Do dziś jest dla Francuzów najważniejszą postacią w historii, daleko w tyle pozostawiając cesarza Napoleona czy króla Karola Wielkiego. W 1940 roku wzywał wszystkich wolnych Francuzów do kontynuowania walki z Niemcami. Przekonywał, że wojna nie jest przegrana. Miał rację.

Wojskowe szlify

"Wstępowałem do wojska, bo ono było jedną z najważniejszych rzeczy na świecie" - pisał w swych pamiętnikach.

O karierze wojskowej Charlesa de Gauelle'a, jego udziale w wojnie polsko-bolszewickiej, walce o wolność Francji słyszymy w audycji Pawła Zaremby. W programie nadanym na antenie Rozgłośni Polskiej RWE w 1967 roku udział wzięli: Ludwik Frendl, Jerzy Kawka, Karol Dorwski i Stefan Wysocki, narratorem był Tadeusz Lasko.

- Postać dwumetrowa prawie, jak zwykle u ludzi bardzo wysokich, nieco powolna i niezgrabna w ruchach. Wyraz twarzy skupiony, głos mocny, piękny dobór słów klasycznej, trochę archaizowanej francuszczyany, duży nos. Wymarzony temat dla karykaturzysty. De Gaulle wystający wysoko ponad otoczenie, de Gaulle z głową przebijającą chmury - mówił Tadeusz Lasko.

Kariera polityczna

Charles de Gaulle - generał, francuski mąż stanu, organizator ruchu oporu we Francji w czasie II wojny światowej urodził się 22 listopada 1890 roku.

W latach 1959 - 1969 sprawował urząd prezydenta. Był uważany za jednego z polityków, którzy wywarli największy wpływ na kierunek integracji Europy. W polityce zagranicznej dążył do niezależności Francji. Rozwijał program budowy broni atomowej w kraju. Z jego inicjatywy Francja wystąpiła ze struktur NATO. De Gaulle był też autorem koncepcji Europy Ojczyzn.

Przeciwnik rządu Vichy

W 1940 roku został na krótko wiceministrem obrony narodowej. Był przeciwnikiem rokowań z Niemcami. W przemówieniu radiowym wygłoszonym 22 czerwca 1940 roku z Londynu, de Gaulle wzywał Francuzów do oporu przeciwko III Rzeszy . Przekonywał, że pomimo przerwania umocnień Linii Maginota i upadku Dunkierki wojna nie jest przegrana.

- Honor, zdrowy rozsądek oraz interes kraju wzywają wszystkich wolnych Francuzów, gdziekolwiek teraz są, do kontynuowania walki - mówił. - Ja, generał de Gaulle, rozpoczynam w Wielkiej Brytanii realizację narodowego zadania. Wzywam francuskich żołnierzy, marynarzy i pilotów, by się ze mną skontaktowali.

Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej

W latach 1919 -1921 generał de Gaulle był członkiem francuskiej misji wojskowej w Polsce. Jako major walczył w Bitwie Warszawskiej dowodząc jednym z polskich oddziałów liniowych. Za odwagę i sukcesy na polu walki został wówczas odznaczony orderem Virtuti Militari V klasy. We wrześniu 1967 roku na zakończenie oficjalnej wizyty w naszym kraju fragment przemówienia wygłosił po polsku. Ta wypowiedź zachowała się w archiwum Polskiego Radia.

Kliknij w obrazek i dowiedz się więcej o wojnie polsko-bolszewickiej i roli gen. de Gaulle'a:

Gen. Charles de Gaulle ustąpił ze stanowiska prezydenta w wyniku porażki w referendum w 1969 roku. Polityk potraktował głosowanie jako plebiscyt, który miał potwierdzić jego popularność. Zmarł 9 listopada 1970 roku w swojej posiadłości w Colombey-les-Deux-Églises, półtora roku po swojej dymisji.

