W niespełna rok po bolesnej klęsce wrześniowej polscy lotnicy zdobyli okazję do rewanżu na niebie Anglii. 15 września 1940 roku - w przełomowym dniu bitwy o Anglię - pokazali wielką klasę. Uznani zostali za jedną z najlepszych i najskuteczniejszych jednostek myśliwskich w czasie II wojny światowej.

Brytyjskie lotnictwo potrzebowało wsparcia

Bitwa o Anglię była bitwą powietrzną, która trwała od lipca do października 1940 roku. Rozegrana została nad południową Anglią i kanałem La Manche. Najbardziej zacięte boje odbyły się w sierpniu i we wrześniu. Zmasowana niemiecka ofensywa lotnicza miała przygotować grunt pod operację desantową na Wyspy Brytyjskie. Celem stało się zniszczenie RAF-u (Królewskich Sił Powietrznych), zdominowanie przestrzeni powietrznej Anglii, przecięcie brytyjskich szlaków komunikacyjnych, sparaliżowanie produkcji wojennej i gospodarki narodowej Wielkiej Brytanii.

Początkowo Niemcy mieli znaczącą przewagę. Luftwaffe dysponowała 990 myśliwcami i 1640 bombowcami. RAF mógł przeciwstawić tej potędze 960 samolotów myśliwskich oraz 400 bombowców. Obronę wyspy wspierało ponadto 80 stacji radiolokacyjnych i 1500 balonów zaporowych.

- Armia brytyjska w 1940 roku nie była w stanie przeciwstawić się potężnej armii niemieckiej. Lotnictwo brytyjskie również było słabe, jedynie flota brytyjska była silniejsza od niemieckiej, jednak można ją było unieszkodliwić przy pomocy lotnictwa. Niemcy posiadali wówczas najlepsze lotnictwo w świecie – wspominał dowódca i jeden z czołowych asów Dywizjonu 303 Witold Urbanowicz.

Niesprawiedliwa ocena Polaków

Początkowo brytyjskie władze lotnicze były krytycznie nastawione do polskich myśliwców, ponieważ w opinii Anglików Polacy latali na przestarzałych samolotach, nie znali języka angielskiego i należeli do armii rozbitej przez Niemców.

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

Jak wspominał płk Witold Urbanowicz jednym z tych krytyków był marszałek Hugh Dowding, oficer RAF i jego naczelny dowódca w czasie bitwy o Anglię, który napisał w tej sprawie tajny raport do Ministerstwa Lotnictwa  Brytyjskiego.

Polskie myśliwce

Sytuacja uległa zmianie, kiedy to po zaatakowaniu Anglii przez lotnictwo niemieckie, zdesperowane władze lotnictwa brytyjskiego zdecydowały się zaangażować polskich pilotów do walki z Niemcami. Wystawiono wtedy na próbę kilkanaście myśliwców, żeby zobaczyć jak się będą sprawować. - Po kilku dniach byliśmy już instruktorami angielskich myśliwców – wspominał płk Witold Urbanowicz.

Za oficjalną datę utworzenia Dywizjonu 303 uznaje się 2 sierpnia 1940 roku. Ówczesnym polskim dowódcą tej jednostki był major Zdzisław Krasnodębski, a zastępcą płk Witold Urbanowicz. Dowództwo było podwójne, jednak decydujący głos w praktyce należał do oficera brytyjskiego mianowanego przez RAF.

Polski dywizjon myśliwski 303 zadebiutował 31 sierpnia wspaniałym wyczynem bojowym zestrzeliwując 6 samolotów nieprzyjacielskich bez strat własnych.

Wygrana bitwa

Niemcy stracili 1733 samoloty, a około 650 zostało uszkodzonych, stanowiło to 52 procent stanu Luftwaffe. Straty ludzkie to 2500 poległych i wziętych do niewoli oraz 1000 rannych lotników. Brytyjczycy stracili 915 samolotów, a około 450 zostało uszkodzonych. Śmierć poniosło 544 pilotów, a 500 zostało rannych. Bitwa zakończyła się 31 października 1940 roku porażką Niemiec.

