Początek kariery

Urodził się 25 października 1932 roku w Warszawie w rodzinie związanej z obozem sanacyjnym. W domu odebrał wychowanie patriotyczne. Ojciec Jerzego w czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej Batalionu "Zośka".

Ulubioną lekturą nastoletniego Jerzego była "Trylogia" Henryka Sienkiewicza.

- Zacząłem utożsamiać się z bohaterami Sienkiewicza: Kmicicem, Skrzetuskim i Wołodyjowskim. Wtedy pojawiła się w mojej głowie myśl o zostaniu szermierzem – mówił w wywiadzie dla Polskiego Radia z 1974 roku Jerzy Pawłowski.

Plany zostały zdeterminowane przez niezwykłe odkrycie. Pawłowski w latach 40. znalazł w okolicach Warszawy dawną paradną, oficerską szablę. Broń została wkrótce wykorzystana podczas zabaw z kolegami. Za namową jednego z nich rozpoczął treningi w 1949 roku. W tym samym roku został powołany do wojska. Służbę w armii zakończył w stopniu majora. W 1952 roku wznowił treningi w sekcji szermierczej Legii Warszawa. Był bardzo pojętnym uczniem. Swoimi umiejętnościami zadziwiał trenerów i kolegów z klubu.

- Naszą drużynę prowadził Janos Kewey, który był nie tylko dobrym trenerem, ale także świetnym pedagogiem. Dzięki niemu nieco wyprzedziliśmy epokę. Walkę sportową postrzegaliśmy jako patriotyczny obowiązek – wspominał w wywiadzie Jerzy Pawłowski.

Niezwyciężony szermierz

W 1952 roku na Igrzyskach Olimpijskich w Helsinkach, pomimo młodego wieku, był już podporą całego zespołu szermierzy. Choć nie zdobył medalu, zaprezentował w pełni swój talent. W tym samym roku otrzymał tytuł mistrza sportu. W 1953 roku zdobył drużynowy brąz na Mistrzostwach Światach w Brukseli, a w 1954 roku - drużynowe srebro w Luksemburgu. Rozpoczęło się pasmo sukcesów. Młody Pawłowski na różnych turniejach w Polsce i za granicą wygrywał z doświadczonymi zawodnikami. Pierwsze złoto na mistrzostwach świata wywalczył w Paryżu w 1957 roku startując indywidualnie. 

W 1956 roku na Igrzyskach Olimpijskich w Melbourne wraz z zespołem pokonał drużynę Anglii, Stanów Zjednoczonych, ZSRR i Francji. Zdobył srebrny medal drużynowo i indywidualnie.

- To była nie tylko moja radość, ale także drużyny i Polonii. Byłem wzruszony przez całe igrzyska – mówił Jerzy Pawłowski do "Kroniki olimpijskiej" z 1956 roku.

Ukoronowaniem jego sportowej kariery był złoto zdobyte indywidualnie na Igrzyskach Olimpijskich w Meksyku w 1968 roku. 

Ulubieniec władz

W 1970 roku w uznaniu za zasługi, został prezesem Polskiego Związku Szermierczego. W tym samym roku ukończył również studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. W wolnym czasie zajmował się myślistwem, wędkarstwem, interesował go również teatr i kino. Uwielbiały go władze PRL-u, które często zapraszały go na oficjalne przyjęcia. W towarzystwie Pawłowskiego chętnie pokazywali się partyjni notable. Prasa nazywała go "dżentelmenem planszy", podkreślając jego zachowanie fair play w każdej sportowej sytuacji. Sukcesy i osobisty wdzięk pozwoliły mu zyskać wielu fanów wśród zwykłych ludzi. Dwukrotnie został uznany najlepszym sportowcem roku w Plebiscycie Przeglądu Sportowego.

W 1974 roku zamierzał zrezygnować z pełnionej funkcji i zająć się bezpośrednio przygotowaniami do Igrzysk Olimpijskich w Montrealu w 1976. Nie przypuszczał, że plany pokrzyżuje mu skrywana przez niego tajemnica.

