Historia

Marshall McLuhan. Twórca pojęcia "globalnej wioski"

Ostatnia aktualizacja: 31.12.2023 05:40
31 grudnia 1988 roku w kanadyjskim Toronto zmarł Marshall McLuhan - jeden z najwybitniejszych i najpopularniejszych teoretyków komunikacji. Zawdzięczamy mu wiele oryginalnych teorii dotyczących środków masowego przekazu. Jedna z nich przewidziała nawet nadejście Internetu, "globalnej wioski", która umożliwi masową komunikację ludzi z całego świata. 
Marshall McLuhan w 1967 roku
Marshall McLuhan w 1967 roku Foto: Wayne Miller / Magnum Photos / Forum

"Galaktyka Gutenberga"

Marshall McLuhan przyszedł na świat 21 lipca 1911 roku w mieście Edmonton położonym w zachodniej Kanadzie. Tematem kultury masowej zainteresował się już w latach 30. podczas studiów na Uniwersytecie Cambridge w Wielkiej Brytanii. Szczególnie zajmowały go wówczas kwestie związane z filmem i reklamą – w swoich artykułach rozpatrywał między innymi związki pomiędzy kinem a poezją. 

Na początku lat. 50. XX wieku McLuhan – od 1946 roku profesor literatury angielskiej na Uniwersytecie w Toronto - zwrócił się ku teorii komunikacji. Jego pierwsza ważna praca z tego zakresu, "Mechaniczna panna młoda: Folklor epoki przemysłowej", ukazała się w 1951 roku. Badacz dokonał w niej szczegółowej analizy wpływu reklamy na społeczeństwo i kulturę oraz roli mechanizacji i technologii w życiu człowieka. Niedługo potem zaczął badać nowy środek przekazu - telewizję. 

W 1962 roku ukazała się jedna z najpopularniejszych prac McLuhana – "Galaktyka Gutenberga" – w której po raz pierwszy zaprezentował światu swoją koncepcję "globalnej wioski". Według badacza ludzkość zaczęła wkraczać w "wiek informacji", co wkrótce doprowadzi do zdominowania świata przez środki masowego przekazu, które przełamią wszystkie obowiązujące bariery czasowe i przestrzenne. McLuhan zakładał, że powstanie nowe, globalne społeczeństwo myślące zupełnie inaczej, niż ludzie wychowani w kulturze druku. Wiele lat później, wraz z upowszechnieniem się Internetu, teoria badacza uzyskała potwierdzenie.

Posłuchaj
07:46 szkieŁko i oko____4645_96_iv_tr_0-0_4b9090bd[00].mp3 Felieton prof. Mirosława Pęczaka w audycji z cyklu "Szkiełko i oko" poświęcony Marshallowi McLuhanowi i jego teorii "globalnej wioski". (PR, 28.10. 1996)

Przeczytaj również:

"Medium jest informacją"

Teorie McLuhana spotkały się z zainteresowaniem ówczesnego środowiska naukowego, a nazwisko badacza z biegiem czasu stawało się coraz bardziej rozpoznawalne. Dwa lata po publikacji "Galaktyki", na rynku wydawniczym pojawiła się kolejna praca teoretyka – "Zrozumieć media". McLuhan stwierdził w niej, że "medium jest informacją". Oznacza to, że na sposób postrzegania świata przez ludzi i podejmowania przez nich decyzji wpływa forma przekazywania wiadomości (np. wizualna, muzyczna, za pomocą alfabetu lub słowa), a nie sama informacja. 

Przeczytaj również:

Idąc tym tropem badacz wprowadził podział mediów na dwie grupy - "gorące" i "zimne". Pierwsza kategoria objęła środki masowego przekazu, które - chociaż w stopniu wysokim - absorbują tylko jeden zmysł odbiorcy w odczytywanie znaczenia przekazywanej informacji: mowa tu np. o radiu i druku. Nadawana przez nie wiadomość jest co prawda wyrazista i szczegółowa, ale nie wymaga od człowieka zaangażowanego uczestnictwa. Grupa "zimna" natomiast - w której znalazły się m.in. telewizja i telefon - chociaż dostarcza powierzchowne i nieprecyzyjne informacje, to pobudza wyobraźnię odbiorcy i zmusza go do kooperacji. Zdaniem McLuhana to właśnie ostatnia z wymienionych kategorii miała wprowadzić prawdziwą rewolucję w sferze mediów masowych.

