 1958 roku. Impreza szybko zdobyła sobie popularność w polskim i zagranicznym środowisku wykonawców i sympatyków muzyki jazzowej. Festiwal odbywa się do dzisiaj, a w jego ramach jak do tej pory uczestniczyli tak wybitni muzycy jak m.in. Miles Davis, Stan Getz, Thelonious Monk, Duke Ellington, Herbie Hanckock czy Ray Charles.

Współtwórcą Jazz Jamboree i pomysłodawcą jego nazwy był Leopold Tyrmand, który wspomniał tę okoliczność w rozmowie udzielonej Polskiemu Radiu w 1963 roku:

– Została stworzona na takiej zasadzie, że kiedy przyszli do mnie chłopcy organizujący jesienny festiwal jazzowy i pytali jak go nazwać, to wpadło mi do głowy, że ktoś kiedyś połączył te dwa wyrazy. Jamboree oznacza "zlot" w takiej terminologii trochę harcerskiej. I z tego powstała impreza, która po dziś budzi zaciekawienie na świecie.

Skąd Jazz Jamboree?

Warszawski festiwal wywodzi się w prostej linii od sopockiego Ogólnopolskiego Festiwalu Jazzowego, który po raz pierwszy został zorganizowany w sierpniu 1956 roku. Impreza była kulturalnym i obyczajowym przełomem w PRL, która dopiero wchodziła w okres postalinowskiej odwilży.

Następna edycja ponownie odbyła się w Sopocie, ale władze komunistyczne wyciągnęły wnioski i znacznie lepiej kontrolowały spontaniczne nastroje publiczności. Nie pozwolono już na zorganizowanie trzeciej odsłony festiwalu.

– Nie było winy ludzi jazzu, że to dalej się tak nie rozwinęło, natomiast była wina pewnych ludzi złej woli i naiwności, o ile nie lekkomyślności czynników rządzących na Wybrzeżu – stwierdził Leopold Tyrmand w rozmowie z Polskim Radiem.

Festiwal został przeniesiony do Warszawy i od tamtej pory odbywa się jako Jazz Jamboree.

sa

Był wybitnym w skali świata saksofonistą i muzykiem, grał też na innych instrumentach dętych, komponował i aranżował, nawet śpiewał, choć to bardziej w ramach zabawy. Urodził się i zmarł w Krakowie. Zjeździł cały świat, ale zawsze wracał do swojego ukochanego miasta. Muzyka była dla niego powietrzem, a jazz jego najważniejszym składnikiem – tlenem, bez którego nie wyobrażał sobie życia.

Jakże trafne jest stwierdzenie - "z kim on nie grał". Był przykładem muzyka, o którym znacznie łatwiej jest powiedzieć, z kim nie grał, niż wymienić, z kim grał, bo na to tutaj nie wystarczyłoby miejsca.

Przeglądając najważniejsze festiwale jazzowe na świecie w drugiej połowie XX wieku nie ma chyba takiego, na którym by nie zaznaczył swojej obecności. Był postacią niezwykle barwną i różnorodną. Pracę z nim wspominają nie tylko przedstawiciele jazzu, ale też polskiej sceny rockowej czy rozrywkowej. Prowadził własną knajpę jazzowo-artystyczną w Krakowie, wspierał i "wychowywał" wielu młodych muzyków, angażował się do różnych przedsięwzięć artystycznych, pojawiał się na płytach i koncertach innych znanych muzyków, współtworzył muzykę filmową – a wszystkich jego przedsięwzięć i każdego udziału nie da się po prostu wymienić.

W swoim dorobku płytowym posiada 10 albumów autorskich. Gościnnie lub jako członek różnych zespołów znalazł się na co najmniej 48 płytach. Brzmienie jego saksofonu można było usłyszeć na kolejnych 20 krążkach – kompilacjach. To tylko oficjalne dane. Często jego występy były rejestrowane dla potrzeb audycji radiowych, nagrań telewizyjnych, czy realizacji filmowych. Często też były to występy "na żywo", koncerty transmitowane w różnych mediach. Grał niemal codziennie i grał wszędzie. To nie były jedynie sale koncertowe czy sceny estradowe. Jazz jest muzyką bardzo pasującą do mniejszych lub większych sal klubowych, knajp czy wręcz niewielkich salek studyjnych. Jazz jest muzyką duszy, tym drżeniem, które gra w sercu i "zatruwa" umysł, w pozytywnym znaczeniu.