Uroczystości pogrzebowe

Pogrzeb de Gaulle'a miał charakter prywatny. Tego samego dnia w paryskiej katedrze Notre-Dame została odprawiona uroczysta Msza święta w intencji zmarłego, podczas której najwyższy hołd złożyli przedstawiciele władz francuskich i przywódcy z całego świata. We mszy uczestniczyli m.in.: prezydent Francji Georges Pompidou z małżonką, prezydent USA Richard Nixon, król Belgów Baudouin, cesarz Etiopii Haile Selassie, szach Iranu Mohammad Reza Pahlawi, następca tronu Wielkiej Brytanii książę Karol, premier Wielkiej Brytanii Edward Heath i wielu innych polityków z kilkudziesięciu krajów świata. Polskę reprezentował ówczesny przewodniczący Rady Państwa marszałek Marian Spychalski.

Co roku, w rocznicę śmierci Charlesa de Gaulle'a, około 80 tysięcy osób odwiedza posiadłość w Colombey-les-Deux-Églises, oddając hołd człowiekowi, który uratował honor Francji.

bs/im

81 lat temu, 4 listopada 1942 roku zakończyła się II bitwa pod El-Alamein, w wyniku której brytyjska 8. Armia gen. Bernarda L. Montgomerego pokonała wojska Osi dowodzone przez feldmarszałka Erwina Rommla.

Afrika Korps kapituluje

23 października 1942 roku rozpoczęła się druga bitwa pod El Alamein. Sprzymierzeni pod dowództwem Bernarda Montgomery’ego pokonali Afrika Korps marszałka Erwina Rommla. Był to punkt zwrotny kampanii w Afryce Północnej. W zwycięstwie aliantów kluczową rolę odegrał polski wynalazek.

Erwin Rommel był jednym z najwybitniejszych dowódców III Rzeszy. Błyskotliwy feldmarszałek odniósł szereg sukcesów na piaskach Afryki Północnej. Dowodzone przez niego Afrika Korps po zwycięskim oblężeniu Tobruku w styczniu 1942 roku parły dalej na wschód (w 1941 roku Tobruk, obsadzony m.in przez Polaków, oparł się wojskom Osi).

Na zdjęciu: Żołnierze alianccy używają polskiego wykrywacza min w Afryce Północnej, 1942 rok, źr. Wikipedia/domena publiczna

- Dotarł na przedpole Kairu, na przedpole Aleksandrii, na przedpole Kanału Sueskiego – wymieniał strategiczne punkty na mapie brytyjskiego Egiptu historyk Piotr Zarzycki. - Niemiecka ofensywa zatrzymała się w rejonie miejscowości El Alamein ze względu na wyczerpanie sił niemieckich. Linia frontu zatrzymała się. Wówczas Anglicy ściągnęli tam dodatkowe siły, osiągając nieprawdopodobną przewagę nad Niemcami.

Polski wynalazek pomógł aliantom

Wojskom Osi nie udało się pokonać aliantów w pierwszej bitwie rozegranej pod El Alamein między 1 a 27 lipca 1942 roku. Brytyjczycy dokonali zmian w dowództwie - gen. Claude’a Auchinlecka zastąpił gen. Bernard Law Montgomery. Dysponując ponad dwukrotną przewagą, zdecydował się na kontruderzenie. Niemcy okazali się jednak wymagającymi przeciwnikami. Atak sił sprzymierzonych utrudniały olbrzymie pola minowe, którymi, zepchnięte do defensywy Afrika Korps, otoczyły swoje pozycje.

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

W tym momencie nieocenioną rolę odegrał polski wynalazek: elektromagnetyczny wykrywacz min. Dzięki użyciu go na masową skalę  udało się otworzyć w polu minowym korytarz, którym mogły przedostać się jednostki pancerne aliantów, co – wraz z atakami lotnictwa – przeważyło szalę zwycięstwa na stronę sprzymierzonych.

Posłuchaj audycji o kulisach powstania niezwykłego polskiego wynalazku.

