6 listopada 1494 roku urodził się Sulejman Wspaniały, jeden z najwybitniejszych władców Imperium Osmańskiego. Duży wpływ na jego rządy miała jedna z jego żon - Rusinka Hurrem (stąd przydomek Roksolana), która przyszła na świat w państwie Jagiellonów.

Posłuchaj audycji poświęconych najwybitniejszemu władcy Imperium Osmańskiego.

Sulejman był wybitnym dyplomatą i wodzem - wyprowadził Turcję z dyplomatycznej izolacji względem Europy, w której państwo znajdowało się ze względu na konflikt między chrześcijanami a muzułmanami. Osobiście poprowadził 13 kampanii wojennych, dzięki którym udało się rozszerzyć granice imperium.

Sulejman i Jagiellonowie

Jednym z kierunków ekspansji, jakie obrał osmański władca, była Europa. W 1521 roku zdobył Belgrad, skąd ruszył dalej na północ. W bitwie pod Mohaczem, rozegranej 29 sierpnia 1526, pokonał króla węgierskiego Ludwika Jagiellończyka. Śmierć monarchy otworzyła drogę po koronę Św. Stefana Habsburgom i zrujnowała jagiellońskie plany dominacji w Europie Środkowej. Tymczasem Sulejman parł dalej - w 1529 roku oblegał bez skutku Wiedeń.

Stosunki polsko-tureckie w czasie panowania Sulejmana były dobre. Sułtanowi zależało na tym, żeby Zygmunt Stary nie angażował się w wojnę między Turcją i Habsburgami, z kolei bezpieczeństwo na południowej granicy było na rękę polskiemu królowi, który w tym czasie skupiony był na konflikcie z Moskwą.

- Zygmunt I był pierwszym władcą europejskim, katolikiem, który zdecydował się na zawarcie pokoju z państwem islamskim - mówiła prof. Jolanta Choińska-Mika w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika polska".

Roksolana, która rządziła sułtanem

Osobą, która wywarła wielki wpływ na Sulejmana, była jego ukochana - Hürrem, zwana Roksolaną. Wiadomo, że pochodziła z Rusi, będącej wówczas częścią Rzeczpospolitej. Prawdopodobnie została porwana w jasyr i sprzedana do haremu sułtana. Kobieta rozkochała w sobie potężnego władcę i przez ponad 30 lat wpływała na decyzje Sulejmana.

- Zachowały się dwa listy Roksolany do Zygmunta Augusta, prawdopodobnie było ich więcej. Wysłała też Zygmuntowi Augustowi ręcznie haftowane kalesony własnej roboty - mówił prof. Dariusz Kołodziejczyk w audycji Hanny Marii Gizy z cyklu "Klub ludzi ciekawych wszystkiego". Do polskich królów pisał też sam Sulejman. - W języku dyplomatycznym turecko-osmańskim nazwanie obcego władcy bratem było czymś naturalnym. Sułtan Sulejman przez wiele lat traktował Zygmunta Starego właśnie jak brata.

Osmański władca zmarł podczas oblężenia Szigetváru na Węgrzech. Jego ciało zostało przetransportowane do Stambułu. Spoczął przy Roksolanie.

bm

17 listopada 1370 roku Ludwik Andegaweński został koronowany na króla Polski. Uroczystość odbyła się w katedrze na Wawelu.

Ludwik prowadził bardzo aktywną politykę. Jako król Węgier prowadził wiele kampanii wojennych i działań dyplomatycznych, mających na celu poszerzenie jego władztwa. Jednym z takich działań było zaangażowanie monarchy po stronie Kazimierza Wielkiego podczas zajęcia Rusi halicko-włodzimierskiej.

Ludwik zawarł sojusz z wujem (matka Ludwika była siostrą Kazimierza). Na jego mocy nabył prawa do korony polskiej w razie bezpotomnej śmierci Kazimierza. Tak też się stało. Ludwik jednak niedługo zabawił w Krakowie. Swoim wielkim państwem wolał rządzić z Budy, władzę w Polsce pozostawiając w rękach regentów.

- Polska była dodatkowym zyskiem dla monarchii andegaweńskiej i źródłem dodatkowego prestiżu, a jednocześnie Polska była dla Ludwika uciążliwym kłopotem – mówił prof. Wojciech Fałkowski, który wcielił się w rolę oskarżyciela monarchy w programie Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie".