Janusz Muniak urodził się w 1941 roku. Po wojnie, wkraczając w wiek szkolny, rozpoczął także naukę muzyczną. W szkole muzycznej I stopnia – tej słynnej przy ulicy Basztowej (w Krakowie) – uczył się w klasie skrzypiec. Dość wcześnie też zainteresował się instrumentami z sekcji dętej – klarnetem, a później saksofonem. Jednak dopiero w szkole średniej pozwolono mu posmakować jazzu, w wielu różnych odmianach – od tanecznego, poprzez dixieland, aż do swingu czy brzmienia chicagowskiego. W duszy coraz mocniej grał mu saksofon tenorowy. Już w wieku siedemnastu lat muzyka stała się dla niego także środkiem utrzymania, a granie w knajpach pozwoliło wspomóc rodzinny budżet.

Debiutował u Witolda Miszczaka w Lublinie (1960). Niedługo potem Tomasz Stańko "zaraził" go free jazzem z inspiracji Ornette'a Colemana, by już w 1964 wystąpić pierwszy raz na Jazz Jamboree w Warszawie w zespole Andrzeja Trzaskowskiego.

Od tego czasu rozpoczęły się liczne trasy koncertowe po krajach głównie Europy Zachodniej. Także w tym czasie rozpoczął bardzo owocną współpracę z Krzysztofem Komedą, z którym wystąpił na festiwalu w Jugosławii. Nie porzucił w tym czasie współpracy z Tomaszem Stańką, a z jego Quintetem, w skład którego wszedł także Zbigniew Seifert, nagrał kilka płyt i wystąpił na kilku festiwalach. Wtedy też pojawiły się występy za Oceanem w ramach trasy koncertowej w USA. Wzbudzili tam niemałą sensację i dostali entuzjastyczne recenzje.

Po przeprowadzeniu się do Warszawy rozpoczął też współpracę w Orkiestrze Polskiego Radia – na etacie. Nagrywał muzykę filmową do słynnych seriali – dzieła Jerzego "Dudusia" Matuszkiewicza, uczestniczył w wielu sesjach radiowych.

Pojawiał się także w otoczeniu wielu gwiazd polskiej muzyki rockowej także jako muzyk współpracujący z nimi. Wymienić tu trzeba choćby Czesława Niemena i jego Akwarele, Niebiesko-Czarnych, Dżamble, grał z Marylą Rodowicz, Stanem Borysem, Danutą Rinn, Skaldami, No To Co czy. Grał też w Big Bandach Polskiego Radia. Był to także czas rejsów statkami, gdzie grał zarobkowo.

Od 1976 roku Muniak skupił się już na własnej karierze, grając ze swoimi zespołami. Wrócił do Krakowa, gdzie osiadł na stałe, okresowo jedynie wyjeżdżając na wiele różnych koncertów, festiwali, do wielu krajów świata. Ten okres obfitował grą z prawie każdym uznanym muzykiem w Polsce, także z podwórka muzyki rozrywkowej. Z Muniakiem chcieli także grać słynni jazzmani ze świata – jak choćby Don Cherry, Dexter Gordon, Art Farmer, Freddie Hubbard, Nigel Kennedy, Archie Shepp czy Branford i Wynton Marsalis. Nazwisk można tu wymienić znacznie więcej, a wszystkie znane i znakomite.

Od 1992 roku prowadził swój Jazz Club "U Muniaka" przy Floriańskiej w Krakowie. Klub był bardzo popularny i pojawiali się tam znakomici goście, także ze świata polityki, dyplomacji, a na scenie grały gwiazdy i często z nimi gospodarz osobiście. Pojawiali się też młodzi, "dorastający" do miana gwiazd muzycy, że wymienię Leszka Możdżera czy Pawła Kaczmarczyka.

W Klubie odbywały się też i inne wydarzenia artystyczne – choćby wystawy malarstwa i rzeźby. Ostatni koncert odbył się w Sylwestra 2015. Na początku stycznia 2016 roku Janusz Muniak dostał rozległego zawału serca, trafił do szpitala. Niestety, w niedzielę, 31 stycznia 2016, o godzinie 13:10 odszedł od nas jeden z największych polskich muzyków.

Pozostawił po sobie pomnik, trwalszy od spiżu bram... Wsłuchajmy się czasem w to brzmienie Jego serca, ono nadal gra.

PP

42 lata temu, 17 lutego 1982 roku zmarł Thelonious Monk, pianista i jeden z najwybitniejszych muzyków jazzowych wszech czasów.

Wirtuoz fortepianu, który wyrósł w chórze kościelnym

Jako pięciolatek w 1922 roku przybył wraz z rodzicami do Nowego Jorku z małej miejscowości na południu Stanów Zjednoczonych. Rodzina Monków, podobnie jak wiele innych Afroamerykanów począwszy od drugiej dekady XX wieku, przeniosła się z rolniczego południa do uprzemysłowionych miast na północnym wschodzie Stanów Zjednoczonych w poszukiwaniu pracy oraz życia wolnego od rasizmu.