Bitwa zakończyła się 4 listopada 1942 roku. Rommel z niedobitkami swoich sił musiał wycofać się aż do Tunezji. Klęskę Niemiec w Afryce Północnej dopełniło lądowanie aliantów 8 listopada na algierskich i marokańskich plażach podczas operacji Torch. Resztki sił Osi skapitulowały 13 maja 1943 roku.

bm

Na początku 1943 roku niemiecki wywiad za wszelką cenę próbował się dowiedzieć, gdzie odbędzie się aliancka konferencja na najwyższym szczeblu. Otrzymał informację o spotkaniu w Białym Domu w Waszyngtonie.

Tymczasem w najgłębszej tajemnicy Churchill i Roosevelt spotkali się w hotelu "Anfa" w świeżo zdobytej Casablance. Zaproszenie otrzymał też Józef Stalin, który nie dotarł do Maroka z powodu trwającego oblężenia Stalingradu, oraz przedstawiciele Wolnej Francji.

Rozstrzygano generalną strategię aliancką przeciw Niemcom i doraźną sprawę Francji. - Podjęto decyzję o dążeniu do bezwarunkowej kapitulacji Niemiec, co przecinało jakiekolwiek możliwości politycznego zakończenia wojny – mówił na antenie Polskiego Radia prof. Paweł Wieczorkiewicz.

Zadecydowano o utworzeniu drugiego frontu w Europie w 1944 roku i inwazji na Sycylię i Włochy. Rozwiązano też sprawę wspólnego przedstawicielstwa Francji. Współprzewodniczącymi francuskiego Komitetu Wyzwolenia zostali gen. Charles de Gaulle i gen. Henri Giraud. - W ciągu niespełna roku De Gaulle w genialny sposób pozbawił Girauda wszelkiej władzy i przejął całkowitą kontrolę nad aliancką Francją – powiedział historyk.

Konferencja w Casablance stanowiła preludium do konferencji "wielkiej trójki" w Teheranie, Jałcie i Poczdamie.

Posłuchaj audycji z cyklu "Postacie i wydarzenia II wojny światowej".

mjm/im

Polscy żołnierze na frontach II wojny światowej - zobacz serwis historyczny

Wojskowy triumf "Casablanki"

Nikt nie spodziewał się takiego sukcesu. Wprawdzie studio Warner Bros. zatrudniło uznanych scenarzystów i zgromadziło na planie gwiazdy filmowe - z Humphreyem Bogartem oraz Ingrid Bergman na czele - lecz wytwórnia zakładała, że będzie to jeden z wielu filmów, jakie co roku produkował amerykański przemysł filmowy w okresie tzw. złotej ery Hollywood.

W pewnym sensie "Casablance" dopomógł... desant wojsk amerykańsko-brytyjskich w Maroku i Algierii. Rozpoczęta nocą z 7 na 8 listopada 1942 roku operacja "Torch", która doprowadziła do odbicia Afryki Północnej z rąk Niemców i Włochów, przyczyniła się także do przyśpieszenia prac nad filmem. Amerykański filmoznawca Frank Miller mówił: "Była planowana scena, po zakończeniu, która pokazuje Ricka i Renault na alianckim statku, ale plany, by ją nakręcić, zostały odrzucone, kiedy wydział marketingu zdał sobie sprawę, że muszą wydać film szybko, aby zarobić na wyzwoleniu Afryki Północnej".

Tu serce, tam powinność...

Podobieństwa między rzeczywistymi tłem historycznym a fabułą dzieła Michaela Curtiza są aż nadto widoczne. Akcja filmu dzieje się podczas II wojny światowej w Casablance w Maroku, na terenach kontrolowanych przez Francję Vichy. Rick Blaine (Humphrey Bogart), właściciel klubu Rick’s Café Americain, stara się zachować neutralność, przyjmując w swoim lokalu zarówno przedstawicieli rządu Vichy i nazistowskich Niemiec, jak i alianckich agentów, a także rozmaitych uciekinierów i złodziei.

