13 czerwca 1872 roku w Rudnikach koło Mościsk urodził się Jan Szczepanik, nauczyciel, wynalazca zwany "polskim Edisonem" oraz "galicyjskim geniuszem".

Po ukończeniu seminarium nauczycielskiego w Krakowie pracował jako nauczyciel w podkrośnieńskich wsiach. Mimo że był samoukiem, stał się autorem ponad 50 wynalazków i kilkuset patentów technicznych z dziedziny fotografii barwnej, telewizji czy barwnego tkactwa.

Wybitny amerykański pisarz i podróżnik Mark Twain chciał nawet kupić prawa do patentu związanego z rewolucyjnymi zmianami wprowadzonymi przez Polaka w maszynie tkackiej. I choć mu się nie udało jednym z efektów spotkań wynalazcy i pisarza jest gobelin przedstawiający Twaina utkany maszynowo przez Szczepanika według własnego szkicu.

Szczepanik wprowadził nowe metody w dziedzinie fotowłókiennictwa (nanoszenia obrazu na materiał).

– Wynalazek ten był genialny – stwierdza Piotr Zarzycki. – Zachowało się wiele prac wykonanych przez niego tą metodą i jak się patrzy na prezydenta Mościckiego czy marszałka Piłsudskiego to nie mamy wątpliwości, że to jest ich podobizna. To była w tamtych czasach absolutna sensacja – dodaje.

Prekursor kolorowego filmu i kolorowej fotografii

W 1897 roku opatentował telektroskop, protoplastę dzisiejszej telewizji. Było to urządzenie do przesyłania na odległość ruchomego obrazu kolorowego wraz z dźwiękiem za pośrednictwem elektryczności.

Amerykański historyk telewizji Albert Abramson w swojej książce pt. "Elektronic Motion Pictures. A history of the Television Camera" wymienił nazwisko Polaka na czołowym miejscu wśród XIX-wiecznych wynalazców telewizji. Informacja o telektroskopie wzbudziła sporą sensację w ówczesnej prasie, ale projekt z przyczyn technicznych i finansowych nie został zrealizowany.

Znany na całym świecie

Ślub Jana Szczepanika, który odbył się w 1902 roku w Tarnowie, był olbrzymią sensacją.

– Podobno wszystkie urzędy były nieczynne, wszystkie sklepy były zamknięte. Ci, którzy przyjechali tego dnia z jakimiś interesami z prowincji do Tarnowa i chcieli załatwić coś w urzędach, nie mogli się nigdzie dostać, bo wszyscy urzędnicy byli na ślubie Szczepanika – wspominała w audycji Polskiego Radia nadanej w 1975 roku jego córka, Maria Szczepanik-Zboińska.

O jego wielkiej popularności świadczyły fakt, że w cukierniach sprzedawano wtedy ciastka szczepaniki, tak jak się sprzedaje napoleonki.

"Galicyjski geniusz" miał tysiące pomysłów, pracował m.in. nad łodzią podwodną, samolotem z ruchomymi skrzydłami, śmigłowcem z podwójnym układem wirnika, czy, jeszcze przed Ferdynandem von Zeppelinem, nad sterowcem. Jan Szczepanik zaprojektował karabin elektryczny, który w ciągu minuty mógł oddać kilkanaście strzałów.

Uratował życie królowi Hiszpanii

Światową sławę Polakowi przyniosła przede wszystkim kamizelka kuloodporna wykonana z jedwabnej tkaniny z cienkimi blaszkami stalowymi. Materiałem tym wyłożono wnętrze karety króla Hiszpanii – Alfonsa XIII – co uratowało mu życie w trakcie zamachu na jego osobę. W dowód wdzięczności udekorował on Szczepanika najwyższym hiszpańskim odznaczeniem państwowym. Propozycję otrzymania odznaczenia otrzymał też od cara Rosji Mikołaja II, jednakże w tym wypadku, z pobudek patriotycznych, odmówił jego przyjęcia. Zamiast orderu otrzymał więc złoty zegarek wysadzany brylantami.

Od 1902 roku Szczepanik był związany z Tarnowem. Swoje pracownie posiadał m.in. w Wiedniu, Berlinie i Dreźnie. Zmarł 18 kwietnia 1926 roku w Tarnowie.

mk

2 czerwca 1897 Guglielmo Marconi uzyskał patent na radio.

Kiedy w połowie XVII wieku Cyrano de Bergerac marzył o książce, która "nie posiada ani stronic, ani liter; którą żeby zrozumieć – potrzebne są tylko uszy" nikt nie sądził, że znajdzie to kiedyś odzwierciedlenie w rzeczywistości. 200 lat później z połączenia telegrafu Samuela F. Morse’a, telefonu Aleksandra G. Bella, fonografu Thomasa A. Edisona i teorii fal elektromagnetycznych Jamesa C. Maxwella – powstało radio.
– Marconiemu chodziło o całkiem nową rzecz pod względem jakości, a mianowicie o wysłanie wiadomości bez drutu – mówił historyk techniki Bolesław Orłowski w audycji Elżbiety Kollat.