Thelonious Monk już w młodości zdobył pierwsze szlify muzyczne. Uczył się gry na fortepianie i występował w chórze kościelnym. W końcu poczuł się gotowy, aby zająć się zawodowo muzyką i rozpoczął występy w klubach jazzowych.

W latach 40. zaczął grać w klubie Minton's Playhouse, w którym w środowisku młodych eksperymentatorów kształtował się styl nowoczesnego jazzu. Thelonious Monk był wówczas pianistą w zespole Kenny'ego Clarka, który kładł podwaliny pod styl bebopu.

Styl muzyczny Theloniousa Monka ukształtował się pod wpływem pianisty Arta Tatuma oraz występów w Minton's Playhouse, w szczególności muzycznych pojedynków z innymi jazzmanami, które odbywały się w klubie w każdy poniedziałek. Byli wśród nich Charlie Parker, Dizzy Gillespie, a w drugiej połowie lat 40. sam Miles Davis.

– Monk był szalenie hojny i niemalże przez całe życia uczył muzyków. Przez długi czas nie miał z tego żadnego profitu i był wykorzystywany – mówił Cezary Gumieński w audycji Polskiego Radia z 2019 roku. – Był niekwestionowanym geniuszem, ale nie umiał się przebić.

Lider zespołu

W 1947 roku zadebiutował jako lider własnego zespołu i pod szyldem słynnej wytwórni Blue Note Records wydał pierwsze kompilacje własnych utworów.

W 1955 roku podpisał kontrakt z Riverside Records, która wypromowała jego muzykę szerszej publiczności. Jednocześnie Blue Note Records wydało reedycję jego wcześniejszych nagrań. Thelonious Monk wreszcie zyskał popularność.

W tym czasie powstały jego najsłynniejsze albumy – "Brilliant Corners" w 1956 roku oraz "Thelonious Himself" i "Monk's Music" w 1957 roku. W 1966 roku odwiedził Polskę i wraz ze swoim kwartetem zagrał koncert w Filharmonii Narodowej w Warszawie.

– To były czasy, kiedy muzyków amerykańskich często zapraszano, ale oni nie docierali do Polski – wspominał Cezary Gumieński. – Pamiętam to napięcie w Filharmonii, gdzie ludzie myśleli, że znowu zrobią nas w konia. I w końcu wyszedł Mateusz Święcicki i powiedział: spokojnie, Monk przyjechał. Koncert nawet odbył się punktualnie.

Geniusz zamknięty w sobie

Thelonious Monk zdobył uznanie w środowisku jazzowym, ale jednocześnie był powszechnie uznawany za specyficznego człowieka, a nawet wręcz dziwaka. Poza sceną często sprawiał wrażenie nieobecnego, a prowadzeniem jego kariery zajmowała się jego żona, Nellie Smith.

– Monk przez ekscentryczne zachowania sam dorzucał paliwa do tych zarzutów, ale nie był zupełnie nieświadomy przy kreowaniu swojego wizerunku. Był trochę oderwany od rzeczywistości, ale doceniał uwagę mediów i był świadomym swojej sztuki i świata artystą. Próby zrobienia z niego odludka są nieprawdziwe – powiedział Tomasz Gregorczyk, dziennikarz radiowej Dwójki, w audycji Polskiego Radia z 2019 roku.

Sam muzyk był podejrzewany o chorobę psychiczną i kilkukrotnie został poddany leczeniu. Niestety błędne diagnozy i źle przepisane leki przyniosły odwrotny skutek do zamierzonego. Stan zdrowia Monka pogarszało dodatkowo nadużywanie alkoholu i narkotyków, dość powszechne w środowisku jazzowym.

Na przełomie lat 60. i 70. karierę muzyczną Theloniousa Monka przerwały problemy psychiczne. Pozostał nieaktywny w świecie jazzu aż do swojej śmierci w 1982 roku.

sa

Urodził się 10 kwietnia 1928 roku w Jaśle, w mieście, które na zawsze pamiętało o swoim słynnym kompozytorze i muzyku. Tam też skończył gimnazjum, choć rodzina już od wielu lat mieszkała we Lwowie, dokąd przeniosła się w kilka miesięcy po jego urodzeniu. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim i tam też rozpoczął swoją pierwszą pracę jako prawnik w dyrekcji kolejowej. W obliczu zbliżającego się frontu wrócili ze Lwowa do Jasła (1944).