Pewnego dnia Rick spotyka swoją dawną kochankę Ilsę Lund (Ingrid Bergman), która zjawia się w klubie ze swoim mężem Victorem Laszlo. Osią "Casablanki" staje się konflikt wewnętrzny Ricka, który musi wybierać między uczuciem do Ilsy a oddaniem przysługi Victorovi, któremu może pomóc wydostać się z Casablanki, by ten mógł dalej walczyć z nazistami. 

"Powrót do Casablanki". Mieczysław Słowikowski jak bohater filmowy

Victor, filmowy przywódca czechosłowackiego ruchu oporu, ma swojego odpowiednika w Wojsku Polskim - to Mieczysław Słowikowski (pseud. "Rygor"), który w tamtym czasie zorganizował 70-osobową siatkę szpiegowską w Afryce Północnej, co w istotny sposób wpłynęło na powodzenie inwazji aliantów.

Jak płakać na "Casablance"?

"Casablanca" jest bez wątpienia jednym z najbardziej znanych wyciskaczy łez. Płaczą kobiety i mężczyźni.

– Ciekawym zagadnieniem dotyczącym filmu jest to, kiedy kto się wzrusza – mówił w 2010 roku krytyk filmowy Jacek Szczerba. – Kto się wzrusza wtedy, kiedy Ingrid Bergman i Humphrey Bogart żegnają się i ona płacze, a kto wtedy, gdy muzyk gra "As Time Goes By"? – powiedział.

Kiedy Bergman mierzy z pistoletu do Bogarta, po chusteczki sięga męska część widowni. – Może mężczyźni mają większą skłonność do patosu niż do sentymentu – zastanawiał się Jacek Szczerba.

Pianino z filmu "Casablanca" sprzedane za 3 miliony dolarów

Wspomniana piosenka "As Time Goes By" ("Jak mija czas") z pewnością wzrusza zarówno męską, jak i kobiecą część widzów. Wyśpiewana i zagrana na pianinie przez Arthura "Dooleya" Wilsona uznawana jest za jedną z najpiękniejszych melodii w historii kina. Tymczasem, jak w 2012 roku przypomniał dziennikarz Paweł Sztompke, "As Time Goes By" trafiło do "Casablanki" przez przypadek.

– Piosenkę skomponowano około 15 lat przed powstaniem filmu – opowiadał Paweł Sztompke. – Została wykorzystana w ostatniej chwili. Okazywało się bowiem, że utwory, które zostały napisane specjalnie na potrzeby tego filmu, nie pasowały, więc je zmieniano albo wyrzucano. Twórcy "Casablanki" wcale nie byli przekonani, że będzie to przebój, wręcz przeciwnie, chcieli się ratować czymkolwiek – dodał.

"Początek pięknej przyjaźni"

W 1944 roku "Casablanca" zdobyła trzy Oscary - za najlepszy scenariusz adaptowany, najlepszą reżyserię i najlepszy film. Przez 77 lat od premiery doczekała się statusu filmu kultowego. Nikt nie wyobraża sobie dziś historii kina bez dzieła Michaela Curtiza. Amerykański Instytut Filmowy umieścił je na drugim miejscu (po "Obywatelu Kanie") listy 100 najlepszych amerykańskich filmów, a w 2006 roku Amerykańska Gildia Reżyserów Filmowych uznała scenariusz "Casablanki" za najlepszy w historii.

Słowa bohaterów dzieła weszły do obiegu kultury popularnej i języka potocznego. Na ogłoszonej przez Amerykański Instytut Filmowy liście 100 pamiętnych cytatów w historii kina najwięcej zdań - aż sześć - pochodzi właśnie z "Casablanki". To m.in. pamiętne "Twoje zdrówko, mała", "Zagraj to, Sam. Zagraj »Jak mija czas«", "Zawsze będziemy mieli Paryż" czy wreszcie "Louis, myślę, że to jest początek pięknej przyjaźni".

mc