Kliknij w obrazek i wejdź na strony serwisu specjalnego:

Józef Stalin nie chciał wspomóc Powstania Warszawskiego i nie zgadzał się nawet na lądowanie na sowieckich lotniskach alianckich samolotów wykonujących zrzuty zaopatrzenia nad Warszawą. Zmienił zdanie dopiero we wrześniu i upozorował pomoc dla Warszawy, aby przeciągnąć walki w stolicy Polski.

Zobacz i posłuchaj, co o walkach o przyczółek Czerniakowski mówił Rafał Brodacki, historyk z Muzeum Powstania Warszawskiego w rozmowie z Portalem PolskieRadio.pl w 2017 roku: 

Walki na przyczółku czerniakowskim

W nocy z 15 na 16 września rozpoczął się desant 9 Pułku Piechoty 3 Dywizji WP. Udało się przeprawić 420 żołnierzy. Rano berlingowcy pod dowództwem por. Sergiusza Kononkowa ustalili plan działania z powstańcami. Przez cały dzień prowadzili ciężkie walki z Niemcami.

– To wojsko było nieprzeszkolone w walce pomiędzy kamienicami. Kamienicę zdobyć to zupełnie inaczej aniżeli na polu w okopach czy w natarciu w przestrzeni. Trzeba było uważać na strzelców wyborowych, umieć likwidować obsługę karabinów maszynowych – wspominał gen. Zbigniew Ścibor-Rylski, który brał udział w walkach na Czerniakowie.

Polscy żołnierze, przedostający się z prawego brzegu Wisły na pomoc powstańcom, stworzyli przyczółki także na Żoliborzu i Powiślu. Do 21 września przeprowadzili pięć desantów na lewobrzeżną Warszawę, ale Niemcy prowadzili bardzo silny ostrzał Wisły, który znacznie utrudniał przerzucenie większej liczby żołnierzy.

Wojsko Polskie bez wsparcia Armii Czerwonej nie było w stanie prowadzić równej walki z Niemcami. Czerniaków upadł 23 września. W trakcie walk o przyczółki warszawskie poległo niemal dwa tysiące żołnierzy 3 Dywizji WP.

– Ci żołnierze zasługują na wielki szacunek, trudno odmawiać im patriotyzmu. Natomiast skala operacji i brak należytego wsparcia artyleryjskiego wskazywał na to, co powiedział Mołotow delegacji polskich komunistów: musieliśmy to zrobić ze względu na zachodnią opinię publiczną – wyjaśniał prof. Marian Drozdowski w audycji "Naukowy zawrót głowy".

sa

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

Nieprzyjaciel kontynuuje ataki na Czerniaków. Opanowuje m.in. Port Czerniakowski, parzystą stronę ulicy Łazienkowskiej, gmach ZUS i szpital św. Łazarza przy ul. Książęcej. Ciężkie walki toczą się na Ludnej. Natarciom nieprzyjaciela towarzyszy ogień artylerii. W budynku ZUS żołdacy mordują rannych.

Tego dnia odbywa się pierwszy sowiecki zrzut broni i żywności dla walczącej stolicy. Zrzut i obserwacje kolumn niemieckich żołnierzy wycofujących się z Pragi na zachód dają złudną nadzieję na rychłe nadejście oddziałów Armii Czerwonej. Poprawia się morale powstańczej Warszawy. Względny spokój panuje w Śródmieściu. Tam najważniejszym epizodem jest natarcie nieprzyjaciela od strony ulicy Wroniej odparte przez powstańców.

Żoliborz, z uwagi na niemal całkowite przejęcie dzielnicy przez powstańcze władze, nazywany "republiką żoliborską", przygotowuje się do obrony. Dzielnica odpiera trzy natarcia od strony Marymontu.

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

Trwają zaciekłe walki o Czerniaków. Zaciska się śmiertelna pętla wokół obszaru zajętego przez żołnierzy zgrupowania "Radosław". Natarciom piechoty nieprzyjaciela towarzyszy huraganowy ogień artyleryjski. Oddziały powstańcze ponoszą wielkie straty, brakuje amunicji. Na zajętych terenach wróg morduje ludność cywilną.

Wobec zajęcia Pragi przez Armię Czerwoną gra toczy się o utrzymanie przyczółka dla spodziewanego desantu. Jan Mazurkiewicz ps. Radosław postanawia zmniejszyć broniony teren do obszaru ulic Krąg-Czerniakowska-Zagórna. Tego samego dnia przez Wisłę przeprawia się pchor. Stanisław Komornicki ps. Nałęcz i dociera do dowódcy 9. pułku piechoty I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki w Armii gen. Berlinga.

Walka toczy się też w Śródmieściu, gdzie nieprzyjaciel naciera na ul. Książęcą od strony Al. Ujazdowskich.

Jest jeszcze jedno miejsce, gdzie Niemcy obawiają się desantu - Żoliborz. Tutaj trwa natarcie od strony Marymontu siłami 25. dywizji pancernej. Niemcom udaje się odciąć powstańców od Wisły na linii Bielany-Krasińskiego. Jednocześnie, oddziały powstańcze muszą ustąpić wobec przewagi wroga, który dochodzi do ul. Potockiej.

Sowiecka artyleria ostrzeliwuje tego dnia niemieckie pozycje na terenie miasta.

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

W tragicznym incydencie zginął od strzału w serce Andrzej Romocki ps. Morro, jeden z najzdolniejszych, najmłodszych powstańczych dowódców. Zwiadowcy gen. Berlinga docierają wieczorem tego samego dnia na praską stronę Wisły. Zabierają ze sobą mjr Witolda Sztompkego ps. Kmita, oficera łącznikowego "Radosława".

Tymczasem trwa natarcie nieprzyjaciela na Czerniaków. Opór obrońców prowadzony jest ostatkiem sił w kwadracie Ludna-Okrąg-Czerniakowska-Zagórna. Oddziały gen. Rohra i brygada Dirlewangera dokonują mordów na zajętych terenach.

Nie lepiej sytuacja wygląda na Dolnym Mokotowie. Tam potężne, pancerne natarcie nieprzyjaciela wbija się w dzielnicę z trzech stron: od Czerniakowskiej, Podchorążych i Chełmskiej. Zaciekły opór stawia batalion "Ryś". Zmierzający mu z pomocą oddział "Jeleń" zostaje całkowicie wybity. Jego dowódca, rotmistrz Lech Głuchowski woli odebrać sobie życie, niż wpaść w ręce wroga. Nocą udaje się ewakuować ostatnie oddziały powstańcze z dzielnicy. Tej nocy upada Dolny Mokotów.

Górny Mokotów jest ostrzeliwany przez artylerię nieprzyjaciela. Tego dnia ginie pod gruzami willi na ul. Pilickiej wraz z żoną Jadwigą i córką Heleną Giżycką prof. Edward Loth ps. Gozdawa.

"Armia Ludowa", powstańczy biuletyn AL, informuje tego dnia o połączeniu formacji Armii Ludowej, Polskiej Armii Ludowej oraz Korpusu Bezpieczeństwa (do tej pory będącego częścią AK) w Połączone Siły Zbrojne AL, PAL i KB, które podporządkowują się gen. Michałowi Roli-Żymierskiemu.