Kraków, na pewien czas, stał się jego "stolicą" po II wojnie światowej, zamieszkał w nim i tam też rozwijał swoje talenty muzyczne. Pięknym Krakowem dzielił się z piękną Łodzią, gdzie rozpoczął studia w szkole filmowej na wydziale operatorskim. Pojawiał się w wielu miastach Polski i prawie zawsze z brzmieniem jazzu. Ta muzyka najpełniej chyba wyrażała jego duszę. Wymieniając największe i najważniejsze wydarzenia jazzowe w powojennej Polsce, trudno znaleźć miejsce gdzie by go nie było.

W 1948 roku złożył "Jazz Club" w Krakowie, w 1954 roku współuczestniczył, wraz z Leopoldem Tyrmandem, w organizacji "Zaduszek Jazzowych" w Krakowie, założył zespół jazzowy "Melomani", z którym prowadził słynny pochód nowoorleański w związku z 1. Festiwalem Jazzowym, skomponował też hejnał festiwalu Jazz Jamboree. Jednak pierwszy raz osobiście wykonał go solo dopiero na rozpoczęcie 40. festiwalu. W swojej karierze był też jurorem konkursu "Złota Tarka".

Tak Wiesław Hap opisywał jego związki z muzyką: "Tu w Jaśle narodziły się jego zainteresowania muzyczne, gdyż dziadek grywał na okarynie, a wujek Władysław, najmłodszy brat jego matki - na skrzypcach i fortepianie. Jak więc widać, od wczesnej młodości pasją przyszłego artysty stała się muzyka. Dużo grał na pianinie".

Zwracał też uwagę na krakowski okres w życiu młodego Matuszkiewicza: "Po wysiedleniu jego rodzina udała się do Krakowa. Tam zaczął grać na klarnecie i saksofonie oraz rozwijał swój talent kompozytorski".

Po ukończeniu studiów w Łodzi Jerzy "Duduś" Matuszkiewicz przeniósł się do Warszawy, gdzie podjął "bardziej zażyłą" współpracę ze studenckim klubem "Hybrydy". Nie zapomniał o swoich miastach przeszłości, bo "jazz można grać wszędzie" i tę potrzebę propagował przez cały okres kariery. Choć nie występował zbyt często w latach 70. i 80. nigdy nie dał o sobie zapomnieć.

Nie musieliśmy chodzić na koncerty, nie musieliśmy kupować płyt, ani szukać specjalnych audycji radiowych..., a Matuszkiewicza mieliśmy zawsze i na co dzień. Wystarczyło jedynie włączyć telewizor lub pójść do kina. Pan Jerzy stał się chyba najsłynniejszym i najpowszechniejszym, kompozytorem muzyki filmowej w Polsce w drugiej połowie XX wieku.

Skomponował muzykę do ponad 200 (!) filmów fabularnych, seriali telewizyjnych, filmów krótkometrażowych czy animowanych. To dzięki niemu mogliśmy nucić nieustannie fragmenty ze słynnej "Stawki większej niż życie", zarówno te melodyjne, wprowadzające, grane wraz z czołówką filmu, jak i te budujące napięcie – genialne w swoim brzmieniu. "Przygrywanie Klossowi" to nie wszystko...

Pan Jerzy "zapatrzył się" też na pędzącego ulicami Warszawy, na swoim "składaku" (chodzi o rower) inżyniera Karwowskiego. Naturalne było i to, że komponowanie muzyki do kontynuacji serialu "Czterdziestolatek 20 lat później" także powierzono Matuszkiewiczowi. Ale to nie wszystko...

Wystarczy spojrzeć w kronikarskie zapisy, a przekonamy się, że Jerzy "Duduś" Matuszkiewicz był z nami zawsze w tych trudnych czasach realnego socjalizmu: seriale "Wojna domowa", "Przygody psa Cywila", "Stawiam na Tolka Banana", "Podróż za jeden uśmiech", "Kolumbowie", "Lato leśnych ludzi", "Kapitan Sowa na tropie", "Janosik" czy "Alternatywy 4" - to tylko niektóre, te najpopularniejsze seriale z tamtych czasów. W filmach fabularnych mogliśmy usłyszeć jego kompozycje w: "Małżeństwo z rozsądku", "Pieczone gołąbki", "Jak rozpętałem drugą wojnę światową", "Nie lubię poniedziałku", "Poszukiwana, poszukiwany", "Janosik", "Zaklęte rewiry" czy "Syzyfowe prace" (zestawienie także niepełne).

