Do tej pory znaliśmy literacką jej wersję w postaci powieści Szczepana Twardocha. Powieść stała się podstawą stworzenia scenariusza, na podstawie którego powstał serial w reżyserii Jana P. Matuszyńskiego.

To historia wzlotów i upadków mafii, która wzbudzała strach i posłuch w stolicy przed wybuchem II wojny światowej.
Scenariusz to wspólne dzieło Matuszyńskiego i Twardocha.

CANAL Plus telewizja przez internet/"KRÓL" - nowy serial CANAL+ | oficjalny zwiastun

***

Tytuł audycji: O wszystkim z kulturą

Prowadziła: Beata Kwiatkowska

Data emisji: 13.11.2020

Godzina emisji: 17.30

"Bycie reporterem to jest niestety przekleństwo"

Ojciec Mularczyka był oficerem Wojska Polskiego, natomiast matka miała wykształcenie muzyczne i grała na fortepianie. Jego bratem był Roman Bratny – autor słynnej powieści "Kolumbowie. Rocznik 20". 

Pierwszy tekst Mularczyka został anonimowo opublikowany w 1943 roku na łamach konspiracyjnego miesięcznika "Dźwigary".

- Wojna tak się po mnie przejechała, że wycofałem się w głąb siebie i przestraszony tym światem, tym życiem utkwiłem we własnej wyobraźni. W końcu zrozumiałem, że muszę w jakiś sposób wyjść temu światu naprzeciw, bo inaczej pozostanę w jakimś zamknięciu, w jakiejś swojej osobności. Tak zostałem skazany na drogę reportera – wspominał Andrzej Mularczyk w audycji "Rozdroża kultury".

Po II wojnie światowej pisarz rozpoczął studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim – ukończył je w 1955 roku. Jednocześnie od 1949 roku jego reportaże zaczęły się regularnie ukazywać na łamach ówczesnych czasopism – między innymi tygodnika "Świt".

- Bycie reporterem to jest niestety przekleństwo i wybór taki, jak pójście do zakonu. Autor musi najpierw zdobyć swojego bohatera, wejść w jego los. Reporter odpowiada za los bohatera i niczego nie może dodać do jego historii – mówił Andrzej Mularczyk na antenie Polskiego Radia. - Może jedynie coś ująć, aby zdramatyzować jego historię. W jakimś sensie autor jest też zobligowany do czekania, czy po kropce, którą postawił na końcu swojej pracy, los jeszcze czegoś w życiu tego bohatera nie dopisze – dodał.

Swoją pierwszą książkę z gatunku literatury faktu pisarz wydał w 1963 roku - były to "Metryki do wglądu", które napisał wspólnie z Krzysztofem Kąkolewskim. Pięć lat później ukazało się dzieło "Co się komu śni", w którym Mularczyk zawarł historie ludzi, którzy przeżyli II wojnę światową. Pokazał, w jaki sposób wybrani obywatele Polski radzą sobie z traumą wojenną i w jak próbują na nowo odbudować swoje życie w komunistycznej rzeczywistości. 

Już nie piórem, a mikrofonem

W 1953 roku Mularczyk nawiązał współpracę z Polskim Radiem, a dwa lata później został jego pracownikiem.

- Prowadziłem taką audycję "Kropka, ale nie koniec". Były to takie spotkania reporterów, którzy wyznawali słuchaczom zdarzenia, których z jakichś różnych powodów dotąd nie opisali, nie przedstawili – wspominał Andrzej Mularczyk w audycji Haliny Szopskiej z cyklu "W pracowni pisarza" - Jednocześnie realizowałem liczne reportaże dźwiękowe. Pierwsze kroki w słuchowisku radiowym stawiałem pod koniec lat 50. – dodał.

Mularczyk jest autorem kilkudziesięciu słuchowisk zrealizowanych dla Teatru Polskiego Radia – jednym z nich jest "W Jezioranach", nadawane cyklicznie od 1960 roku do czasów współczesnych. Audycja przedstawia perypetie rodziny Jabłońskich oraz ich otoczenia – nauczycieli, rolników, strażaków, mieszkających we wsi Jeziorany. 