W bitwie o Anglię walczyły cztery polskie dywizjony - dwa bombowe: 300 i 301, dwa myśliwskie: 302 i 303 oraz 81 polskich pilotów w dywizjonach brytyjskich. W sumie 144 polskich pilotów, których postawa rozsławiła ich imię na cały świat. Ze wszystkich strąconych nad Anglią samolotów, ponad 200 zestrzelili Polacy.

O wyczynach lotników ze słynnego dywizjonu powstała nawet książka pt. "Dywizjon 303”, którą napisał podróżnik Arkady Fiedler. Książka doczekała się blisko 30 wznowień, w tym pięciu w wydawnictwach podziemnych. Po raz pierwszy została wydana w Anglii w 1940 roku, w Polsce ukazała się sześć lat później.

Do historii przeszły słowa ówczesnego premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla, który wspominając udział Polaków w bitwie o Anglię powiedział: "nigdy w historii ludzkich konfliktów tak wielu nie zawdzięczało tak dużo tak nielicznym".

Gorzkie ukoronowanie polityki aliantów wobec Polski

Niestety, kiedy sześć lat później - 8 czerwca 1946 roku, w rok po zakończeniu II wojny światowej - ulicami Londynu przeszła wielka parada zwycięzców, zabrakło w niej Polaków.

Zaproszenie na paradę otrzymali od Brytyjczyków tylko żołnierze dywizjonu 303, i to na krótko przed defiladą. Anglicy nie życzyli sobie, by w defiladzie brali udział przedstawiciele sił lądowych i marynarki wchodzących w skład Polskich Sił Zbrojnych, które przecież stanowiły jedną z najliczniejszych narodowych formacji walczących przeciwko hitlerowskim Niemcom. Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie liczyły w 1945 roku ok. 200 tys. żołnierzy (na Wschodzie ponad 100 tys.).

W tej sytuacji lotnicy z dywizjonu 303 - w geście solidarności - zrezygnowali z udziału w paradzie. W efekcie londyńska aleją The Mall - obok Anglików i Amerykanów - maszerowali m.in. Czesi, Belgowie, Brazylijczycy, Meksykanie, a nawet weterani z Iranu i Fidżi. Polaków nie było.

mk

Powołanie

Pierwsze żołnierskie kroki przyszło stawiać 16-letniemu Krasnodębskiemu podczas wojny polsko-bolszewickiej. W 1925 roku wstąpił do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. W następnym roku odbył kurs pilotażu podstawowego w Dęblinie. Po ukończeniu kursu trafił do 111 Eskadry Myśliwskiej, której pod koniec 1935 roku był już dowódcą.

Walczył w kampanii wrześniowej – już 3 września został zestrzelony. Mimo tak dramatycznych przeżyć powrócił do swojej eskadry i przez Rumunię trafił do Francji. Na początku sierpnia 1940 roku przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie objął dowództwo nad Dywizjonem 303. Dowódcą jednostki, która stała się potem sławną, został w wieku 37 lat.

Zestrzelony dowódca

6 września 1940 otrzymał wezwanie do lotu. Dzień ten był dla majora powtórką tego, co działo się 5 lat wcześniej w Polsce. Jak sam wspominał to wydarzenie:

"Nagle posypało się szkło z zegarów, zbiornik podziurawiony pociskami, leje się z niego płonąca benzyna. Cała kabina wypełniona ogniem. Odpinam pasy, otwieram kabinę, drzwiczki i wyskakuję. Pamiętając przykre doświadczenie z Polski, spadochronu nie otwieram, by nie być celem. Po pewnym czasie decyduję się – silne szarpnięcie, robi się cicho i spokojnie. Tylko z góry dochodzą odgłosy walki".

Podczas spadania na ziemię ochraniał go samolotem płk Witold Urbanowicz. – Nagle zobaczyłem niedaleko mnie na spadochronie jakaś taka zabawka, człowiek huśta się, i meserszmita, który atakował – wspominał płk Witold Urbanowicz w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w 1980 roku.