Żeby tego było mało, wystarczyło czasem włączyć radio i równie często mogliśmy usłyszeć piosenki, do których muzyka komponowana była przez tego znakomitego artystę,  najczęściej do słów Ludwika Jerzego Kerna, Wojciecha Młynarskiego czy Agnieszki Osieckiej. Miejsca mało, by wymienić wszystkie. Często też tytuły były mniej znane niż same melodie. 

PP

Dzisiaj jest smutny dzień dla wielbicieli jego talentu – mija 51 lat od śmierci Krzysztofa Komedy, wielkiego polskiego kompozytora i pianisty jazzowego. Zmarł w Warszawie 23 kwietnia 1969 roku.

Naukę gry na fortepianie rozpoczął już w czwartym roku życia, a mając lat osiem przyjęto go do poznańskiego konserwatorium, niestety dla ówczesnego ośmiolatka – urodził się 27 kwietnia 1931 roku w Poznaniu – wybuch II wojny światowej przerwał naukę. W okresie okupacji mógł pobierać jedynie lekcje prywatne. Po zakończeniu wojny wznowił naukę w szkole państwowej – interesowały go głównie muzyka i gra na fortepianie.

Jak pisze Kamil Rakosza, cytując słowa Zbigniewa Namysłowskiego: "Sam Komeda nie był mistrzem fortepianu, który był jego głównym instrumentem. Znacznie lepiej komponował niż grał. Nie był żadnym asem pianistyki. Już wtedy w Polsce grywali lepsi od niego. Był jednak bardzo oryginalny – nikt nie grał tak samo jak Komeda. Krzysztof zawsze myślał przy grze. Nie robił żadnych banalnych trików, które muzycy przeważnie mają w palcach, a nie w głowie. On zawsze myślał – podkreślał Zbigniew Namysłowski".

To myślenie przy grze miało swoje korzenie w niespotykanym rozumieniu muzyki, a to rozumienie pozwalało mu komponować utwory, które były niczym muzyczne obrazy – wystarczyło jedynie zamknąć oczy, a ukazywał nam się całkiem odmienny, bajeczny świat Krzysztofa Komedy.

Czasem był spokojny i wyrozumiały, a czasem złowrogi i natrętny... dokładnie tak, jakby ktoś przy pomocy muzyki opowiadał nam swoje myśli, te oczywiste i te najbardziej skryte. Dlatego muzyka jego była tak plastyczna i doskonała jako tło do poruszających się obrazów – czyli do filmu. Już sama liczba tych filmowych dzieł robi wrażenie – było ich 68. Nie wszystkie stały się światowymi standardami, lecz każdy z tych muzycznych obrazów tworzył odrębną całość i znacząco podnosił rangę filmu.

Komeda, bo tak o nim najczęściej mówiono, naprawdę nazywał się Krzysztof Trzciński. W początkach lat 50. jazz w Polsce był w właściwie zakazany, bo nie przystawał do modelu uporządkowanej rzeczywistości socjalistycznej, nie licował z powagą partii i "ludu pracującego miast i wsi" (proletariatu).

Na fali odwilży w 1956 roku muzyka ta stała się jednak dozwoloną formą rozrywki, choć nadal patrzono na nią z dużą dozą nieufności – szczególnie tej klasowej. Ludzie jazzu uchodzili za trudnych do okiełznania i sterowania – bo jak można sterować muzykę duszy. Stąd młody muzyk, chcąc zadbać o swoją rzeczywistość, tę materialną, pracę, życie publiczne, pozycję zawodową, musiał postarać się o to, by zbytnio nie afiszować się ze swoimi zainteresowaniami. Pseudonim był dobrym rozwiązaniem, szczególnie dla muzyka koncertującego – a pseudonim "Komeda" miał jeszcze tę zaletę, że o wiele łatwiej się go wymawiało w różnych językach.

Namysłowski tak mówił o Komedzie i jego muzyce filmowej: "Krzysztof był świetnym kompozytorem, co jeszcze bardziej dało się zauważyć potem. Jako muzyk jazzowy Komeda stworzył kilka kompozycji, nagrał niewiele płyt, natomiast cały swój kunszt kompozytorski wykazał pisząc muzykę filmową".

Namysłowski brał także udział w nagraniu najsłynniejszej płyt Komedy - "Astigmatic" (1966). W składzie zespołu znaleźli się jeszcze Tomasz Stańko (trąbka), Rune Carlsson (perkusja), Günter Lenz (bas, kontrabas)... oraz oczywiście Komeda na fortepianie i Namysłowski na saksofonie altowym.