Posłuchaj
07:04 szkieŁko i oko____4667_96_iv_tr_0-0_4b90d623[00].mp3 Felieton prof. Mirosława Pęczaka w audycji z cyklu "Szkiełko i oko" poświęcony Marshallowi McLuhanowi i jego koncepcji podziału mediów na "zimne" 8 "gorące". (PR, 29.10.1996)

Gwiazda świata rozrywki i nauki

Jak podaje Terrence Gordon w swoim artykule "Marshall who?", opublikowanym na oficjalnej stronie internetowej poświęconej McLuhanowi, książka "Zrozumieć media" została przetłumaczona na blisko dwadzieścia języków i przyniosła badaczowi światową sławę. Kanadyjski badacz stał się protoplastą figury naukowca-gwiazdy massmediów, porównywalnego do dzisiejszych Jordana Petersona czy Slavoja Žižka. Do naukowca zaczęli przybywać goście z całego świata, chcąc zamienić z nim chociaż dwa zdania. O nawiązanie kontaktu z McLuhanem zabiegali m.in. artysta Andy Warhol, a także muzyk John Lennon i jego partnerka Yoko Ono. W 1967 roku amerykańska stacja telewizyjna NBC wyemitowała nawet specjalny program poświęcony autorowi teorii "globalnej wioski".

Z biegiem czasu popularność McLuhana spadała, a jego kolejne dzieła nie cieszyły się już takim powodzeniem wśród czytelników. W połowie lat 70. XX wieku badacz ostatecznie zrezygnował z aktywnej działalności naukowej i publicznej, chociaż niekiedy udzielał jeszcze wywiadów i pojawiał się w mediach. W 1977 roku zagrał nawet epizodyczną rolę w filmie Woody'ego Allena "Annie Hall". Marshall McLuhan zmarł w grudniu 1980 roku.

jb

Podczas pracy korzystałam z artykułu Terrence'a Gordona "Marshall who?" z 2002 roku, opublikowanym na oficjalnej stronie internetowej poświęconej Marshallowi McLuhanowi (www.marshallmcluhan.com). 

Czytaj także

Pierwsza centrala telefoniczna w Warszawie

Ostatnia aktualizacja: 16.11.2019 05:40
W 1876 roku Amerykanin szkockiego pochodzenia Alexander Graham Bell skonstruował pierwszy telefon. 16 listopada 1904 roku w Warszawie oddano do użytku pierwszą centralę telefoniczną
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kreska powinna trwać tyle czasu, co trzy kropki

Ostatnia aktualizacja: 06.01.2020 05:45
182 lata temu, 6 stycznia 1838 roku dwóch amerykańskich wynalazców i naukowców zaprezentowało pierwszy raz działanie telegrafu elektrycznego. Byli to Samuel Morse i Alfred Vail.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rozmowa z prędkością światła. Aleksander Bell i fototelefon

Ostatnia aktualizacja: 03.06.2023 05:45
3 czerwca 1880 roku Aleksander Graham Bell przeprowadził pierwszą transmisję telefoniczną bez użycia kabla. Zaledwie cztery lata po opatentowaniu telefonu powstało urządzenie, które przesyłało dźwięk za pośrednictwem wiązki światła. Wynaleziona przez Bella technologia do dziś jest w użyciu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Początki kolorowej telewizji w Polsce wykorzystane do celów propagandowych

Ostatnia aktualizacja: 06.12.2020 05:40
Myliłby się ten, kto twierdziłby, że 6 grudnia 1971 roku, 49 lat temu, Telewizja Polska rozpoczęła nadawanie programów w kolorze. Pierwszy kolorowy program nadano prawie 9 miesięcy wcześniej, bo 16 marca i była to adaptacja wielkiej literatury w postaci monodramu Antona Czechowa o wielce znamiennym tytule "O szkodliwości palenia tytoniu". 
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Historia przyszłości". Mickiewicz przewidział radio, telewizję i loty w kosmos

Ostatnia aktualizacja: 18.07.2023 05:50
Najbardziej tajemniczy utwór Adama Mickiewicza jest dowodem, że nie bez przyczyny nazywano tego pisarza "wieszczem". Mamy tu i science fiction, i political fiction, i elementy dystopii. A raczej: mielibyśmy, gdyż dzieło... nie istnieje. I to nie istnieje na co najmniej kilka sposobów. Los "Historii przyszłości" był bowiem dość skomplikowany.
rozwiń zwiń