Pułkownik Urbanowicz po kolorze kamizelki rozpoznał, że  jest to skoczek aliancki. Szybko zestrzelił samolot, który atakował spadochroniarza, a po wylądowaniu dowiedział się, że Krasnodębski został zestrzelony. I tym razem major Krasnodębski miał szczęście – skończyło się jedynie poparzeniami.

Przykład lotnika

Za swą wielką odwagę otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari z rąk gen. Władysława Sikorskiego. Po rekonwalescencji, czerwcu 1941 roku, został wysłany z Misją Wojskową do Kanady, gdzie miał werbować młodych rekrutów do Polskich Sił Zbrojnych. Później jeszcze wracał do Europy, krótko mieszkał w Afryce. W 1951 roku wraz z żoną osiedlił się w Kanadzie, gdzie oboje działali w organizacjach polonijnych.

Zmarł 3 sierpnia 1980 w Toronto. Po 24 latach, 14 maja 2014 prochy majora Zdzisława Krasnodębskiego i jego żony Wandy zostały przetransportowane do Polski i pochowane na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Posłuchaj wspomnień pułkownika Witolda Urbanowicza o dramatycznych wydarzeniach z 6 września 1940 roku, kiedy to zestrzelono samolot majora Zdzisława Krasnodębskiego oraz o innych wydarzeniach bitwy o Anglię.

mb

30 marca 1908 roku urodził się Witold Urbanowicz - generał lotnictwa, as myśliwski i dowódca Dywizjonu 303. Najskuteczniejszy polski lotnik w Bitwie o Anglię odniósł w powietrzu siedemnaście zwycięstw.

Latanie miał we krwi, już na początku lat 30. XX wieku był instruktorem akrobacji powietrznej w słynnej powietrznej Szkole Orląt w Dęblinie. W czasie II wojny światowej walczył w kampanii wrześniowej, bronił Wielkiej Brytanii przed hitlerowską agresją i bił się zwycięsko z Japończykami na chińskim niebie.

– W rannych godzinach dostałem wezwanie. Kiedy startowały pierwsze samoloty, do "operation room" wszedł Churchill. W powietrze rzucono wszystkie dywizjony. Gdy Churchill zapytał się Keitha Parka (dowódca RAF- red.), jakie są rezerwy, usłyszał, że żadne – tak Witold Urbanowicz opisywał wizytę w kwaterze głównej 11. grupy myśliwskiej w Uxbridge w dniu 15 września 1940, który okazał się przełomowym momentem bitwy o Anglię. Przeciwko nieprzyjacielowi rzucono wszystkie siły, atak odparto.

W latach spoczynku gen. Urbanowicz osiadł w Nowym Jorku, gdzie opisał swoje przeżycia lat wojny. We wspomnieniach daje się poznać nie tylko jako pamiętnikarz, ale jako pisarz-moralista, głęboko rozumiejący odruchy ludzkie w obliczu wojny. Zmarł 17 sierpnia 1996 roku.

Zostać pilotem!

Pochodził z rodziny szwajcarskich emigrantów. Dzieciństwo spędził w majątku ojca w Bobrowie koło Brodnicy. W 1928 roku, w Brodnicy odbyły się pokazy akrobacji lotniczych, które tak zafascynowały trzynastolatka, że postanowił zostać pilotem. Po zdaniu matury w 1935 roku trafił na kurs unitarny do 27. Pułku Piechoty w Częstochowie. Na początku 1936 roku dostał się do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, którą ukończył w 1938 roku. Wkrótce rozpoczął służbę w 111. eskadrze myśliwskiej. Wiosną 1939 roku został ranny w wypadku lotniczym. Wojna zastała go na leczeniu w Zaleszczykach. Bez wahania wyruszył na poszukiwanie swojej eskadry, której jednak nie zdążył odnaleźć. Po sowieckiej agresji na Polskę udało mu się małym samolotem łącznikowym dotrzeć do Rumunii, a następnie przez Bejrut do Francji.

We Francji

Na miejscu, po przejściu przez Centrum Wyszkolenia Lotnictwa Polskiego w bazie Lyon-Bron, został podwładnym mjr Zdzisława Krasnodębskiego, przyszłego dowódcy polskiego dywizjonu myśliwskiego 303. Polscy piloci początkowo bronili lotnisk w Chateaudun i Etampes, jako część francuskiego dywizjonu GCD I/55.