Jedyny żyjący uczestnik tamtych nagrań tak opisuje chwile związane z powstaniem płyty: "Wszystko było na łapu-capu. (...) Właściwe próby do nagrania i samo nagrywanie odbywały się w tym samym czasie. Wszystkiego uczyliśmy się w chwili nagrywania. Sekcja rytmiczna i w ogóle cały skład grupy powstał zupełnie przypadkowo (...) Cała płyta Astigmatic powstała w ciągu jednej nocy w Filharmonii Narodowej".

W kolejnej relacji Zbigniew Namysłowski dodaje jeszcze kilka istotnych faktów: "Krzysztof był człowiekiem, który mało mówił, dopóki się nie napił. Nagranie płyty Astigmatic było jednak na tyle poważną sprawą, że nie było mowy o żadnym alkoholu w czasie pracy. W związku z tym Krzysztof nic nie mówił. Siadał do fortepianu, mówił zagrajcie to i to i na tym koniec".

Wiele ważnych informacji dotyczących jego życia, wyuczonego zawodu medycznego (laryngologia), decyzji życiowych odnośnie pracy i kierunków rozwoju, małżeństwa i miast, które zaszczycił swoją obecnością można znaleźć w Internecie. Tam też są informacje o jego słynnych kwintecie i sextecie, o wielkich i wspaniałych muzykach, z którymi grał lub grywał, o tych wszystkich Jazz Jamboree i innych niemniej znanych koncertach i festiwalach.

To wszystko prawda... prawdą jest też kilka prawdziwie wybitnych filmów – także dzięki jego oprawie muzycznej – oprawie, która wybiła się na "samodzielność" i znana jest w wielu utworach już bez obrazu filmowego. Chronologicznie wymieniając należy wspomnieć o: "Dwaj ludzie z szafą" (1958), "Niewinni czarodzieje" (1960), "Nóż w wodzie" (1962), "Prawo i pięść" (1964), "Matnia" (1966), "Ręce do góry" (1967), "Nieustraszeni pogromcy wampirów" (1967) czy "Dziecko Rosemary" (12968) – warto odszukać te filmy, choćby po to, by posłuchać muzyki.

W 1968 roku nastąpił też tragiczny wypadek w jego posiadłości w Hollywood przy Oriole Lane. W wyniku nieszczęśliwego upadku ze skarpy i nieudanej pomocy Marka Hłaski Komeda doznał nieodwracalnego uszczerbku na zdrowiu, przestał komponować i w niedługim czasie żona Zofia sprowadziła męża w śpiączce do Polski. Niestety, nasi lekarze nie mogli już nic zrobić i na 4 dni przed swoimi 38 urodzinami Komeda zmarł.

Podczas pogrzebu na warszawskich Powązkach, zamiast standardowych słów bólu i ogromnego smutku, wielu znamienitych polskich jazzmanów pożegnało go muzyką jazzu. Niech jego "Kołysanka" gra mu do snu wiecznego zawsze...

PP

Gdyby żył, obchodziłby dzisiaj 94. urodziny – Miles Dewey Davis III, a dla wszystkich Miles Davis. Urodził się 26 maja 1926 roku w Alton, w stanie Illinois, nad rzeką Missisipi. Przez znaczącą większość muzyków, nie tylko jazzowych, uważany był za "boga" tej muzyki. W historii jazzu po II wojnie światowej był najbardziej znaczącym, wpływowym i innowacyjnym muzykiem. Stał się symbolem i niedościgłym wzorem do naśladowania. Według wielu krytyków muzycznych to właśnie Miles Davis uzmysłowił światu niezaprzeczalne wartości tej gałęzi muzyki.

Portal "Jazz.pl" tak opisuje pierwsze fakty jego życia: "Miles Davis urodził się 26 maja 1926 roku w Alton USA w zamożnej murzyńskiej rodzinie. Ojciec – dentysta, miał nadzieję, że syn kontynuować będzie jego karierę zawodową, ale zainteresowania muzyką kilkunastoletniego Milesa były zbyt głębokie by poddał się ojcowskiej ambicji. Co ciekawe, to właśnie ojciec podarował mu pierwsza trąbkę i namówił do nauki gry na tym instrumencie. Z pewnością nie mógł przewidzieć, że jego prezent zapoczątkuje drogę syna do panteonu najwybitniejszych i najbardziej nowatorskich postaci jazzu. Davis bardzo szybko perfekcyjnie opanował grę na trąbce, tak że karierę zawodowego muzyka rozpoczął będąc nastolatkiem".

