Historia

Dworzec Wiedeński - piękny dworzec kolejowy w Warszawie

Ostatnia aktualizacja: 14.07.2022 05:30
177 lat temu, 14 lipca 1844 roku, w niedzielne południe rozpoczęto budowę słynnego i pięknego dworca kolejowego zwanego Dworcem Wiedeńskim. Rzecz toczyła się w Warszawie, u zbiegu ulic Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich i początkowała budowę słynnej linii kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.
Dworzec Wiedeński w Warszawie, ok. 1890 r.
Dworzec Wiedeński w Warszawie, ok. 1890 r.Foto: Wikipedia/domena publiczna

Projekt Marconiego

Wtedy, w niedzielę, wmurowano kamień węgielny i uroczyście wytyczono punkty geodezyjne... narożniki, linie boczne, przyszłe wejścia na perony i fronton całej budowli. Autorem projektu był słynny włoski architekt Henryk Marconi, już od dłuższego czasu, bo od 1822 roku, budujący w Polsce.

Dworzec Wiedeński, jak wskazuje jego nazwa najważniejszym elementem docelowym tej linii kolejowej był Wiedeń. Dworzec ten, inaczej zwany także Dworcem Warszawsko-Wiedeńskim, a w konsekwencji Dworcem Głównym, już dzisiaj nie istnieje. W tamtych czasach znajdował się u styku ulicy Marszałkowskiej z Alejami Jerozolimskimi... i był to piękny dworzec z elewacją w stylu renesansu florenckiego, a okazałe zabudowania przypominały kształtem dwie stykające się ze sobą lokomotywy. Przed Dworcem szumiały dwa rzędy włoskich topoli. Trzeba przyznać, że widok tego dworca napawał dumą każdego warszawiaka - jednak dopiero po wybudowaniu, w niecały rok później. Jak widać, budowa była niezwykle szybka i intensywna.

Pierwsza linia Królestwa Polskiego

Ta początkowa stacja otwierała pierwszy odcinek linii z Warszawy do Wiednia, choć w pierwszym okresie linia kolejowa prowadziła tylko do Grodziska. Niezależnie od tego faktu, linia ta prowadziła do granic zaboru austriackiego i była pierwszą linią kolejową na ziemiach ówczesnego Królestwa Polskiego, a co za tym idzie dopiero drugą dedykowaną linią kolejową Imperium Rosyjskiego. Ten jej pierwszy odcinek wybudowano także dość szybko, bo w 1845... w końcu, po co komu dworzec kolejowy bez czynnej linii kolejowej. Budowa całej trasy o rozstawie szyn 1435 mm trwała zaledwie do 1848 roku. Jej długość wynosiła 327,6 km i prowadziła w kierunki Krakowa, który znajdował się już w zaborze austriackim. Można dodać, że ta linia kolejowa została zaprojektowana przez polskiego inżyniera i projektanta Stanisława Wysockiego.

Dworzec kolei żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej w Warszawie, 1859 r. Fot. Wikipedia/domena publiczna Dworzec kolei żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej w Warszawie, 1859 r. Fot. Wikipedia/domena publiczna

Funkcjonalność projektu

Projekt Dworca był bardzo dobrze przemyślany. Jego długość odpowiadała standardowej długości składu pociągu dalekobieżnego i wynosiła 160 m. Był to dwupiętrowy gmach centralny i poprzez piętrowe oficyny łączył się z dwoma trzypiętrowymi wieżami. W zachodniej wieży umieszczono telegraf, a we wschodniej piękny zegar. Perony całkiem naturalnie były przedłużeniem budynku na jej tyłach.

Całość zewnętrznie wyglądał bardzo ładnie, ale w środku przestrzeń stworzona była z nieco mniejszym rozmachem. Nie było tu dużej hali dla podróżnych, a pomieszczenia trzeba przyznać były niewielkie i umieszczono w nich oddzielne kasy oraz poczekalnie. Nie zabrakło także oddzielnych bufetów dla pasażerów podzielonych na trzy klasy. Był też bufet dla wojskowych oraz oddzielne pokoje dla dam i dla wysoko sytuowanych osób. Całość prezentowała się jednak bardzo użytkowo i sprawnie. Jednak z każdym rokiem okazywało się, że Dworzec jest zbyt mały dla rosnącego ruchu podróżnych.