Zarządzanie wielkim państwem na odległość nie było łatwe. Krzyżaków i Brandenburczyków oraz ambitnych wielmożów ośmielało to, że król był oddzielony od Polski pasem Karpat. Ludwik nie miał wyjścia, musiał oprzeć władzę na ambitnych możnowładcach małopolskich.

- Pozostawił po sobie elitę władzy, panów małopolskich, którzy nie tylko potrafili sobie poradzić z labilną polityką Ludwika wobec Polski, ale też w ciągu zaledwie kilku lat po jego śmierci doprowadzili do obłaskawienia śmiertelnego wroga, Litwinów - podkreślał prof. Tadeusz Rosłanowski, który bronił zasług Ludwika.

Również plany sukcesyjne króla musiały znaleźć poparcie wśród możnowładców. Ludwik nie miał męskiego potomka. By zapewnić swojej córce koronę Polski, Ludwik wydał przywilej koszycki, w którym znacznie zmniejszał obciążenie podatkiem szlachty i gwarantował Polakom urzędy starostów.

Szlachta dotrzymała słowa i dwa lata po śmierci Ludwika (umarł 10 września 1382) Jadwiga została koronowana na królową Polski. Jej małżeństwo z wielkim księciem litewskim - Jagiełłą otworzyło nowy rozdział w historii obu państw.

bm

29 sierpnia 1526 roku doszło do bitwy Węgrów z Turkami pod Mohaczem, w której zginął król Ludwik II Jagiellończyk. To wydarzenie uznaje się za symboliczny koniec potęgi dynastii Jagiellonów.

Król Węgier miał pod Mohaczem godnego przeciwnika. Był nim turecki sułtan Sulejman Wspaniały. Osmański władca parł na północ Europy i stanowił poważne zagrożenie dla królestwa Węgier. Ludwik, nie czekał na posiłki, wyruszył przeciwko muzułmanom. Nie pomogli Habsburgowie, zajęci własnymi sprawami. Również Zygmunt Stary nie spieszył się z pomocą dla bratanka. Dla polskiego króla zbyt cenny był wówczas, dopiero co wynegocjowany, pokój z Turcją.

Ludwik podzielił los brata swojego dziada, Władysława Warneńczyka, który także zginął w walce z Turkami. Skutki śmierci króla były opłakane. Królestwo Węgier rozpadło się. Jego centralna część została zajęta przez imperium osmańskie. Na wschodzie powstało marionetkowe księstwo Siedmiogrodu. Zachód i koronę czeską przejęli Habsburgowie, których uprawniał do tego układ zawarty jeszcze z ojcem Ludwika. Władzy nad tymi ziemiami nie oddali aż do zakończenia I wojny światowej. Jagiellonowie bezpowrotnie utracili połowę swojego władztwa i szansę na zbudowanie imperium.

Profesor Henryk Samsonowicz spekulował nawet, że jeśli Turcy zaatakowaliby nie posiadłości jagiellońskie, a habsburskie, zaś na polu bitwy zginąłby przedstawiciel tej drugiej dynastii, to korona cesarska przypadłaby Zygmuntowi Staremu.

bm

Jak napisał premier na Facebooku, zbroja znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Budapeszcie, a 24 grudnia, w Wigilię Bożego Narodzenia, rząd węgierski podjął decyzję, by ta unikatowa pamiątka stanowiąca część historycznego dziedzictwa Polski, trafiła do naszych zbiorów muzealnych.

"To kolejny przykład naszych doskonałych relacji z Węgrami, partnerskiej współpracy oraz osobistej przychylności premiera Viktora Orbána"- podkreślił.

CZYTAJ RÓWNIEŻ

XV-wieczny dyptyk wraca do Polski

Zbroja wraca po kilkuset latach

"Zbroja Zygmunta II Augusta będzie zapewne jedyną, w pełni zachowaną, zbroją polskiego króla w obecnych zbiorach Rzeczpospolitej. Z istniejących dokumentów wynika, że została wykonana przez płatnerza z Innsbrucku, a monogram „E S” na jej napierśniku oznacza imiona Elisabetha i Sigismund" - wyjaśnił szef rządu.

