Historia

Bogusław Schaeffer. Artysta wszechstronny

Ostatnia aktualizacja: 06.06.2023 05:38
6 czerwca 1929 roku we Lwowie urodził się kompozytor, muzykolog, dramaturg i pedagog, Bogusław Schaeffer. Jego dzieła zarówno muzyczne, jak i dramatyczne oraz graficzne należą do awangardy tych gatunków.
Kraków 2008-11-13. Kompozytor, dramaturg i filozof Bogusław Schaeffer (nz) otrzymał medal Gloria Artis podczas wieczoru poświęconemu jego twórczości. Schaeffer obchodzi w tym roku 60-lecie pracy artystycznej. jbsoa
Kraków 2008-11-13. Kompozytor, dramaturg i filozof Bogusław Schaeffer (nz) otrzymał medal Gloria Artis podczas wieczoru poświęconemu jego twórczości. Schaeffer obchodzi w tym roku 60-lecie pracy artystycznej. jb/soa Foto: PAP/Jacek Bednarczyk

Bogusław Schaeffer studiował muzykologię na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Szybko sam zaczął komponować i niedługo potem uczyć kolejnych kompozytorów. Przez całe życie konsekwentnie łączył aktywność w wielu różnych dziedzinach. Od wczesnych lat 60. udzielał się jako teoretyk i krytyk muzyczny w licznych periodykach, jednocześnie rozwijając twórczość dramatyczną i plastyczną.

Przede wszystkim muzyka

Schaeffer wychował ponad 160 uczniów, wykładając kompozycję w kilku krajach, skomponował prawie 500 utworów muzycznych, a także napisał 40 sztuk teatralnych. Wspólnym ogniwem wszystkich jego działań i ich pierwotnym źródłem jest jednak muzyka.

Nawet dramaty i grafiki Schaeffera mają bowiem ścisły związek z szeroko pojętą muzycznością. Wiele tekstów dramatycznych autora ma wręcz strukturę opartą na konstrukcji utworu muzycznego. Natomiast twórczość plastyczna to głównie impresje inspirowane muzyką. Bogusław Schaeffer jest także autorem licznych książek poświęconym kompozycji. Najsłynniejsze z nich to: "Nowa muzyka. Problemy współczesnej techniki kompozytorskiej", "Klasycy dodekafonii", "Wstęp do kompozycji" i najważniejsza publikacja "Introduction to composition".

Stefan Kisielewski nazwał Schaeffera ojcem nowej muzyki w Polsce. Wiele z jego utworów to bowiem kompozycje awangardowe, eksperymentujące, często sięgające do elektroniki. Schaeffer skomponował nawet pierwszy na świecie utwór napisany przy pomocy maszyny do pisania. Do najważniejszych utworów kompozytora należą m.in. "Experimenta - nomen omen", "Azione a due", "Nonet dla trzech oboistów grających", "Kesukaan", "Kwartet 2+2", "Tertium datur", "Koncert jazzowy" czy "Orchestral and electronic changes".

Dramaturg

W dramacie Schaeffer debiutował sztuką "Webern" poświęconą genialnemu kompozytorowi austriackiemu. Natomiast do najbardziej znanych i najczęściej wystawianych jego dramatów należą "Scenariusz dla nieistniejącego, lecz możliwego aktora instrumentalnego" (1963), cykl "Audiencje" (1964), "Kwartet dla czterech aktorów" (1966), "Kaczo" (1987), "Próby" (1989), "Tutam" (1991) czy "Gdyby" (1993).

Pierwszymi "aktorami instrumentalnymi" zostali Mikołaj Grabowski, Jan Peszek i Andrzej Kierc. Sam Mikołaj Grabowski wielokrotnie reżyserował sztuki Schaeffera. Do najsłynniejszych jego wystawień należy "Kwartet dla czterech aktorów" (Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 1982), w którym Mikołaj Grabowski nie tylko reżyseruje, ale i występuje, towarzyszą mu natomiast: brat, Andrzej Grabowski, a także Jan Peszek i Jan Frycz. Wszyscy oni dają popis wspaniałego aktorstwa.

- Jego dramaturgia jest na styku muzyki, literatury i plastyki. To się wyczuwa – mówił Mikołaj Grabowski w audycji Adama Rozlocha w Polskim Radiu w 2010 roku. – Schaeffer zwalczał w swoich dramatach najprostsze związki przyczynowo - skutkowe i to fantastyczne – dodawał reżyser.

Era Schaeffera

Bogusławowi Schaefferowi poświęcony jest odbywający się od 2008 roku coroczny festiwal Era Schaeffera w Warszawie, którego celem jest uczczenie oraz propagowanie dorobku muzycznego i dramaturgicznego artysty.

Szef festiwalu Marek Frąckowiak w ten sposób mówił o wybitnym artyście:

- Schaeffer jest Leonardem da Vinci XX wieku, a jego nazwisko w encyklopediach muzyki pojawia się tak samo często, a może i częściej niż Krzysztofa Pendereckiego – mówił aktor w audycji Adama Rozlocha w Polskim Radiu w 2010 roku.


Posłuchaj
22:53 bogusław schaeffer___2816_10_i_tr_0-0_99926007a908bdf[00].mp3 "Bogusław Schaeffer". Audycja Adama Rozlacha z cyklu "Spotkanie z mistrzami". (PR, 22.09.2010)

 

Bogusław Schaeffer zmarł 1 lipca 2019 roku w Salzburgu, gdzie przez lata był wykładowcą.

az

Czytaj także

"Monodram" Bogusława Schaeffera i inne dźwięki

Ostatnia aktualizacja: 08.07.2019 12:53
W "Letniej nocy" wysłuchamy m.in. fragmentów jednego z utworów zmarłego kilka dni temu znakomitego kompozytora.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bogusław Schaeffer in memoriam

Ostatnia aktualizacja: 09.10.2019 19:03
1 lipca 2019 roku zmarł nazywany ojcem muzyki nowej Bogusław Schaeffer. Chór Polskiego Radia, Fundacja Rozwoju Sztuki Sonoris i Program 2 Polskiego Radia zapraszają na koncert dedykowany pamięci tego wspaniałego twórcy. Wydarzenie odbędzie się 18 października o godz. 19.00 w Studio Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie (ul. Modzelewskiego 59). Zespół Chóru Polskiego Radia poprowadzi Maria Piotrowska-Bogalecka.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Kaczo" - premierowe słuchowisko w radiowej Jedynce

Ostatnia aktualizacja: 23.03.2020 14:45
21 marca o godzinie 21:00 zaprosiliśmy Państwa do radiowej Jedynki na premierowe słuchowisko Bogusława Schaeffera "Kaczo" w adaptacji i reżyserii Mariusza Orskiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bogusław Schaeffer przewidział przyszłość? Posłuchaj!

Ostatnia aktualizacja: 10.05.2020 08:20
Tekst napisany przez Bogusława Schaeffera w 2006 roku dla Marka Frąckowiaka zaskakuje dziś niepokojącą aktualnością. To niemal "Dziady” A. D. 2020. Absurd stał się rzeczywistością. Program 1 Polskiego Radia zaprasza do wysłuchania premierowego słuchowisko Bogusława Schaeffera p.t. "Multimedialne coś" w reżyserii Mateusza Tracza, które wyemitowaliśmy w sobotę (9 maja) po godzine 21.00.
rozwiń zwiń