Wyspa ostatniej nadziei

Latem 1940 roku Zumbach ewakuował się na statku "Kmicic" do Wielkiej Brytanii, gdzie w Northolt otrzymał przydział do Dywizjonu 303. Był jednym z najlepszych pilotów słynnej bitwy o Anglię. Na jego koncie znalazło się 12 pewnych i 5 prawdopodobnych zestrzeleń. W grudniu 1942 roku został oficerem łącznikowym sztabu 9. Grupy Myśliwskiej. W kolejnych miesiącach przeszedł specjalny kurs w Wyższej Szkole Lotniczej Eddleton w Szkocji. W lutym 1944 roku został dowódcą 3. Skrzydła Myśliwskiego, a w czerwcu tego samego roku 133. Skrzydła Myśliwskiego. Pół roku później został przeniesiony do sztabu 84. Grupy Myśliwskiej. W kwietniu 1945 roku zabłądził w czasie lotu, przeleciał linię frontu. Po przymusowym lądowaniu trafił do niewoli.

Koniec wojny zastał go w obozie Kriegsmarine na holenderskiej wyspie Terschelling. Po kapitulacji Niemiec dotarł do Blackpool. Do czasu rozwiązania Polskich Sił Powietrznych pozostawał bez przydziału.

Kliknij w obrazek i poznaj historię polskich lotników w Bitwie o Anglię:

Przemytnik

Po zakończeniu II wojny Zumbach wiódł niespokojne życie. W październiku 1946 roku, opuścił szeregi armii i osiedlił się w Szwajcarii. Było to możliwe dzięki temu, że – z racji urodzenia – mógł wykazać się podwójnym obywatelstwem. W 1947 roku założył firmę lotniczo - taksówkarską "Flyaway", która stała się przykrywką dla działalności przemytniczej. Do Anglii przewoził, np. zegarki szwajcarskie. Do Palestyny - złoto, a do Włoch - papierosy. Firma nie przyniosła oczekiwanych zysków, a Zumbach został oszukany przez wspólników.

Najemnik

W 1962 roku Zumbach podjął się utworzenia sił powietrznych Katangi, afrykańskiej prowincji dążącej do secesji od Konga. Jako Johnny "Kamikaze" Brown bezpośrednio uczestniczył w walkach. Po pokonaniu lotnictwa Katangi przez kontyngent szwedzkiego ONZ wrócił do Francji, gdzie zajął się prowadzeniem restauracji. W 1967 roku ponownie przybył do Afryki. Został szefem sił lotniczych Biafry. Brał udział w nalotach podczas konfliktu z rządowymi oddziałami Nigerii. Rok później wrócił do Francji.

Zmarł 3 stycznia 1986 roku.

mjm/im

Piotr Dmitrowicz zwrócił uwagę, że na kampanię wrześniową patrzymy z dzisiejszej perspektywy, ahistorycznie. – Liczby są porażające. Mogliśmy mieć świetnych pilotów, ale Polacy mieli ok. 400 samolotów różnego typu, a Niemcy ponad 2000. Szans nie było najmniejszych  - powiedział Dmitrowicz.

Złożyło się na to kilka przyczyn, w tym brak wystarczających środków oraz zbyt krótki okres modernizacji najważniejszych rodzajów lotnictwa bojowego. Przed wojną zdołano bowiem wyprodukować dobry bombowiec, nie zdążono jednak skierować do produkcji kilka typów samolotów myśliwskich opracowanych w 1939 roku w fazie prototypów. Miały one zastąpić nowoczesne na początku lat trzydziestych myśliwce górnopłaty, znacznie ustępujące osiągami pod koniec  lat 30. XX wieku niemieckim dolnopłatom.

Zdaniem Dmitrowicza Niemcy trochę nas też przeceniali. - Uważali, że nasza flota gotowa do walki to ok. 900 samolotów. Po pierwszych dniach, gdy okazało się, że samolotów jest mniej, uznali, że tę bitwę mają wygraną, a tak nie było - tłumaczył gość Polskiego Radia 24.