Podwójny agent

W 1950 roku został współpracownikiem Wojskowej Służby Wywiadowczej. Podjęcie współpracy tłumaczył obawą o swojego ojca, który miał przeszłość w AK. Do 1962 roku dostarczał bezpiece informacje na temat innych sportowców, z którymi wyjeżdżał na zawody. W tym samym roku wywiad rozwiązał z nim współpracę.

W 1964 roku, został zwerbowany przez CIA, podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych. Dla amerykańskich władz Pawłowski był niezwykle cennym szpiegowskim nabytkiem: jako multimedalista, major Wojska Polskiego i ulubieniec władz, bywalec rautów, mógł mieć dostęp do wielu poufnych informacji. Sam twierdził, że nie podpisał zobowiązania do współpracy z wywiadem USA i działał jako wolny strzelec. Amerykanom przekazywał informacje na tematy polityczno-towarzyskie z kręgów PZPR.

Pawłowski pod pseudonimem "Paweł" pracował dla CIA do 1975 roku. Został wtedy rozpracowany przez polski kontrwywiad. Szermierz przedstawiał później wersję, że sam zgłosił się do służb, wiedząc, że jest obserwowany. Liczył na złagodzenie kary.

Wyrok

Szybko przyznał się do stawianych mu zarzutów o szpiegostwo na rzecz obcego wywiadu. 8 kwietnia 1976 roku Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie skazał go na 25 lat więzienia. Został także pozbawiony praw publicznych i zdegradowany do stopnia szeregowego. Dawny pupil władz państwa trafił do jednej celi z kryminalistami.

W 1985 roku został ułaskawiony przez Radę Państwa. Władze Polski zamierzały wymienić go wraz z innymi agentami na schwytanego w USA szpiega PRL-u. Został przewieziony na terytorium RFN wraz z innymi agentami. Jednak w ostatniej chwili rozmyślił się i odmówił przejścia na amerykańską stronę. Po latach tłumaczył, że doszedł wtedy do wniosku, że to komuniści, a nie on, powinni wyjechać z Polski. 

Dalsze losy

Po wyjściu na wolność nie udało mu się profesjonalnie wrócić do sportu. Zajął się za to bioenergoterapią i malarstwem.

W 1994 roku opublikował autobiografię pt. "Najdłuższy pojedynek. Spowiedź szablisty wszech czasów – agenta CIA", w której ujawnił szczegóły współpracy z polskimi i amerykańskimi służbami. Władzom Polski po 1989 roku zarzucał, że nie traktują go jak bohatera. Twierdził również, że w okresie transformacji nie przebudowały systemu bezpieczeństwa.

Jerzy Pawłowski zmarł 11 stycznia 2005 roku w Warszawie w wieku 72 lat.

seb/im

- Pierwsza różnica polega na tym, że rapier i szpada to broń kolna, czyli służy do zadawania pchnięć. Z kolei szabla jest bronią sieczno-kolną, zadajemy nią cięcia i pchnięcia. Kolejną różnica to waga. Najcięższy jest rapier, następnie mamy szablę treningową, która jest lżejsza, na zawody mamy specjalną cięższą od niej szablę i ona jest druga, co do wagi. Najlżejsza będzie szpada - mówi Klaudia Zając, trenerka ze Szkoły Fechtunku Aramis.

Okazuje się, że szermierkę można trenować bez względu na wieku. 7,5-letni Julek przyznaje, że zdecydował się na ten sport ze względu na zainteresowanie historią, a w szczególności średniowieczem.

Czym walczyli muszkieterowie? - Pomijając broń palną, muszkieterowie w swoim wyposażeniu mieli rapier. Była to broń już bardziej przystosowana wojskowo i do celów militarnych. Dopiero później w sytuacjach dworskich i galowych używali raczej szpady, która była bronią bardziej paradną i dworską - opowiada Michał Dobrowski, trener ze Szkoły Fechtunku Aramis.

