2060 lat temu, 15 marca 44 roku p.n.e. w idy marcowe (święto rzymskiego boga wojny Marsa) w gmachu senatu w Rzymie zabito Juliusza Cezara. Zadano mu 23 ciosy sztyletami, z czego tylko jeden był śmiertelny. Zbrodni dokonała grupa spiskowców pod przywództwem Marka Brutusa i Gajusza Kasjusza.

Czy Juliusz Cezar musiał zginąć w tak okrutny sposób? Posłuchaj audycji Hanny Marii Gizy oraz Andrzeja Sowy poświęconych Juliuszowi Cezarowi.

Na pewno miał świadomość, że wcześniej czy później ktoś wyciągnie sztylet w jego stronę.

Gajusz Juliusz Cezar (urodzony 12 lipca 100 p.n.e. lub 13 lipca 102 p.n.e.) był rzymskim politykiem, wodzem, dyktatorem, mężem stanu i pisarzem. W 68 p.n.e. został mianowany kwestorem i rozpoczął karierę senatorską. Swoje talenty przywódcze i organizacyjne ujawnił, gdy pełnił funkcję namiestnika Hiszpanii Dalszej. Po powrocie do Rzymu zawarł porozumienie z Pompejuszem i Krassusem (tzw. I triumwirat) i stał się konsulem.

Kości zostały rzucone

Jego wojenne sukcesy i wzrastająca potęga zaczęły niepokoić senat, który chciał ograniczyć jego wpływy, przekazując pełnomocnictwa wojskowe Pompejuszowi. Wtedy Cezar zdecydował się na zamach stanu. Po przekroczeniu Rubikonu (wypowiadając przy tym słynne słowa: "alea iacta est") zajął Rzym. Trwająca 4 lata wojna domowa (walki toczyły się m.in. w Egipcie, Afryce Północnej i Hiszpanii) zakończyła się triumfalnym powrotem Cezara do Rzymu.

Dyktator Rzymu

W październiku 45 p.n.e. został obwołany dyktatorem, funkcję tę miał sprawować dożywotnio, objął też rolę trybuna i zwierzchnictwo nad prowincjami i wojskiem. Przeprowadził szereg reform, m.in. nadał większą autonomię miastom italskim, wprowadził kontrolę przeciw nadużyciom w prowincjach, w których nakazał założenie kolonii rzymskich, zatwierdził kilka ustaw agrarnych. Wprowadził też kalendarz juliański.

Zabójstwo Cezara

Rządy Cezara przerwał zamach na jego życie. Zginął od ciosów zadanych sztyletem 15 marca 44 p.n.e., w idy marcowe. Na czele spiskowców stali Kasjusz i przyjaciel Cezara Brutus. Spiskowcy nie godzili się ze sposobem sprawowania rządów, który zmieniał republikę w monarchię, pozbawiał ich praw i wysokich pozycji na rzecz mieszkańców prowincji. Po śmierci Cezara wybuchła nowa wojna domowa.

Juliusz Cezar był jedną z najważniejszych postaci historycznych. Stał się synonimem jednowładztwa. Od jego imienia pochodzi najwyższy tytuł używany przez panującego w państwie monarchicznym – cesarz. Był erudytą, pozostawił po sobie cenną spuściznę literacką, m.in. poezję i dramaty, gramatykę oraz prace historiograficzne. Powstało wiele jego biografii. Cezar jest również bohaterem licznych utworów literackich.

mk

Ile prawdy jest w słynnym micie o braciach bliźniakach? Zapewne niewiele. Choć zdaniem rzymskich historyków, zwłaszcza Liwiusza, w legendzie jest ziarno prawdy.

Romulus i Remus byli wnukami króla latyńskiego miasta Alba Longa, Numitora. Jego brat - Amulius przejął władzę, wtrącił Numitora do więzienia, a jego córce Rei Sylwii nakazał zostać kapłanką bogini Westy. Skazana na życie w celibacie, Sylwia Rea powiła jednak dwóch chłopców. Za karę straciła życie, a chłopcy mieli zostać wrzuceni do rzeki. Litościwy kat włożył jednak Romulusa i Romusa do koszyka. Płynąc z nurtem rzeki, osiedli na mieliźnie. Ich donośny płacz miała usłyszeć wilczyca. To ona wykarmiła bliźnięta i  uratowała im życie. Tak mityczna opowieść miesza się z faktami.