Instruktor lotnictwa w szkole Orląt, Witold Urbanowicz mawiał, że "myśliwiec w powietrzu powinien zamienić się w kobrę". Co miał na myśli? Jak wyglądały walki pilotów podczas II Wojny Światowej? Jak się szkolili? Jak, i o co rywalizowali? O tym w nagraniu audycji. Gościem Polskiego Radia 24 był również Witold Sokół - emerytowany pilot myśliwca, wykładowca w Szkole Orląt w Dęblinie.

Gospodarzem audycji "Nos Kleopatry" była Agnieszka Kamińska.

Data emisji: 7.09

Godzina emisji: 22.06

PR24/tj

27 lat temu, 17 sierpnia 1996 roku, zmarł w Nowym Jorku Witold Urbanowicz - generał lotnictwa, as myśliwski i dowódca legendarnego Dywizjonu 303.

Bitwa o Anglię - zobacz serwis specjalny

Przedwojenne życie i pierwsze kroki w lotnictwie

Witold Urbanowicz - najskuteczniejszy polski lotnik w bitwie o Anglię, odniósł siedemnaście zwycięstw w powietrzu - urodził się 30 marca 1908 roku w Olszance, nieopodal Suwałk. Wybrał drogę wojskową i już w 1925 roku wstąpił do Korpusu Kadetów w Modlinie.

Skusiło go lotnictwo i w 1930 roku rozpoczął naukę w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa, którą ukończył po dwóch latach. W latach 30. służył w lotnictwie myśliwskim, a następnie został instruktorem Wyższej Szkoły Pilotażu Myśliwskiego w Dęblinie. Zajmował się tam m.in. nauką walk powietrznych. Wspominał, że doświadczenie z tego okresu okazało się bardzo pomocne w starciach podczas bitwy o Anglię.

W momencie rozpoczęcia II wojny światowej stacjonował w Dęblinie. W wojnie obronnej 1939 roku nie zdołał strącić żadnego nieprzyjacielskiego samolotu. Po wrześniowej porażce, razem z innymi polskimi lotnikami trafił przez Rumunię do Francji i następnie Wielkiej Brytanii.

Bitwa o Anglię

Pierwsi polscy lotnicy przebywali w Wielkiej Brytanii od początku grudnia 1939 roku. Po klęsce Francji, latem 1940 roku przybył ostatni kontyngent Polaków.

– Początkowo Brytyjczycy byli krytyczni wobec polskich pilotów ze względu na to, że latali na przestarzałych samolotach, nie znali języka angielskiego i to, że należeli do armii rozbitej przez Niemców. Z tego powodu morale polskich myśliwców były wątpliwe. Taka była opinia Brytyjczyków, oczywiście w rzeczywistości było zupełnie inaczej – wspominał Witold Urbanowicz w audycji Radia Wolna Europa.

Kiedy sytuacja Brytyjczyków w walce powietrznej uległa znacznemu pogorszeniu, postanowili zwrócić się o pomoc do polskich pilotów. Wciąż byli nieufni i najpierw wypróbowali kilkunastu najlepszych Polaków w lotach treningowych. Ta niewielka grupa pilotów wywarła ogromne wrażenie na Brytyjczykach.

Był  wśród nich Witold Urbanowicz. Wraz z pozostałymi lotnikami został przydzielony do Royal Air Force (Królewskich Sił Powietrznych). W tym czasie dokonał pierwszego zestrzelenia niemieckiego samolotu w bitwie o Anglię.

Służba w polskich dywizjonach

Latem 1940 roku Brytyjczycy wydali zgodę na utworzenie dwóch polskich dywizjonów myśliwskich – 302 i 303. Dywizjon 303 po raz pierwszy wziął udział w walce 31 sierpnia 1940 roku. Zestrzelił sześć wrogich samolotów, samemu nie ponosząc żadnych strat.

Por. Witold Urbanowicz został zastępcą dowódcy dywizjonu 303, majora Zdzisława Krasnodębskiego. Nadzór nad polską jednostką obejmował brytyjski oficer, który miał decydujący głos.