Jak często bywa w życiu najwspanialszych gwiazd, to przypadek sprawił, że młody muzyk zrozumiał pragnienie bycia muzykiem jazzowym i poczuł drzemiący w nim potencjał. Pisze o tym Dionizy Piątkowski: "Entuzjasta i promotor jazzu, który gdyby nie było jazzu z pewnością by go wymyślił. By realizować swoje pomysły prowadzi cykl koncertowy Era Jazzu i aby wszystko usystematyzować napisał pierwszą w Polsce Encyklopedię Jazzu" (Jazz.pl). W jego opisie czytamy o tej niesamowitej historii: "Kto wie jak potoczyło by się życie i kariera Milesa gdyby w roku 1944 nie przyjechała do St.Louis orkiestra Bitego Ecksteina z Dizzym Gilespiem i Charlie Parkerem w składzie. Osiemnastoletni wówczas Miles pobiegł na koncert z trąbką. Przypadek sprawił że zaniemógł jeden z trębaczy orkiestry i Gilespie widząc wchodzącego na salę młodego człowieka z trąbką wziął go na zastępstwo. Po latach Miles stwierdził, że było to coś najbardziej niesamowitego co mu się przytrafiło w życiu. Z zespołem Eckstina Davis spędził dwa tygodnie grając z Parkerem i Gilespiem. Od tej pory młody Miles widział już bardzo dobrze co chce robić w życiu".

Te niesamowite początki były swoistym znamieniem tego wspaniałego muzyka. Od tamtego czasu uczestniczył niemal we wszystkich ważnych zmianach w jazzie, a wiele z nich firmował własnym nazwiskiem. Był niezwykle wrażliwym muzykiem, legendarnym trębaczem, ale też kompozytorem i liderem wielu grup jazzowych. Nieco ospały, oszczędny w gestach, lakoniczny wręcz – może właśnie dzięki tym cechom jego muzyka była i jest tak pełna brzmienia, tak bogata w wyrazie.

Jak pisze Piotr Jagielski: "Miles Davis to, poza może Louisem Armstrongiem, prawdopodobnie jedyny muzyk jazzowy, którego imię znane jest nawet tym, którzy nie słuchają jego muzyki. Ikona i muzyczny rewolucjonista wiódł burzliwe życie artystyczne i prywatne, pełne narkotyków, przemocy i niezgody na amerykański rasizm".

Przytacza także słowa znanego amerykańskiego saksofonisty Lee Konitza: "Miles był tak cool, że nie potrzebował nazwiska, starczyło samo "Miles". I tak każdy wiedział, o kim mowa". Konitz uczestniczył także w nagraniu jednego z najważniejszych albumów w historii jazzu - "Birth of the Cool" nadała muzyce nowy kierunek i styl; pomogła rozsławić imię zdolnego trębacza. Dziś Davis powszechnie uznawany jest za najsłynniejszego jazzmana w historii. Nie potrzebuje już nawet nazwiska. Nie trzeba nawet słuchać któregoś z jego najwybitniejszych albumów – jak "In a Silent Way", "Sketches of Spain", "Bitches Brew" czy najlepiej sprzedającej się jazzowej płyty w historii, czyli "Kind of Blue" - by wiedzieć, kim był. Cieszył się sławą zarezerwowaną kiedyś dla gwiazd rocka".

Jagielski pisze dalej: "W "Słodkim życiu" Marcello Mastroianni niespiesznie przechadza się po rzymskich ulicach w doskonale skrojonej, czarnej marynarce i przyciemnianych okularach. Stylowy i obojętny. Miles Davis grał odwrócony plecami do widowni. Nie popisywał się kunsztem, nie oszałamiał prędkością czy siłą brzmienia. Wykonywał raczej kompozycje, impresje, niż piosenki. Grał niewiele nut, chłodno i bez vibrato, szukał przestrzeni, której tak brakowało w dusznym be-bopie. I też, jak Mastroianni, nosił eleganckie włoskie garnitury. Poeta Amiri Baraka przekonywał, że cool był sposobem reagowania na świat. "Bycie cool znaczyło dla nas bycie obojętnym, milczącym wobec rzeczywistości, w której żyliśmy. Milczącym, choć w pełni świadomym. Nic nie było bardziej cool niż Miles".

W historii jazzu i Davisa jest jeszcze jeden album uważany przez wielu za absolutne arcydzieło – to "Kind of Blue". Album powstawał w marcu i kwietniu 1959 roku. Miles zagrał na nim razem z własnym sekstetem i Billem Evansem na fortepianie. Wśród muzyków można dostrzec znanych Cannonballa Adderlweya, Johna Coltrane'a, Wyntona Kelly'ego, Paula Chambersa czy Jimmy'ego Cobba. Zachęcamy do odnalezienia tego albumu i wsłuchanie się w to niepowtarzalne brzmienie.