Dworzec Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Sala podróżna, 1888 r. Fot. Wikipedia/domena publiczna Dworzec Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Sala podróżna, 1888 r. Fot. Wikipedia/domena publiczna

Dworca już nie ma, zburzono go ostatecznie z początkiem II wojny światowej - prawie w całości spalony pod koniec 1939 roku. Zachowane resztki wieży zegarowej wysadzono w maju 1947 rok. Stała tam, gdzie obecnie znajduje się słynny placyk (tzw. "patelnia") przed wejściem do stacji metra Centrum. Co ciekawe, podczas budowy nieodległego placu Defilad w 1955 roku umieszczono tablicę pamiątkową z tekstem: "Tu stała wieża zegarowa dworca Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej". Wspomniana wieża wschodnia Dworca znajdowała się właśnie w miejscu poszerzonej jezdni ulicy Marszałkowskiej. Tablica niestety zaginęła podczas budowy stacji metra. Istnieje jeszcze tablica pamiątkowa umieszczona na pawilonie wschodnim dworca Warszawa Śródmieście, umieszczona tam w latach 60. XX wieku.

PP

Czytaj także

Ogród Saski - pierwszy publiczny park stolicy

Ostatnia aktualizacja: 27.05.2023 05:50
Kiedy na początku XVIII wieku król August II przeprowadzał w Warszawie wielki plan urbanistyczny, zaczął skupować pałace wzdłuż tzw. Osi Saskiej. Większość z nich potem rozebrał. Pozostawił Pałac Morsztyna, a w miejscu zburzonych budynków założono Ogród Saski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bohdan Pniewski. Architekt warszawskich gmachów

Ostatnia aktualizacja: 26.08.2023 05:38
Twórca wielu warszawskich gmachów użyteczności publicznej. Najciekawsze jego projekty powstały przed wojną. Niestety w wiele jego późniejszych projektów ingerowała władza oczekująca od niego estetyki socrealistycznej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Henryk Marconi, Włoch, który projektował dla Polaków

Ostatnia aktualizacja: 07.01.2021 05:30
Gdzie nie spojrzysz – Marconi... Dosłownie i nie tylko w Warszawie. Jeden z najwybitniejszych architektów na ziemiach Polski, na przestrzeni wieków. Uznany i podziwiany przez wszystkich, pracowity i otwarty dla każdego, kto swoje zainteresowanie zwracał ku architekturze – zarówno tej pałacowej, tej gmachów publicznych, tej sakralnej, jak i tej "zwykłej", dla ludzi, dla robotników.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Oskar Sosnowski. Wielki architekt wspaniałych kościołów

Ostatnia aktualizacja: 24.09.2021 05:40
82 lata temu, 24 września 1939 roku, pod gruzami walących się domów podczas niemieckiego bombardowania Warszawy zginął Oskar Sosnowski, profesor Politechniki Warszawskiej, architekt, teoretyk sztuki, konserwator zabytków, autor kościoła Niepokalanego Poczęcia NMP w Warszawie oraz kościoła św. Rocha w Białymstoku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kraków Główny. Najpiękniejszy dworzec kolejowy monarchii austriackiej

Ostatnia aktualizacja: 12.10.2021 05:30
Dzisiaj obchodzimy 177. rocznicę wmurowania kamienia węgielnego pod budowę dworca kolejowego Kraków Główny. Rzecz miała miejsce 12 października 1844 roku. Co ciekawe, trzy lata i jeden dzień później  nastąpiło uroczyste otwarcie tego pięknego i nowoczesnego jak na owe czasy dworca.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Efraim Szreger - znany i poważany architekt wczesnego klasycyzmu

Ostatnia aktualizacja: 16.03.2022 05:35
239 lat temu, 16 marca 1783 roku, zmarł w Warszawie znany i poważany architekt Efraim Szreger. Był obywatelem pochodzenia niemieckiego i pierwotnie jego nazwisko zapisywane było Ephraim Schröger.
rozwiń zwiń