Historia

Sam Warner – wielki wizjoner z Mazowsza współtwórcą potęgi światowego kina

Ostatnia aktualizacja: 10.08.2020 05:40
133 lata temu – 10 sierpnia 1887 roku – urodził się jeden z ojców światowego kina – Sam Warner. Oprócz faktu, że był jednym z założycieli słynnej wytwórni filmowej – Warner Bros (Bracia Warner) – to jego działania doprowadziły do tak szybkiego wprowadzenia do produkcji i do kin filmu dźwiękowego.
J.L.Warner, F.March, pisarz H.G.Wells (drugi z prawej), reżyser M.Le Roy Warner, aktor Jack Leonard - plan fimu Anthony Adverse, 1936
J.L.Warner, F.March, pisarz H.G.Wells (drugi z prawej), reżyser M.Le Roy Warner, aktor Jack Leonard - plan fimu "Anthony Adverse", 1936Foto: East News

Z Krasnosielca do Holiwood

Co ciekawe Sam Warner urodził się w Polsce – wtedy pod zaborem rosyjskim – w Krasnosielcu. Dawne miasto to obecnie wieś w województwie mazowieckim, niecałe 20 km na wschód od Przasnysza i nieco ponad 100 km na północ od Warszawy.

Współzałożycielami wytwórni firmowej – jak sama nazwa wskazuje – byli czterej bracia Warner: Harold "Harry" Morris, Albert i Jack Leonard. Zarówno Harold jak i Albert – starsi od Sama – również urodzili się w Krasnosielcu. Jedynie Jack Leonard urodził się w Londynie, ale tym w stanie Ontario... w czasie dość długiej wędrówki do Baltimore (Maryland) w Stanach Zjednoczonych, gdzie cała, bardzo liczna rodzina osiedliła się w pierwszym okresie pobytu.

Niektórzy amerykańscy biografowie próbują przekonać czytelników, że poza dwójką najstarszego rodzeństwa – Hanną i Hirschem (Harold "Harry" Morris) – wszyscy pozostali urodzili się już na amerykańskiej ziemi, głównie w Baltimore. Jak dowodzą dokumenty polskie jest to oczywista nieprawda.

Dowodzi temu też znany biograf Doug Sinclair opierając swoje twierdzenia na zapisach Federalnego Spisu Ludności Stanów Zjednoczonych z 1900 roku. Ukazuje także inne próby biograficznych zapisów, uważając je za mało wiarygodne. W swoim opracowaniu pisze: "Książki, które obejmują wczesną historię rodziny, przedstawiają niejasną, częściowo fabularyzowaną i czasami sprzeczną historię, że Benjamin Warner przybył z Krasnoshiltz w Polsce lub Imperium Rosyjskim do Baltimore w 1883 lub 1885 roku. Reszta jego rodziny poszła w jego ślady. Jego żoną była Pearl, a wraz z nią przybyło dwoje ocalałych dzieci: Anna i Hirsch, znany później jako Harry Morris Warner. W Baltimore urodzili się Abraham/Albert, Samuel, Rose i Fannie. Synowie David i Jacob/Jack urodzili się w Londynie w Ontario. Po kilku latach rodzina wróciła do Baltimore, a następnie przeniosła się do Youngstown w Ohio, gdzie urodzili się Sadie i Milton".

Ojcem licznej rodziny Warnerów był polski Żyd, szewc Benjamin Wonsal, a matką Perła Eichelbaum. Rodzice pobrali się w roku 1876. Beniamin wiedział czym jest niedostatek i jak temu zaradzić. W tamtym okresie bardzo powszechne w biednej Europie było emigrowanie do USA w celach zarobkowych. Dlatego też, w październiku 1889 roku cała rodzina – żona z szóstką dzieci parowcem Hermann z Bremy w Niemczech przybyli do Baltimore (Maryland), gdzie na emigracji zarobkowej przebywał od niespełna dwu lat Benjamin.

Tak oto rodzina połączyła się na amerykańskiej ziemi, zmieniając co jakiś czas miejsce pobytu w związku z dostępną pracą. Ostatecznym dowodem, że większość braci Warner urodziła się w Polsce stanowi akt zgonu Benjamina, gdzie zapisano, że Albert, Samuel Louis i Harry Morrisa urodzili się w Polsce (pod zaborem rosyjskim) i zostali naturalizowani w USA na podstawie naturalizacji ich ojca.