7 września Urbanowicz objął samodzielne dowództwo, po tym kiedy Krasnodębski odniósł poważne rany. Wprowadził zmiany taktyczne w polskich dywizjonach. Brytyjczycy latali w trójkowym kluczu bojowym. Zwarty szyk stanowił doskonały cel dla niemieckich myśliwców. Polacy zastosowali czwórkowy klucz, wzorowany na niemieckim, który okazał się skuteczniejszy niż brytyjski.

– A ja zastosowałem taktykę ptaków. Jako małe dziecko podpatrywałem przyrodę i zauważyłem, jak się zachowywały zwierzęta. Kiedy jastrząb atakował gołębie, to one pryskały na wszystkie strony. I to w moim systemie pozostało – powiedział w archiwalnym nagraniu Polskiego Radia.

We wrześniu 1940 roku bitwa o Anglię wkroczyła w kulminacyjną fazę. – W rannych godzinach dostałem wezwanie. Kiedy startowały pierwsze samoloty, do operation room wszedł Churchill. W powietrze rzucono wszystkie dywizjony. Gdy premier zapytał się, jakie są rezerwy, usłyszał, że żadne – wspominał wizytę Churchilla w kwaterze głównej 11. grupy myśliwskiej w Uxbridge w dniu 15 września 1940, który okazał się przełomowym momentem bitwy o Anglię.

Przeciwko nieprzyjacielowi rzucono wszystkie siły, a atak odparto. Dywizjon 303 zestrzelił tego dnia 16 niemieckich samolotów.

Dalsza służba i walka w Chinach

Wielka Brytania została obroniona. Witold Urbanowicz został odsunięty na dalszy plan i zajmował się szkoleniem lotników, był też oddelegowany jako attaché lotniczy przy polskiej ambasadzie w Waszyngtonie.

Nie mógł znieść bezczynności w czasie wojny i w 1943 roku zgłosił się na ochotnika do amerykańskiej 14 Armii Lotniczej, która walczyła z Japończykami w Chinach. Służył w Pierwszej Amerykańskiej Grupie Ochotniczej, znanej jako "Latające Tygrysy". Zajmował się eskortą samolotów i w czasie służby w Chinach strącił dwa japońskie samoloty.

Pod koniec 1943 roku wrócił do Wielkiej Brytanii i ponownie pracował jako attaché. Odszedł ze służby pod koniec 1945 roku.

Lata powojenne

W latach spoczynku Witold Urbanowicz osiadł w Nowym Jorku i pracował w amerykańskich liniach lotniczych. Po odejściu ze służby spisał swoje wojenne przeżycia. We wspomnieniach daje się poznać nie tylko jako pamiętnikarz, ale jako pisarz-moralista, głęboko rozumiejący odruchy ludzkie w obliczu wojny. W 1995 roku został mianowany generałem brygady.

– Po wojnie spotkałem na zlocie lotniczym w San Antonio niemieckich lotników, którzy wzięli udział w kampanii wrześniowej. Wyczułem, że oni nienawidzili Polski i Polaków. Nawet im wytłumaczyłem bardzo dyplomatycznie, że błędy popełnione przez Niemcy powinny zostać poprawione. Słuchali i mam wrażenie, że doszli do pewnych wniosków, bo ja to mówiłem nie jako ich wróg, ale raczej po przyjacielsku – wspominał w Radiu Wolna Europa spotkanie z dawnymi wrogami w latach 70.

sa/mjm

1. Kto zestrzelił najwięcej maszyn nieprzyjaciela podczas bitwy?

Piloci z potwierdzonymi pięcioma zestrzeleniami maszyn przeciwników uzyskiwali tytuł asa. Najskuteczniejszym asem bitwy o Anglię okazał się Brytyjczyk Erick Lock. Pilotowi zaliczono 21 potwierdzonych zestrzeleń. Pierwszy Polak na liście asów to zajmujący szóstą lokatę pod względem liczby zestrzeleń Witold Urbanowicz (na jego koncie jest 15 maszyn wroga). Czech Jozef František zajmuje czwartą lokatę wśród najskuteczniejszych pilotów bitwy o Anglię z siedemnastoma uznanymi zestrzeleniami. Zarówno Urbanowicz, jak i František latali w legendarnym polskim Dywizjonie 303. Formacja była najskuteczniejszą jednostką podczas Bitwy o Anglię – zaliczono jej 126 pewnych zestrzeleń.

