Historia

Mariusz Dmochowski. Jego rolą życia był Stanisław Wokulski

Ostatnia aktualizacja: 07.08.2023 05:40
7 sierpnia 1992 roku zmarł wybitny aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny i dyrektor teatrów, Mariusz Dmochowski. Najczęściej obsadzany był w rolach postaci silnych i władczych - królów, magnatów, dyrektorów, generałów. Rolą życia okazała się postać Stanisława Wokulskiego, którego zagrał zarówno w teatrze, jak i w filmie.
Mariusz Dmochowski jako Stanisław Wokulski w teatralnej adaptacji Lalki Bolesława Prusa w reżyserii Adama Hanuszkiewicza. 1967 rok.
Mariusz Dmochowski jako Stanisław Wokulski w teatralnej adaptacji "Lalki" Bolesława Prusa w reżyserii Adama Hanuszkiewicza. 1967 rok.Foto: NAC/Archiwum Fotograficzne Edwarda Hartwiga/Edward Hartwig

Mariusz Dmochowski ukończył Wydział Aktorski warszawskiej Szkoły Teatralnej w 1955 roku i od razu zaczął grać charakterystyczne role u istotnych reżyserów tego czasu: Jana Kreczmara czy Aleksandra Bardiniego. Wybór zawodu aktora, choć bardzo trafiony, nie był jednak oczywisty.

Dmochowski planował zostać śpiewakiem operowym, musiał jednak zmienić swoje plany z powodu problemów zdrowotnych uniemożliwiających mu karierę muzyczną. Szczególne warunki fizyczne - miał potężną posturę, wyraziste rysy i dysponował mocnym barytonem - umiał jednak doskonale wykorzystać w pracy aktora teatralnego. Cechy te okazały się również niepowtarzalnym walorem w filmie, w którym zadebiutował w 1957 roku jako porucznik Korwin Makowski, w obrazie "Eroica" Andrzeja Munka. Najczęściej obsadzany był w rolach postaci silnych i władczych - królów, magnatów, dyrektorów, generałów.

Sukcesy w teatrze i filmie

Lata 60. były dla Mariusza Dmochowskiego pasmem sukcesów zapoczątkowanych przez epizodyczną rolę oficera UB w "Zezowatym szczęściu" – także w reżyserii Andrzeja Munka – i wybitne kreacje teatralne, jak choćby Alby w "Don Carlosie" Fryderyka Schillera w reżyserii Władysława Hańczy.

Następnie zaczęła się wieloletnia współpraca aktora z reżyserem teatralnym Adamem Hanuszkiewiczem.

- Zwrócił moją uwagę wybitną wyrazistością i rzucającym się w oczy talentem – wspominał Hanuszkiewicz Mariusza Dmochowskiego w audycji Jerzego Pytlakowskiego w Polskim Radiu w 1969 roku.

Posłuchaj

14:06 mariusz dmochowski___6178_tr_5-5_100251870606ee0d[00].mp3 "Mariusz Dmochowski". Audycja Jerzego Pytlakowskiego z cyklu "Zwierzenia wieczorne". (PR, 25.09.1969)

W roku 1965 zagrał wybitną rolę tytułową w dramacie "Koriolan" Williama Szekspira w reżyserii Adam Hanuszkiewicza.

- To rola, która nastręczała dużo trudności – mówił Mariusz Dmochowski w audycji Anny Retmaniak w Polskim Radiu w 1992 roku - może dlatego, że tak ciężko do tej postaci dochodziłem, jest to jedna z moich ulubionych ról - dodawał aktor.

Posłuchaj
17:56 Dmochowski.mp3 "Mariusz Dmochowski". Audycja Anny Retmaniak z cyklu "Portret słowem malowany". (PR, 22.08.1992)

Dwa lata później, dzięki świetnej intuicji Adama Hanuszkiewicza, Dmochowski wcielił się w postać Stanisława Wokulskiego w teatralnej inscenizacji "Lalki" Bolesława Prusa.

"Lalka" Hasa

W kolejnym roku pomysł Hanuszkiewicza podchwycił Wojciech Jerzy Has, obsadzając Dmochowskiego w tej samej roli w swojej słynnej filmowej wersji "Lalki" (1968). Tą charakterystyczną rolą aktor zapisał się w zbiorowej pamięci, a zarazem zburzył zbiorowe wyobrażenia o tej postaci, jako wątłym, eleganckim romantyku. Dmochowski wykreował postać niezwykle silną i zdeterminowaną, dynamiczną i wyrazistą, daleką jednak od mężczyzn z XIX-wiecznych ilustracji książki Prusa.

