Historia

Zygmunt Vogel - ulubiony "Ptaszek" Stanisława Augusta Poniatowskiego

Ostatnia aktualizacja: 20.04.2023 05:35
20 kwietnia 1826 roku zmarł Zygmunt Vogel, przez przyjaciół i króla nazywany "Ptaszkiem". Najbardziej znany jest ze swoich sielskich akwareli i rysunków, na podstawie których po II wojnie światowej odbudowano niektóre budynki w stolicy. Artysta nie ograniczał się jednak wyłącznie do malarstwa - swoich sił próbował w litografii, projektował katafalki, a także spełniał się w roli wykładowcy. 
Portret Zygmunta Vogla z 1823 roku
Portret Zygmunta Vogla z 1823 rokuFoto: Aleksander Kokular/Muzeum Narodowe w Warszawie/Wikimedia commons/dp

Inwentaryzator warszawskich krajobrazów

Najwięcej akwareli oraz szkiców Vogla przedstawia Warszawę – miasto, w którym spędził większość swojego życia. Malarz uwieczniał zarówno zabudowania miejskie (na przykład ulicę Nowy Świat czy Krakowskie Przedmieście), jak i okoliczne krajobrazy – te ostatnie znajdują się między innymi na obrazkach "Widok Młocin" i "Bielany". Dzięki artyście możemy podziwiać miejsca, które już dzisiaj nie istnieją – ratusz na placu Grzybowskim, Bramę Poboczną, która niegdyś stała na Podwalu, a także fragment ogrodu Powązki założonego przez Izabellę Czartoryską.

Vogel jednak najchętniej malował Łazienki Królewskie – jego dzieła o tej tematyce powstały w latach 1794-1795 i w roku 1801. Rysunki przedstawiają obiekty architektoniczne znajdujące się na terenie ogrodu (Biały Domek, most z pomnikiem Jana III, amfiteatr i Pałac na Wyspie), ale również scenki rodzajowe – spacerujących lub pływających łodziami ludzi i bawiące się dzieci. Akwarele Vogla były kiedyś żywe, wyraziste, jednak z biegiem lat wyblakły.

Amfiteatr w Łazienkach Królewskich w Warszawie
Amfiteatr w Łazienkach Królewskich w Warszawie

Co ciekawe, to właśnie na podstawie warszawskich prac Vogla po II wojnie światowej odbudowywano stolicę. Dzięki artyście udało się odtworzyć dawny budynek pijarskiego Collegium Nobilium (obecnie mieści się tam Akademia Teatralna), kościół ewangelicko-augsburski (obecnie ulica Kredytowa; mieści się tam siedziba diecezji warszawskiej kościoła ewangelicko-augsburskiego w RP), Pałac Prymasowski i Pałac Biskupów Krakowskich.

Od sztuki do nauki

Zygmunt Vogel nie oddawał się jedynie malarstwu. Gdy w 1818 roku pojawiła się w Polsce litografia, artysta był jednym z pierwszych, którzy się nią zainteresowali. Tak powstała chociażby praca "Pomnik Tadeusza Kościuszki w Zuchwilu pod Solurą" z 1824 roku. Vogel projektował także katafalki na pogrzeby znanych Polaków. Warto przytoczyć tu chociażby nazwisko Józefa Poniatowskiego, Tadeusza Kościuszki czy generała Henryka Dąbrowskiego. Artysta jest też autorem sarkofagów Bolesława Krzywoustego i Władysława Hermana z płockiej Kaplicy Królewskiej.

Prócz sztuki, "Ptaszek" zajmował się też sprawami wojskowymi i edukacją. W latach 1790-1794 służył w Korpusie Kawalerii Konnej i wraz z nią walczył podczas insurekcji kościuszkowskiej, a od 1804 roku był nauczycielem w Liceum Warszawskim. Nie był to pierwszy raz, gdy artysta podjął się roli pedagoga – już wcześniej udzielał prywatnych lekcji rysunku u różnych rodzin szlacheckich. Od 1809 roku malarz uczył w Szkole Elementarnej Artylerii i Inżynierii, a od 1817 roku kierował katedrą perspektywy w Oddziale Sztuk Pięknych na nowo założonym Uniwersytecie Warszawskim. Należał także do Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Doceniony przez króla

Zygmunt Vogel urodził się w 1764 roku - prawdopodobnie w Warszawie - w rodzinie spolonizowanych Sasów. Początkowo kształcił się w dziedzinie architektury, terminując u Jana Ferdynanda Naxa. Następnie – dzięki protekcji hrabiego Stanisława Kostki Potockiego – dostał się do Malarni Królewskiej, czyli warszawskiej szkoły malarskiej znajdującej się przy Zamku Królewskim.