Bitwa o Anglię - zobacz serwis specjalny

2. Kto został pierwszym "asem dnia"

Jeśli pilot zestrzelił pięć niemieckich samolotów jednego dnia, uzyskiwał nieformalny tytuł "asa dnia". Zaledwie czterem pilotom biorącym udział w bitwie o Anglię udał się podobny wyczyn. Pierwszym z nich był Polak, Antoni Głowacki, który 24 sierpnia 1940 roku strącił trzy Messerschmitty i dwa bombowce Junkersa. Głowacki przeżył II wojnę światową. Zmarł w 1980 roku.

Antoni Głowacki. Rekordzista bitwy o Anglię

3. Jak amerykańskie paliwo pomogło aliantom wygrać bitwę o Anglię

BAM 100 to kryptonim stuoktanowego paliwa produkowanego w amerykańskim stanie New Jersey i wykorzystywanego w silnikach brytyjskich myśliwców podczas Bitwy o Anglię. Przed wojną wszystkie samoloty w Europie latały na paliwie 87-oktanowym. Przy użyciu takiego paliwa Messerschmitty osiągały większą o koło 100 koni mechanicznych moc silnika, niż maszyny Brytyjczyków. Na szczęście tuż po wybuchu wojny w dowództwie Royal Air Force podjęto decyzję o dostosowaniu silników samolotów do nowego typu paliwa. Ta zmiana zwiększała o trzydzieści procent moc Hurricane’ów i Spitfire’ów.

4. Kto uratował Pałac Buckingham i rodzinę królewską?

15 września 1940 trzy niemieckie bombowce Dornier Do 17 przebiły się nad Londyn. Załogi obrały strategiczny cel – miały zamiar zbombardować królewską siedzibę, Pałac Buckingham. Panujący w Zjednoczonym Królestwie Jerzy VI i jego rodzina nie opuścili londyńskiej rezydencji, by podnosić morale rodaków. Żadnej z maszyn nie udało się dosięgnąć celu. Na drodze stanął im sierżant Ray Holmes pilotujący swojego Hurricane’a. Udało mu się zestrzelić dwie pierwsze maszyny, ale wykorzystał na to całą amunicję.

Widząc, że trzeci bombowiec jest tuż-tuż pałacu, podjął dramatyczną decyzję i staranował Dorniera. Obie maszyny runęły na Londyn. Ray Holmes o mało nie przypłacił życiem swojego wyczynu, ale na szczęście wyszedł z potyczki cało. Brytyjska propaganda i londyńczycy obwołali go bohaterem narodowym, zaś sam Holmes dożył dziewięćdziesięciu lat.

5. To nie Spitfire był najskuteczniejszą maszyną Royal Air Force

Choć brytyjska propaganda, setki zdjęć i nagrania filmowe utrwaliły obraz myśliwca Supermarine Spitfire jako zwycięzcy bitwy o Anglię, to o wiele większą rolę odegrały w niej maszyny Hawker Hurricane. "Osły pociągowe", jak nazywali te maszyny ze względu na ich prostą konstrukcję i toporną sylwetkę polscy piloci, deklasują Spitfire’y pod względem liczby zestrzeleń stosunkiem 2:1. Na Hurricane’ach latali przez większość bitwy o Anglię polscy piloci z Dywizjonu 303.

O tym, że to Spitfire’y stały się symbolem bitwy o Anglię zadecydowały dwa czynniki: Hurricane’y wycofano z eksploatacji w większość tuż po zwycięstwie w 1940 roku, zaś Spitfire’y służyły do zakończenia II wojny światowej, a ponadto Spitfire był po prostu maszyną ładniejszą, o niemal sportowej sylwetce i – jak byśmy to dziś określili – skutecznej pod względem marketingowym nazwie (Spitfire znaczy po angielsku tyle, co "choleryk", ale także "plujący ogniem").

oprac. Bartłomiej Makowski