- Pewnego dnia do mojego domu zapukała sąsiadka, Zofia Posmysz. Zlecono jej stworzenie nowego zespołu redakcyjnego do napisania powieści przedstawiającej środowisko wiejskie, a jednocześnie będącej w jakimś sensie wentylem bezpieczeństwa dla ówczesnych władz po 1956 roku - powiedział Andrzej Mularczyk w audycji "Kultura przy kawie".

Scenarzysta wspomniał, że Zofia Posmysz zaproponowała mu współtworzenie słuchowiska. Mularczyk nie odpowiedział swojej rozmówczyni od razu, ale poprosił o czas do namysłu.

- Nazajutrz rano, gdy Zosia się zgłosiła po moją odpowiedź, powiedziałem jej: "Dobrze Zosiu, ale tylko na rok". Od tamtej chwili minęło sześćdziesiąt lat - powiedział pisarz w audycji Martyny Podolskiej.

Twórca dwukrotnie został laureatem prestiżowego międzynarodowego konkursu Prix Italia, będącego radiowym odpowiednikiem Oscarów. Nagrody otrzymał za słuchowiska: "Z głębokości wód" oraz "Cyrk odjechał, lwy zostały".

Na dużym i srebrnym ekranie

Mularczyk był także związany z kinematografią. W roli scenarzysty zadebiutował pod koniec lat 50., jednak jego największym sukcesem było opracowanie fabuły do komedii "Sami swoi" w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego.

- Po premierze okazało się, że kolejki do nieistniejącego już kina Moskwa ciągnęły się Puławską do następnych ulic. W pierwszym okresie eksploatacji filmu obejrzało go osiem milionów osób. Było to porażające zarówno dla autorów, aktorów, jak i dla całej kinematografii – wspominał Andrzej Mularczyk w audycji Małgorzaty Raduchy "Kultura przy kawie".

W 1974 roku powstała kontynuacja "Samych swoich" - "Nie ma mocnych". Trzy lata później ukazała ostatnia część trylogii – "Kochaj albo rzuć". W latach 70. i 80. Mularczyk napisał scenariusze to takich filmów, jak "Głowy pełne gwiazd" (1974) Janusza Kondratiuka, "Niespotykanie spokojny człowiek" (1975) Stanisława Barei, czy "Wyjście awaryjne" (1982) Romana Załuskiego. W 2007 roku współpracował z Andrzejem Wajdą przy filmie "Katyń", a w 2016 przy obrazie tego samego reżysera "Powidoki".

Mularczyk jest autorem scenariuszy wielu popularnych polskich seriali. Jednym z pierwszych był "Dom" Jana Łomnickiego, emitowany na antenie Telewizji Polskiej. Przedstawiał on powojenne losy mieszkańców warszawskiej kamienicy przy ulicy Złotej, przeplatane fragmentami z ówczesnych kronik filmowych.

- To było największe wyzwanie mojego życia, jeśli chodzi o historię zawartą w obrazach, a nie w tekście – mówił Andrzej Mularczyk w audycji "Kultura przy kawie". – Ta opowieść sama zaczęła nas nieść na swoim grzbiecie. Postacie przecież u nas przeżywają pewne przemiany, są ofiarami historii, a jednocześnie niektórzy z nich pomagają tę historię budować – dodał.

Scenarzysta pracował również na planie serialu "Rodzina Połanieckich" (1978), a także "Blondynka" (2010).

jb

Aktor zadebiutował na dużym ekranie w 1954 roku, kiedy wystąpił w "Pokoleniu" Andrzeja Wajdy w roli niemieckiego żandarma. Następnie wykreował wiele postaci drugoplanowych, które przyniosły mu uznanie i możliwość zagrania głównej roli.

Żołnierskie postacie

Przełom w karierze Gołasa nastąpił w 1961 roku, kiedy zagrał tytułowego bohatera w filmie "Ogniomistrz Kaleń" w reżyserii Ewy i Czesława Petelskich.

– To paradoks, że jedną z najciekawszych ról zagrał na początku kariery. Myślę oczywiście o Kaleniu. Postać niezwykła, bardzo wielowymiarowa. Dynamiczna, zmieniająca się, dojrzewająca na oczach widzów – mówiła Katarzyna Wajda z Filmoteki Narodowej Instytutu Audiowizualnego w audycji Polskiego Radia z 2020 roku.