Miles Davis zmarł 28 września 1991 roku w Santa Monica w Kalifornii. Choć dla wielu nie odszedł od nas – jest nieśmiertelny dzięki swojej muzyce. Posłuchajmy – dotknijmy tej nieśmiertelności.

PP

Muzyk urodził się w artystycznej rodzinie jako syn profesora Akademii Sztuk Pięknych Jerzego Karolaka oraz Marii z domu Kotschy-Orwid, córki słynnego przedwojennego aktora, Józefa Orwida.

- Matka sobie wyobrażała, że czego bym nie robił w życiu, to powinienem być w tym znakomity - mówił w audycji Polskiego Radia Wojciech Karolak.

Dlatego muzyk nie miał wyjścia i żeby się wyróżniać postanowił zostać artystą. Nie wiedział tylko jakim.

- Jazz kusił bardzo rozrywkowym życiem - tłumaczył Karolak powody swojej decyzji w Polskim Radiu. - Jazzmani nie tylko grają świetna muzykę, ale też mają najlepsze dziewczyny - dodawał.

Między Hybrydami a Stodołą

Kariera muzyczna Karolaka na dobre rozpoczęła się w 1958 roku, kiedy nawiązał współpracę z zespołem Jazz Believers. Grupę tworzyli m.in. Jan Ptaszyn Wróblewski oraz Krzysztof Komeda. Karolak zaczynał od gry na saksofonie, na którym grał także w latach 1959-60 w zespole The Wreckers Andrzeja Trzaskowskiego.

- Lubiłem grać nie tylko w Hybrydach na Mokotowskiej, gdzie grało się jazz tradycyjny, ale też w Stodole, gdzie grało się jazz bardzo swingujący - wspominał tamten czas w Polskim Radiu wybitny muzyk.

Już od 1961 roku Wojciech Karolak porzucił saksofon i w pełni poświęcił się grze na fortepianie w zespole Andrzeja Kurylewicza. Rozpoczął także współpracę ze Swingtetem Jerzego Matuszkiewicza. W tym okresie był też aranżerem i kompozytorem studia M-2 oraz big bandu Polskiego Radia.W 1962 roku muzyk założył wraz z Andrzejem Dąbrowskim The Karolak Trio. Od 1963 roku z kolei grał razem z Janem Ptaszynem Wróblewskim w zespole Polish Jazz Quartet.

Gra na saksach

W 1966 roku wyjechał do Szwecji, gdzie zarabiał, grając w klubach i restauracjach.

- Wszyscy mówili, że w Skandynawii grali w tamtym czasie w klubach, ale tak naprawdę było to zwyczajne granie do kotleta. Polscy muzycy czynili to nagminnie. Poza tym nie działo się tam nic ciekawego - wspominał Karolak w Polskim Radiu.

Dzięki zarobionym pieniądzom w 1973 roku stał się właścicielem organów Hammond-B3. Charakterystyczne brzmienie słynnych organów zrosło się na stałe z twórczością muzyka.

- Usłyszałem u Zbyszka Namysłowskiego płytę "House party" Jymmiego Smitha i oszalałem. Wiedziałem już, że moim instrumentem będą organy - wspominał moment olśnienia Karolak.

Mistrz organów

Od 1973 do 1978 roku znowu występował z Janem Ptaszynem Wróblewskim, tym razem w zespole Mainstream. W latach 80. z kolei stworzył formację Time Killers z Tomaszem Szukalskim i Czesławem Bartkowskim. Ich wspólny album w ankiecie krytyków czasopisma "Jazz Forum" został uznany najlepszą płytą jazzową dekady.

Karolak przez wiele lat współpracował również z wybitnym saksofonistą Januszem Muniakiem. Z kolei w 1988 roku muzyk wziął udział w nagraniu płyty "Tak! Tak!" Obywatela GC. Natomiast lata 90. to czas regularnej współpracy w Jarosławem Śmietaną. Karolak udziela się też wtedy w projektach jazzowych Piotra Barona i Zbigniewa Lewandowskiego oraz w projekcie Gospel Magdy Piskorczyk. Koncertuje też z zespołem Guitar Workshop Leszka Cichońskiego.

Kompozytor

Wojciech Karolak jest również kompozytorem eksperymentalnej muzyki filmowej m.in. do słynnego filmu "Konopielka" (1981) Witolda Leszczyńskiego. Charakterystyczny motyw z tego filmu oddawał specyfikę barokowej polifonicznej muzyki organowej. Ponadto Karolak skomponował muzykę do spektakli "Dekameron" i "Ubu Król" oraz do musicalu "Dracula". Przez wiele lat Wojciech Karolak współpracował też ze swoją żoną, satyryczką Marią Czubaszek, pisząc muzykę do jej tekstów.

az