Czym różni się szermierka sportowa od klasycznej? Jaki strój powinien posiadać szermierz? Jakimi cechami powinien charakteryzować się przyszły muszkieter?

Zapraszamy do wysłuchania załączonego nagrania.

***

Tytuł audycji: Cztery pory roku

Prowadziła: Sława Bieńczycka

Reporter: Małgorzata Głogowska

Goście: Klaudia Zając, Michał Dobrowski, Bartłomiej Mysłek (Szkoła Fechtunku Aramis)

Data emisji: 10.09.2019

Godzina emisji: 9.00-12.00

DS

Kazimierz Laskowski urodził się 124 lat temu, 7 listopada 1899 roku w Troicku na Syberii. Jego ojciec przebywał wówczas z rodziną na zesłaniu za działalność w polskim ruchu socjalistycznym. W 1914 roku młody Kazimierz przyjechał do Warszawy i w latach I wojny światowej zaczął rozwijać swoje zainteresowania sportowe w Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół".

Zawodnik i działacz

U progu niepodległości uprawiał kilka dyscyplin sportowych w klubie na warszawskiej Agrykoli. W 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego. Wiele sukcesów sportowych odniósł w wojskowych zawodach.

Stulecie PKOl - zobacz serwis specjalny

Największą biegłość osiągnął w szermierce, w której w latach 20. wielokrotnie zwyciężał w mistrzostwach Wojska Polskiego oraz w cywilnych konkurencjach. W 1928 roku był członkiem polskiej kadry na Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie, na których zdobył brązowy medal w konkursie drużynowym w szermierce. W 1930 roku wraz z kolegami ponownie zajął trzecie miejsce na mistrzostwach Europy.

Do 1926 roku toczył walki bokserskie i nawet zdołał wywalczyć tytuł wojskowego mistrza Polski. Równoległe do kariery sportowej pracował jako działacz. Był członkiem szermierskiego i bokserskiego związku sportowego i sędzią w obu dyscyplinach.

Służba w wojsku

W 1922 roku ukończył Centralną Wojskową Szkołę Gimnastyki i Sportowców w Poznaniu. Po studiach pozostał na uczelni. W 1928 roku przeniósł się do Warszawy i dowodził wojskową kompanią szermierską, a następnie pracował jako instruktor szermierki i boksu w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego.

W wojnie obronnej 1939 roku walczył w stopniu kapitana. Dostał się niewoli i do 1945 roku przebywał w obozie jenieckim, w którym prowadził konspiracyjne ćwiczenia fizyczne dla współwięźniów.

– Nasi sportowcy w chwilach próby potrafili szybko zamienić sportowy dres na wojskowy mundur. Nie zastanawiali się nad decyzją o podjęciu walki. Ryzykowali swoje życie i porzucali nieraz pięknie zapowiadające się kariery sportowe – mówiła Magdalena Stokłosa, jedna z autorek książki "Sportowcy dla niepodległej" w audycji Marka Stremeckiego z cyklu "Historie jak z książki".

Posłuchaj audycji o sportowcach, którzy walczyli o niepodległość.

Powrót do kraju

Po wyjściu z niewoli pomagał rodakom przebywającym w Niemczech w repatriacji do ojczyzny. Sam przyjechał do Polski w 1948 roku i powrócił do swoich przedwojennych zajęć. Pracował w Akademii Wychowania Fizycznej jako nauczyciel szermierki. Ponadto nawet w wieku 50 lat okazyjnie występował jako sportowiec.

Zmarł 20 października 1961 roku w Warszawie.

sa

• Zdobył również dziewięć medali mistrzostw świata i pięć tytułów mistrza Polski
• Zabłocki był również architektem. Specjalizował się w budownictwie sportowym. Zaprojektował między innymi Ośrodek Przygotowań Olimpijskich w Warszawie. Wykładał architekturę na Politechnice Łódzkiej
• Był też akwarelistą, autorem wielu książek. Za działalność sportową i pozasportową wielokrotnie honorowany i nagradzany

"Ostatni z wielkich"

Urodzony 6 grudnia 1930 r. w Warszawie Zabłocki uczestniczył w czterech igrzyskach - od 1952 do 1964 roku. Poza trzema medalami olimpijskimi miał w dorobku dziewięć medali mistrzostw świata, pięciokrotnie zdobył tytuł mistrza Polski. Zaczął jednak od tytułu mistrza świata juniorów w 1953 r. Potem posypały się kolejne sukcesy, m.in. 1961 roku indywidualnie został trzecim szablistą świata.