Film opowiada o walkach w Bieszczadach pomiędzy Ludowym Wojskiem Polskim, podziemiem antykomunistycznym oraz ukraińską partyzantką niedługo po zakończeniu II wojny światowej. Ta rola jest uważana za jedną z najlepszych w życiu Gołasa.

– Kaleń rzeczywiście jest pierwszym gołasowskim świetnym charakterem. Rolą pokazującą skalę jego możliwości. On też z pomocą Ewy Petelskiej wymógł zmianę zakończenia, ponieważ w tej pierwotnej wersji scenariusza Kaleń przeżywa te przygody – mówiła Katarzyna Wajda. – Dla Gołasa słuszne wydawało się, że bohater musi zginąć.

Rola Kalenia nie była jedynym pamiętnym żołnierskim wcieleniem w repertuarze Gołasa. Aktor jest znany także z roli szeregowego Tomasza Czereśniaka, który wprowadzał do załogi czołgu Rudy 102 element humorystyczny.

Współpraca z Bareją

– Mówiąc o Gołasie, nie możemy zapomnieć o Barei. Jeżeli był reżyser, który widział spektrum możliwości Gołasa, to właśnie Bareja – opowiadała Katarzyna Wajda w audycji Polskiego Radia z 2020 roku.

Wiesław Gołas wystąpił w aż siedmiu produkcjach twórcy kultowych komedii. Ich pierwszym filmem był "Mąż swojej żony" z 1960 roku, w którym Gołas wcielił się w rolę boksera Józefa Ciapuły. Już rok później ponownie połączyli swoje siły w "Dotknięciu nocy", w którym Gołas jako kapitan milicji starał się rozwikłać kryminalną sprawę napadu na konwój z pieniędzmi. Z kolei w 1963 roku wystąpił w głównej roli w "Żonie dla Australijczyka". Duet kontynuował współpracę w serialu "Kapitan Sowa na tropie", w którym Gołas grał tytułowego oficera milicji.

Wiesław Gołas występował także w licznych mniejszych rolach w szlagierach Barei z lat 70. oraz w serialu "Alternatywy 4".

– W tych bardziej drapieżnych filmach Barei Gołas grał szalenie mięsiste role dalszego planu – opowiadała Katarzyna Wajda.

Inne role

To oczywiście nie wszystkie role, w jakie wcielił się Wiesław Gołas. Aktor w trakcie swojej bogatej kariery wystąpił w ponad stu filmach. Warto jednak wspomnieć o jeszcze dwóch wyróżniających się kreacjach.

W 1970 roku w filmie "Dzięcioł" Jerzego Gruzy zagrał socjologa, który pracuje w warszawskim Supersamie. Rola została napisana specjalnie dla Gołasa, a sam film był satyrą na społeczeństwo okresu PRL.

– Film w momencie premiery został bardzo źle przyjęty. Dzisiaj widzimy, że to jest świetne kino. Kawał Warszawy tamtych lat i też aspiracji Polaków. Jest w tym filmie trochę kpiny z pseudozachodniego blichtru – powiedziała Katarzyna Wajda w audycji Polskiego Radia z 2020 roku. – Postać Waldka, pantoflarza, który chce wykorzystać nieobecność swojej żony i przeżyć erotyczne przygody, jest bardzo wielowymiarowa. Ten niby antymężczyzna jest ucieleśnieniem spauperyzowanego inteligenta.

Z kolei kilka lat później w serialu "Droga" zagrał kierowcę, który w trakcie podróży pomaga napotkanym ludziom. To jedna z wielu tego rodzaju postaci, w jakie wcielił się w filmach. Człowiek z pozoru prosty, ale skrywający w sobie charakterystyczne cechy, wydobywane dla widzów przez talent aktorski Gołasa. Co ciekawe, kiedy odtwarzał rolę kierowcy samochodu ciężarowego, nie miał prawa jazdy.

Wiesław Gołas zakończył karierę filmową w 1995 roku. Wystąpił wtedy w "Szabli od komendanta" u boku innych zasłużonych aktorów, takich jak Franciszek Pieczka, Bronisław Pawlik i Witold Pyrkosz.

sa