To właśnie wtedy "Ptaszek" został odkryty przez króla, który już w lipcu 1787 roku powierzył mu ambitne zadanie. Vogel wybrał się w trzymiesięczną podróż, podczas której uwiecznił zabytki Jury Krakowsko-Częstochowskiej i ziemi sandomierskiej. Rok później władca wysłał malarza do Gdańska z podobnym zadaniem. Podczas swoich podróży artysta uwieczniał okoliczne ruiny, zamki, rezydencje i architekturę miejską. Z tego okresu zachował się cykl akwareli przedstawiający krakowski Kazimierz, a także obrazki "Widok na twierdzę Częstochowa", "Brama Mlecznych Stagwi". 


Dziedziniec zamku w Kazimierzu Dolnym, widok od stony bramy
Dziedziniec zamku w Kazimierzu Dolnym, widok od strony bramy

Vogel przyjmował też zlecenia od osób prywatnych – namalował serię widoków w Olesinie dla Stanisława Kostki Potockiego, zaprojektował kaplicę grobową dla Aleksandry z Czartoryskich Ogińskiej, a także uwiecznił krajobraz Dęblina dla Mniszchów, Puław dla Czartoryskich, Kocka dla Jabłonowskich, Tarnowa dla Sanguszków i Radziejowic dla Krasińskich. Na prośbę księcia Józefa Poniatowskiego – bratanka króla – Vogel przeniósł na płótno panoramę Jabłonny, wchodzącej w skład dóbr szlachcica. Artysta kilkukrotnie przebywał za granicą – między innymi w Dreźnie i niemieckim Karlsbadzie – gdzie także tworzył. Niestety jego prace z podróży się nie zachowały.

Zygmunt Vogel był kawalerem Orderu Świętego Stanisława IV klasy. Pogrzeb malarza odbył się 22 kwietnia 1826 roku, a jego ciało złożono w grobie na cmentarzu ewangelicko-augsburskim na warszawskiej Woli.

jb

Źródła:

Andrzej Pieńkos, Vogel. Widoki historii, krajowidoki oraz wielorakie zatrudnienia i oblicza królewskiego rysownika, https://www.lazienki-krolewskie.pl/pl/edukacja/baza-wiedzy/vogel, data dostępu: 19.04.2021.

Zygmunt Vogel, http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Vogel/Vogel_9.htm, data dostępu: 19.04.2021.

Czytaj także

Marcello Bacciarelli – nadworny malarz króla Stanisława Augusta

Ostatnia aktualizacja: 16.02.2024 05:40
Wybitnym malarzem nie był, ale to dzięki niemu mamy słynny poczet królów polskich. Król Stanisław August Poniatowski nadał mu nawet szlachectwo polskie i własny herb.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Canaletto młodszy - malarz Warszawy

Ostatnia aktualizacja: 30.01.2024 05:35
Urodzony we Włoszech Bernardo Bellotto zwany Canalettem młodszym, nie spodziewał się tego, że swoją karierę zawodową zwiąże z Warszawą. Na swych obrazach uwiecznił stolicę Polski w momencie jej rozkwitu w XVIII wieku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Piłsudski, Narutowicz i Mościcki, czyli "Łazienki (nie) tylko Królewskie"

Ostatnia aktualizacja: 19.02.2019 23:59
- Najwięcej swoich miejsc w Łaziemkach Królewskich ma Józef Piłsudski. Urzędował tam w Pałacu na Wyspie jako Naczelnik Państwa, w latach 1918-22 - mówił w Polskim Radiu 24 historyk dr Mariusz Kolmasiak. 
rozwiń zwiń