- Był ostatnim z wielkich, ostatnim pamiętającym czasy wielkiej świetności polskiej szabli. Bardzo mądry człowiek, do tego ciepły i miły. Zawsze był blisko szermierki, blisko związku. Jako środowisko mogliśmy na niego liczyć, bardzo godnie nas reprezentował. Planowaliśmy jego benefis na 90. urodziny, ale na przeszkodzie stanęła pandemia, a teraz wiadomo, że... nie zdążyliśmy - powiedział prezes PZS Adam Konopka.

Pojęcie "szermierka" jest obszerne i obejmuje konkurencje związane z szablą, floretem i szpadą. Jako dyscyplina olimpijska istnieje od roku 1896. Wtedy właśnie - w Atenach - po raz pierwszy rozegrano zawody szermiercze.

Przywrócić dawny blask

Choć Polacy przez lata święcili tryumfy w szermierczych konkurencjach, dziś dyscyplina przeżywa kryzys. Przywrócić jej blask starają się osoby związane z Polskim Klubem Szermierczym. Odwiedził go reporter "Lata z Radiem". - Zamierzeniem naszym jest powrót do dawnej świetności polskiej szermierki, która dziś w światowej hierarchii trochę się obniżyła. Uważam, że polska szkoła szermierki była szkołą wiodącą i właśnie to przynosiło największe sukcesy - mówi trener, Marek Poznański.

Broń stosowana w szermierce jest zróżnicowana. Szabla sportowa jest orężem prostym i lekkim, zdecydowanie najcięższą bronią jest zaś szpada. - Jest bronią najbardziej rozbudowaną, pochodzi z broni pojedynkowej. W związku z tym całe ciało jest ważnym polem trafienia, podczas gdy w pozostałych broniach pole stanowi część ciała - dodaje gość audycji. Maciej Walecki po namyśle zdecydował się spróbować swoich sił w walce szablą.

Fb/Jedynka - Program 1 Polskiego Radia

Wyposażenie szermierza

Strój szermierczy składa się z bluzy, plastronu i czasami dodatkowo z plastikowego ochraniacza. Piotr Kiełpikowski, instruktor z Polskiego Klubu Szermierczego, podkreśla, że jednym z materiałów stosowanych do produkcji wyposażenia zawodnika jest kevlar. To polimer, z którego wytwarza się bardzo wytrzymałe włókna. - Ubrania szermiercze są w tej chwili bardzo bezpieczne. Bluza to 800 kiloniutonów na centymetr kwadratowy, więc nawet jak się klinga złamie, to raczej jej nie przebija. Maska jest jeszcze bezpieczniejsza, to aż 1600 kiloniutonów - tłumaczy gość audycji.

Miejscem, na którym toczą się pojedynki, są plansze. Plansza do szermierki ma czternaście metrów długości podstawowej, plus od półtora do dwóch metrów szerokości. - Na tym się musimy poruszać. Jeśli wychodzimy poza planszę, walka jest przerywana - mówi Kiełpikowski.

Zobacz też:

• Raj dla modelarzy. "Lato z Radiem" w Borówcu
• Między historią a kuchnią. "Lato z Radiem" nad Gopłem

Czas na trening

Podstawą dyscypliny jest odpowiedni krok. - Są to kroki trochę nienaturalne w stosunku do chodzenia normalnego. Jeżeli ktoś jest praworęczny, musi mieć do przodu wysuniętą prawą stopę, lewa jest schowana. Stoi się na nogach silnie ugiętych, podczas chodzenia nie można ich prostować - wyjaśnia gość "Lata z Radiem". Kolana szermierza muszą być skierowane na zewnątrz. - W znanym ze szkoły kroku dostawnym stopy są ustawione równolegle, natomiast w szermierce jest to kąt prosty - dodaje instruktor.