Warner Bros. czyli bracia Warner

Czesław Białczyński, w artykule "Wielcy Polacy – Warner Bros czyli bracia Warner: Aaron (Albert), Szmul (Sam) i Hirsz (Harry) Wonsal oraz Jack (Itzhak) Wonsal", tak opisuje fakty dotyczące tej bardzo znanej rodziny: "Niemałym zaskoczeniem może być fakt, że również za taką ikoną kina, jak wytwórnia Warner Brothers, stoją biznesmeni o polskich korzeniach. Bracia Warner urodzili się pod Warszawą. Początkowo wyemigrowali do Baltimore, później do Kanady i kolejno do Youngstown w stanie Ohio. Ojciec rodziny zmienił nazwisko z Wonskolaser na Warner właśnie w trakcie oczekiwania na przybycie całej rodziny z emigracyjnej tułaczki. Bracia Warner są uważani za najważniejsze osoby w amerykańskim przemyśle filmowym".

Bardzo ciekawe fakty pojawiają się w dalszej części artykułu: "Wytwórnia została założona przez braci Warner: Alberta, Sama i Harry’ego, żydowskich imigrantów z Polski urodzonych w Krasnosielcu w powiecie makowskim na Mazowszu jako: Aaron, Szmul i Hirsz Wonsal oraz Jacka, urodzonego już w Kanadzie jako Itzhak Wonsal. Bracia zastawiając rodzinny majątek: konia o imieniu Bob oraz sprzedając zegarek ojca, zyskali kapitał, który przeznaczyli na zakup projektora. Dwadzieścia lat później, 4 kwietnia 1923 r., założyli wytwórnię filmową, która obecnie jest jedną z największych na świecie. Od lat rywalizuje z inną wytwórnią filmową – The Walt Disney Company".

Oficjalna strona Warszawskiego Festiwalu o Tematyce Żydowskiej opisuje amerykański film dokumentalny: "Żydzi Mazowsza: Bracia Warner". W krótkim podsumowaniu ukazuj charakterystykę każdego z braci... nazywając Sama wizjonerem. Czytamy tam: "Intymna historia założycieli studia filmowego Warner Bros: odważnego Harry'ego Warnera, uczciwego Abego, wizjonera Sama i nieprzewidywalnego Jacka - polskich imigrantów żydowskiego pochodzenia urodzonych w Krasnosielcu w powiecie makowskim na Mazowszu jako: Aaron, Szmul i Hirsz Wonsal oraz Jacka, urodzonego już w Kanadzie jako Itzhak Wonsal. Portret czterech pionierów kina, którzy zbudowali imperium ze snów i zrewolucjonizowali Hollywood, stworzony przez Cass Warner wnuczkę Harry'ego! (…) Warner Bros. jest jednym z największych na świecie producentów i dystrybutorów produkcji filmowych i telewizyjnych. Wytwórnia została założona przez braci Warner: Alberta, Sama i Harry’ego, Bracia zastawiając rodzinny majątek: konia o imieniu Bob oraz sprzedając zegarek ojca, zyskali kapitał, który przeznaczyli na zakup projektora. Dwadzieścia lat później, 4 kwietnia 1923 r., założyli wytwórnię filmową, która obecnie jest jedną z największych na świecie".

O znaczeniu tej wytwórni i jej osiągnięciach dla światowej kinematografii niech świadczą fakty ukazane przez Białczyńskiego: "Warner Bros. jest producentem lub dystrybutorem ponad sześciu i pół tysiąca filmów fabularnych (m.in. Casablanca, Przygody Robin Hooda, Sokół maltański, Buntownik bez powodu, Maverick, Brudny Harry, Batman, Zabójcza broń, Matrix czy ekranizacji Harry’ego Pottera) oraz czternastu tysięcy tytułów animowanych (w tym półtora tysiąca kreskówek np. Królik Bugs, Xiaolin – pojedynek mistrzów, Batman przyszłości, przedostatnia produkcja Johnny Test i ostatnia Kudłaty i Scooby Doo na tropie). Z wytwórnią związane były i są największe gwiazdy przemysłu filmowego od Clinta Eastwooda, przez Mela Gibsona, do Stanleya Kubricka".

Dlatego dzisiaj, kiedy zasiądziemy do oglądania jakiegoś znanego filmu, wspomnijmy braci Wonsalów, dzięki którym kino stało się tak magicznym i uwielbianym medium.

PP