W kalendarzu pod datą 21 kwietnia znajdziemy informację, że w 753 r. p.n.e. Romulus i Remus założyli Rzym. A wilczyca do dziś jest nieoficjalnym symbolem stolicy Włoch.

Wilczyca kapitolińska - symbol Rzymu. Fot. Wikipedia/domena publiczna

W audycji "Zapomniane kultury" nadanej w czerwcu 1983 roku Wojciech Dmochowski przedstawił, co działo się w Italii przed opanowaniem jej przez Rzymian.

- O ile południe Italii skolonizowane przez Greków pozostawało przez długi czas pod ich niemal wyłącznym wpływem, o tyle północną i środkową częścią Półwyspu Apenińskiego niepodzielnie władali Etruskowie - słyszymy w programie.

To oni ukształtowali pierwszą, wielką rodzimą kulturę Italii. Miasta etruskie wznosiły się przeważnie nad brzegami rzek lub niedaleko wybrzeża morskiego. A źródłem ich bogactwa stało się umiejętnie rozwijane rolnictwo. Ziemia etruska była intensywnie uprawiana, drenowana, nawadniana. Robiono to ze znakomitą znajomością sztuki melioracyjnej. Nic dziwnego, że Etruskowie objęli swymi wpływami także teren ówczesnego Rzymu.

Prof. Aleksander Krawczuk, historyk starożytności mówił z kolei w audycji "Lato z radiem" o czasach największej potęgi imperium rzymskiego. Opowiadał o podbojach kolejnych władców, zarządzaniu cesarstwem, życiu i obyczajach Rzymian.

Etruskowie, Romulus i Remus, Kaligula, Klaudiusz. Cofnij się w przeszłość. Posłuchaj audycji o starożytnych dziejach Rzymu.

 
bs

26 kwietnia 121 roku n.e. urodził się Marek Aureliusz, cesarz rzymski w latach 161-180 i wyznawca filozofii stoickiej.

Zwykł mawiać, że "Człowiek jest tyle wart, ile warte są sprawy, którymi się zajmujemy". Przez późniejszą tradycję został zaliczony do tzw. pięciu dobrych cesarzy. Byli to Nerwa, Trajan, Hadrian, Antoninus Pius i właśnie Marek Aureliusz.

– Mówi się, że wtedy w cesarstwie zapanował złoty wiek. Sukcesje następowały bezkrwawo, na mocy adopcji jednego cesarza przez drugiego – mówił Krzysztof Łapiński z Zakładu Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej Instytutu Filozofii UW.

Czasy Marka Aureliusza to kulminacja tej tradycji. On sam połączył ideał filozofa i władcy, o którym starożytność marzyła od czasów Platona. Jest wzorowym przykładem na skuteczność i trafność stoicyzmu jako sztuki życia i sposobu na radzenie sobie w bardzo trudnych sytuacjach.

A tych los mu nie szczędził. Wojny na granicach i wewnętrzne niepokoje targały politycznym życiem imperium. Wylew Tybru, klęska głodu, uliczne rozruchy, pożary, plaga szarańczy i epidemia dżumy nawiedzały Rzym. Filozoficzne podejście do spraw, przy których trzeba umieć powściągnąć emocje, postąpić racjonalnie i zachować zdrowy dystans uczyniły Marka Aureliusza jednym z najlepiej ocenianych rzymskich cesarzy.

Swoje myśli cesarz-filozof zebrał w dziele o tytule "Rozmyślania". Opisał tam wzorce, do których się odnosił w życiu. To swoista biografia intelektualna w zwierciadle innych osób.

Marek Aureliusz zmarł na dżumę podczas wyprawy wojennej w 180 roku w Vindobonie. Na tronie pozostawił syna, który był jego przeciwieństwem. Kommodus zapisał się w pamięci potomnych jako tyran i szaleniec.

mjm