"Być może zadajecie sobie Państwo pytanie w jaki sposób zbroja polskiego króla trafiła do Budapesztu? Otóż po I Wojnie Światowej, w ramach umowy o podziale zbiorów wiedeńskich przekazano ją do Budapesztu, bowiem uważano wówczas, że została wykonana z okazji zaręczyn wnuczki cesarza Maksymiliana I arcyksiężniczki Marii z Ludwikiem, synem węgierskiego króla Władysława II. Jednak w 1939 roku austriacki badacz Bruno Thomas ustalił, że nie ma żadnych wątpliwości, iż zbroja należała do Zygmunta II Augusta. Już niedługo, po kilkuset latach, wróci do Polski" - napisał Mateusz Morawiecki.

ms

Przekaz o śmierci Jana Chrzciciela znaleźć można zarówno w Ewangeliach (Mateusza i Marka) oraz u Józefa Flawiusza, młodszego od proroka o generację żydowskiego historyka, w „Starożytnościach żydowskich” (choć część historyków podważa autentyczność fragmentów, w których Flawiusz wspomina o wydarzeniach nowotestamentowych).  

U Józefa Flawiusza znaleźć można wzmiankę, że egzekucja miała miejsce w forcie Macheront, na wschodnim wybrzeżu Morza Martwego. Arabska nazwa fortecy – Jebel al-Misznaqa ("forteca ścięcia")  miała nawiązywać właśnie do tego wydarzenia. Twierdza była główną siedzibą Heroda Antypasa, syna Heroda Wielkiego. To stąd tetrarcha zarządzał Galileą i Pereą.

Dance floor where John the Baptist was condemned to death discovered, archaeologist says. https://t.co/n1i4E8aS0I #RomanMiddleEast #Jordan #Archaeology #RomanArchaeology pic.twitter.com/izsqrPV75r

— Roman Middle East (@RomanMiddleEast) January 4, 2021

Z perspektywy Heroda Antypasa Jan Chrzciciel ze swoimi wezwaniami do ascezy i krytyką trybu życia uprzywilejowanych i bogatych jawił się jako niebezpieczny wywrotowiec. Zwłaszcza, że jego nauki zjednywały mu grono oddanych uczniów: należeli do nich m.in. Jan i Andrzej, późniejsi apostołowie. Według Ewangelii, czara goryczy przelała się po tym, jak Jan Chrzciciel otwarcie skrytykował jego niezgodne z żydowskim prawem małżeństwo z rozwódką, byłą żoną własnego brata, Herodianą. To ona miała namówić swoją córkę, Salome, by ta podczas biesiady urodzinowej zażyczyła sobie głowy proroka.

"Gdy córka tej Herodiady weszła i tańczyła, spodobała się Herodowi i współbiesiadnikom. Król rzekł do dziewczęcia: «Proś mię, o co chcesz, a dam ci». Nawet jej przysiągł: «Dam ci, o co tylko poprosisz, nawet połowę mojego królestwa». Ona wyszła i zapytała swą matkę: «O co mam prosić?» Ta odpowiedziała: «O głowę Jana Chrzciciela». Natychmiast weszła z pośpiechem do króla i prosiła: «Chcę, żebyś mi zaraz dał na misie głowę Jana Chrzciciela». A król bardzo się zasmucił, ale przez wzgląd na przysięgę i biesiadników nie chciał jej odmówić. Zaraz też król posłał kata i polecił przynieść głowę Jana. Ten poszedł, ściął go w więzieniu i przyniósł głowę jego na misie" czytamy u ewangelisty Marka (Mk, 6, 22-18; cytat za Biblią Tysiąclecia).

Węgierski archeolog dr Gyozo Vörös, pracownik Węgierskiej Akademii Sztuk i profesor na Wydziale Nauk Biblijnych i Archeologicznych Uniwersytetu Papieskiego w Jerozolimie twierdzi, że udało mu się odkryć miejsce, gdzie rozegrała się dramatyczna scena z Nowego Testamentu. W swojej książce "Holy Land Archaeology on Either Side: Archaeological Essays in Honour of Eugenio Alliata" naukowiec przekonuje, że nisza o charakterystycznym kształcę apsydy (pomieszczenia na planie półkola dostawionego do budynku) była salą tronową Heroda Antypasa i prawdopodobnym miejscem ucztowania.

Odkrycie jest efektem wykopalisk, które trwają na terenie twierdzy z przerwami od 1968 roku. Apsydę odkopano w 1980 roku, ale wówczas nie powiązano jej z salą tronową władcy.

livescience.com/bm