Historia

Janusz Anderman - prowokuje, obnaża, słucha

Ostatnia aktualizacja: 07.04.2023 05:40
74 lata temu, 7 kwietnia 1949 roku, urodził się pisarz, prozaik i scenarzysta, Janusz Anderman. Jego powieści i opowiadania często czerpią tematy z epoki komunizmu, środowiska opozycji i "Solidarności".
Janusz Anderman, 2006 r.
Janusz Anderman, 2006 r.Foto: Forum/Eugeniusz Helbert

Debiutował w 1970 w prasie, ale pierwszą powieść wydał w 1976 roku - była to "Zabawa w głuchy telefon". Dalej pisał powieści i opowiadania, w których udowadniał, że posiada niezwykły słuch językowy - celnie odtwarzał mowę potoczną kolejnych dekad. Koncentrował się na opisie stanu społeczeństwa, w czym wykazywał niezwykłą spostrzegawczość i celność.

Proza życia

Wśród wielu książek Andermana warto wspomnieć przede wszystkim "Grę na zwłokę" (1979) i "Cały czas" (2006). Pierwsza z wymienionych zapewniła autorowi w 1981 roku prestiżową nagrodę literacką Fundacji im. Rodziny Kościelskich. Opowiada o mężczyźnie, który nie może znaleźć swojego miejsca, włóczy się bez celu po szarym Krakowie lat 70. Bohater jest przez cały czas inwigilowany przez służbę bezpieczeństwa, co wprowadza atmosferę zagrożenia. Z kolei rok później, w czasie stanu wojennego sam Anderman - podobnie jak wielu innych pisarzy z kręgów opozycyjnych - sam znalazł się w kręgu zainteresowania służb komunistycznych i był internowany w warszawskim więzieniu na Białołęce.

Złodziej

Druga książka - "Cały czas" - wydana już w wolnej Polsce - była nominowana do Nagrody Literackiej Nike. Historia życia człowieka w czasach peerelu opowiedziana w sposób groteskowy. Znany pisarz jedzie samochodem i spostrzega, że zaraz zmiażdży go nadjeżdżający z przeciwka TIR. W tych ostatnich sekundach życia przewija mu się przed oczami całe jego życie, które było długim i bezwstydnym ciągiem oszustw. Kradnąc cudze pomysły i całe utwory zrobił karierę literacką.

- Bohater w swoim życiu nie chciał nigdy pracować na żadnym etacie - opowiadał literaturoznawca Piotr Matywiecki w audycji Iwony Smolki w Polskim Radiu. - Pisarzem i poetą chciał być dlatego, że wydawało mu się, że będzie wtedy człowiekiem wolnym. Jest to wałkoń, obibok, leser, ale jest to też ktoś, kto pasuje do sylwetki artysty, który ostatecznie unika przymusu i zniewolenia.

Posłuchaj
11:09 moje książki anderman.mp3 Janusz Anderman o swojej nowej książce "Łańcuch czystych serc". Audycja Magdaleny Mikołajczuk z cyklu "Moje książki". (PR, 26.09.2012)

Powieść Andermana została zaadaptowana na film "Mniejsze zło" przez Janusza Morgensterna w 2009 roku.

Wędkarstwo

Wszystkie trzy zbiory opowiadań Janusza Andermana zostały wydane w zbiorczym tomie "Łańcuch czystych serc" w 2012 roku. Kolaż zdjęć na okładce przedstawia mężczyznę siedzącego na ułożonej poziomo ścianie bloku mieszkalnego i trzymającego wędkę w jednym z okien - to w sposób metaforyczny oddaje charakter pisarstwa tego autora.

- Ta okładka jest bardzo udana, bo pisanie tych tekstów to tak, jak łowienie głosów ludzkich, bo te opowiadania głównie się składają z głosów ludzkich, z głosów różnych ludzi, którzy się wypowiadają czasem niedorzecznie, czasem z sensem, ale ta okładka to bardzo dobra interpretacja książki - mówił Janusz Anderman w audycji Magdaleny Mikołajczuk w Polskim Radiu.

Posłuchaj
19:46 janusz anderman - cały czas.mp3 O książce Janusza Andermana "Cały czas". Audycja Iwony Smolki z cyklu "Tygodnik literacki". (PR, 22.04.2006)

 

W opowiadaniach tych jest wszystko to, co charakterystyczne dla Andermana: antybohaterowie, groteskowe historie, spojrzenie na sprawy z wielu stron i być może najważniejsze - język.

az

Czytaj także

Andrzej Kijowski. Intelektualny prowokator

Ostatnia aktualizacja: 29.06.2023 05:40
29 czerwca 1985 roku w Warszawie zmarł Andrzej Kijowski, prozaik, eseista, krytyk literacki i scenarzysta filmowy. Nie zostawił po sobie dzieła, która można by nazwać jego opus magnum, które jest summą jego dokonań twórczych. Należy jednak do tych rzadkich intelektualistów, którzy zdołali odcisnąć swoje piętno w bardzo wielu dziedzinach, jakimi się zajmowali.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wisława Szymborska. Szukanie słów w kamieniu. Archiwalne nagrania poetki [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 01.02.2024 05:49
– Poeci nie robią nic innego, tylko szukają słów – mówiła Wisława Szymborska w Polskim Radiu w 1974 roku. Proces pisania wiersza porównywała zaś do wydobywania kształtu rzeźby z kamienia. – To jest robota kamieniarska – podkreślała. 12 lat temu zmarła znakomita poetka i laureatka Literackiej Nagrody Nobla. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Władysław Broniewski. Poeta wielokrotnie zapomniany

Ostatnia aktualizacja: 10.02.2024 05:50
Jego nazwisko jest słynne, lecz twórczość należy do mniej znanych w historii polskiej literatury. Zawsze coś stało na przeszkodzie jego poezji. – W swoim życiu stanął wobec wszystkich największych wyzwań XX wieku, za co płacił wielką cenę – mówił w Polskim Radiu biograf Władysława Broniewskiego Mariusz Urbanek.
rozwiń zwiń