Równie istotny co strój i krok, jest ruch dłonią. By był skuteczny, należy pamiętać o poprawnym chwycie. - Musi być wsparcie kciuka i palca wskazującego. Praktycznie tymi dwoma palcami kierujemy szablą czy floretem, celujemy. Oczywiście są szersze ruchy w nadgarstku, ale przede wszystkim ruch pierwszy, który rozpoczyna się pchnięciem, to jest ruch z kierowaniem kciukiem końca broni w pole trafienia - wyjaśnia Piotr Kiełpikowski. Wytrenowanie właściwej techniki pchnięcia jest zadaniem wymagającym wielu godzin treningu.

Zobacz też:

• Reportaż "Letni promyk słońca" - historia "Lata z Radiem" [POSŁUCHAJ]
• Pół wieku w eterze. Czy znasz historię "Lata z Radiem"?

Prąd w służbie dyscypliny

Na szermierczych zawodach króluje prąd. To element, który ma ułatwiać właściwą ocenę przebiegu pojedynku. - Kiedyś byli to sędziowie. Jeden główny i czterech bocznych, którzy mieli prawo głosu, powiedzenia, czy pchnięcie osiągnęło pole trafienia. Było to jednak bardzo niepewne i dlatego zaczęto wprowadzać elektrykę - mówi instruktor z Polskiego Związku Szermierczego. Dziś ocena stała się bardziej wiarygodna, dzięki elektryce każde trafienie jest rejestrowane.

We florecie, szpadzie i szabli możemy odnaleźć rowek, którym biegnie przewód elektryczny. Łączy się z puntą, czyli metalowym przyciskiem nakręcanym na gwint broni. - Kiedy punta się wciśnie, otrzymujemy sygnał mówiący o trafieniu. Mamy też izolowane gniazdko przy koszu, wtyczka idzie przez rękaw aż do tyłu, gdzie podłączony jest tzw. bęben. Z tego bębna wysuwa się przewód i można luźno na nim chodzić - dodaje Piotr Kiełpikowski.

Jedna dyscyplina, różne zasady

Każda broń należąca do szermierki charakteryzuje się innymi zasadami. Pole trafienia szabli, floretu i szpady jest różne, to jednak nie jedyne niuanse. - W przypadku szabli i floretu należy w pierwszej kolejności obronić się przed wykonywanym przez przeciwnika natarciem. Robimy zasłonę, odejście albo unik. Dopiero wtedy można wykonać swoje działanie. Podsumowując, ten, który rozpoczyna natarcie, ma pierwszeństwo zadania trafienia - tłumaczy gość "Lata z Radiem".

Fb/Jedynka - Program 1 Polskiego Radia

Inaczej sytuacja wygląda w odniesieniu do szpady. Panującą tu zasadę można streścić jako "kto pierwszy, ten lepszy". - Oczywiście można parować, można robić uniki, można zrobić natarcie. Wszystkie te akcje obowiązują, tylko że punkt zdobywa ten zawodnik, który pierwszy zapali swoją lampkę. W szpadzie jest jeszcze jeden wyjątek. Jeśli zapalają się dwa światełka, to trafienie zalicza się obu - podsumowuje Piotr Kiełpikowski.

***

"Lato z Radiem" na antenie Programu 1 Polskiego Radia codziennie, od poniedziałku do piątku, w godzinach 9.00 - 12.00. Słuchaj też na stronie www.latozradiem.pl oraz w aplikacji mobilnej "Lata z Radiem".

***

Tytuł audycji: Lato z Radiem

Prowadząca; Agnieszka Kunikowska

Materiał: Maciej Walecki

Data emisji: 30.06.2021

Godzina emisji: 9.00 - 12.00

mg