- Z dotychczasowych teatralnych ról najczęściej grałem Wokulskiego. Zagrałem to ponad 200 razy w teatrze – wspominał Mariusz Dmochowski w Polskim Radiu. - No a potem byłem jeszcze przez 8 miesięcy ze Stasiem Wokulskim, grając go w wersji kinowej. To mało powiedzieć, że ja tę postać polubiłem, ciężko nawet znaleźć odpowiednie określenie - tłumaczył aktor.

Granie tej samej postaci jednocześnie w teatrze i w kinie nastręczało aktorowi jednak pewnych trudności.

- Do filmu była oczywiście zupełnie inna redakcja dialogów, ale niejednokrotnie one się pokrywały – wspominał w Polskim Radiu Dmochowski. - I to właściwie była największa trudność w pracy filmowej, bo te sceny, które się pokrywały, sprawiały mi pewien kłopot - byłem już przyzwyczajony do pewnych teatralnych rozwiązań - wspominał Dmochowski.

Polscy królowie

Po filmie Hasa aktor wystąpił jeszcze w charakterystycznych dla siebie rolach: w filmie i serialu telewizyjnym "Hrabina Cosel" (1968) Jerzego Antczaka jako król August II, a następnie w "Panu Wołodyjowskim" (1969) Jerzego Hoffmana (oraz w wersji serialowej Pawła Komorowskiego) - jako hetman Jan Sobieski.

Mariusz Dmochowski zapadł również w pamięć widzów rolą w "Zazdrości i medycynie" (1973) w reżyserii Janusza Majewskiego na podstawie powieści Michała Choromańskiego.

Działacz

Mariusz Dmochowski poświęcał się także działalności społecznej i politycznej. Był dyrektorem Teatru Ziemi Opolskiej (1973-75) i Teatru Nowego w Warszawie (1975-82). Był ponadto członkiem PZPR oraz posłem na sejm PRL w latach 1972-80, a także członkiem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Jednakże w latach 80. aktor zerwał z komunistyczną aktywnością i zaangażował się wraz z żoną, aktorką Aleksandrą Dmochowską, w występy w niezależnym teatrze grającym w prywatnych mieszkaniach, zaś swój własny dom letniskowy udostępnił opozycjonistom demokratycznym na podziemną drukarnię. Za te działania rodzina była szykanowana przez komunistów i atakowana w tekstach w prasie, których autorem był przeważnie Jerzy Urban, podważający szczerość Dmochowskiego w przejściu na stronę opozycji.

az

Czytaj także

Zbigniew Zapasiewicz. Jego diagnoza współczesnego świata jest aktualna

Ostatnia aktualizacja: 14.07.2023 05:50
- Coraz częściej widzimy lansowanie wartości ludzkich pod pozorem, że są to wartości artystyczne w wykonaniu ludzi, którzy nie spełniają żadnych kryteriów poza tym, że są modni, poza tym, że są ładni, poza tym, że nastolatki formułują ich jako swoich idoli. I to wystarczy do tego, żeby zostać "gwiazdą" - mówił Zbigniew Zapasiewicz w wywiadzie dla Polskiego Radia w 1998 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Machulski. Dorosłe dziecko na scenie

Ostatnia aktualizacja: 20.11.2023 05:40
20 listopada wspominamy 15. rocznicę śmierci Jana Machulskiego, aktora, reżysera teatralnego, pedagoga, założyciela i dyrektora Teatru Ochoty w Warszawie, odtwórcy postaci Henryka Kwinto w filmach "Vabank" i "Vabank II, czyli Riposta".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Łomnicki w archiwalnych wywiadach [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 22.02.2024 05:40
Był jednym z najwybitniejszych aktorów, zarówno teatralnych jak i filmowych. Do dziś podziwiane jest jego "mistrzostwo techniczne, agresywność i siła spojrzenia na świat, dynamiczny temperament, iście kuglarskie, cyrkowe zdolności trawestacyjne". Dziś mija 32. rocznica śmierci Tadeusza Łomnickiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Henryk Talar. Od elektryka do aktora pierwszoplanowego

Ostatnia aktualizacja: 25.06.2023 05:45
25 czerwca 1945 roku urodził się Henryk Talar, aktor teatralny i filmowy. Był wiodącym aktorem najwybitniejszych przedstawień między innymi Macieja Prusa czy Izabelli Cywińskiej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Fijewski - najbardziej warszawski aktor

Ostatnia aktualizacja: 14.07.2023 05:35
Przez całe życie związany był z Warszawą, zagrał nawet Rzeckiego w ekranizacji jednej z najbardziej warszawskich powieści, czyli w "Lalce" (1968) Wojciecha Jerzego Hasa na podstawie Bolesława Prusa. 
rozwiń zwiń