Od Herzowa do Marconiego

W 1887 roku Heinrich Herzow udowodnił, że fale elektromagnetyczne naprawdę istnieją. W 1891 roku Edouard Branly stworzył detektor do wykrywania fal Hertza, a rosyjski pionier radiotelegrafii Aleksander S. Popow cztery lata później skonstruował pierwszy odbiornik do odbierania tych fal i elektromagnetyczną antenę.

Zwieńczeniem tych następujących po sobie genialnych odkryć było wysłanie 28 marca 1899 przez Guglielmo Marconiego pierwszego radiotelegramu ze stacji South Foreland w Anglii do oddalonej o 50 km miejscowości Wimereux we Francji. Za datę powstania radia uznaje się jednak rok 1901, kiedy to Marconiemu udało się przesłać sygnał radiowy przez Atlantyk.

– Marconiemu się udało, bo był człowiekiem zbyt mało wykształconym i nie wiedział, że to co chce zrobić jest niemożliwe – mówił gość audycji o wynalazcy radia. – Edisonowi też się wydawało, że pewne rzeczy są możliwe, chociaż specjaliści uważali je za niemożliwe.

Kto był pierwszy?

Drugim do piastowania miana twórcy radia był Nicola Tesla. Ten skonstruował cewkę wysokonapięciową wysyłającą silne fale elektromagnetyczne, Marconi urządzenie to bez jego zgody wykorzystał przy konstrukcji swojego radia. Tesla również pracował nad urządzeniem, które mogłoby odbierać fale elektromagnetyczne, ale w 1900 roku o kilka dni w pokazaniu światu radia ubiegł go Marconi.

Co ciekawe, obaj konstruktorzy przez lata procesowali się w celu rozstrzygnięcia sporu, który z nich był pierwszy. Gugliemo Marconi za konstrukcję radia otrzymał Nagrodę Nobla. Ostatecznie w 1945 roku Sąd Najwyższy w USA prawa patentowe do radia przyznał Tesli, lecz nastąpiło to dopiero po jego śmierci. Dlatego do dziś za pioniera radiofonii uznaje się Guglielmo Marconiego.

Medium dla każdego

Potencjał wynalazku Marconiego dostrzegła od razu marynarka wojenna i jeszcze zanim odbiornik radiowy trafił do szerokiego grona odbiorców z wysyłania informacji drogą radiową korzystało już wojsko.

Wynalazek radia zrewolucjonizował świat mediów. Informacje mogli odbierać także ludzie słabo wykształceni i biedni, których nie było stać na regularne kupowanie gazet. Radio umożliwiło przekazywanie informacji na duże odległości, a z możliwości jakie dawało nie wahali się korzystać także politycy, tacy jak Adolf Hitler czy Richard Nixon.

Po śmierci wynalazcy radia, Guglielmo Marconiego, uczczono jego pamięć minutą ciszy w eterze.

Posłuchaj kto jeszcze przyczynił się do powstania radia.

mb

81 lat temu, 7 stycznia 1943 roku w Nowym Jorku zmarł Nikola Tesla. Był inżynierem i wynalazcą serbskiego pochodzenia. W ciągu swojego życia opatentował 125 wynalazków, przede wszystkim urządzeń elektrycznych. Skonstruował m.in. silnik elektryczny, baterię słoneczną i radio (równolegle z Gugliemo Marconim).

Trudne początki geniusza

Dorastał w rodzinie serbskiego księdza prawosławnego ze wsi Smiljan, która znajduje się obecnie w Chorwacji. 10 lipca 1856 roku – w dniu narodzin Tesli – wchodziła w skład monarchii habsburskiej.

– Czuł się Serbem, był wręcz serbskim nacjonalistą, przywiązanym do religii, kultury, tradycji i języka – mówił Przemysław Słowiński, autor książki "Nikola Tesla. Władca piorunów", w audycji Doroty Truszczak z cyklu "Eureka".

Ojciec Nikoli chciał, aby syn poszedł w jego ślady i został księdzem, ale za namową nauczyciela – który dostrzegł talent młodego Tesli – rozpoczął studia na politechnice w Grazu. Nie zdołał ich ukończyć, wpadł w nałóg hazardowy.

Zdolności Nikoli Tesli objawiły się podczas pracy w firmie telegraficznej w Budapeszcie na początku lat 80. XIX wieku. Jego pomysłowość przyczyniła się do usprawnienia działania firmy i zwiększenia zysków. Tesla przeprowadził się do Paryża, w którym podjął pracę w europejskim oddziale przedsiębiorstwa Thomasa Edisona. Został zauważony i w 1884 roku przeniósł się do głównej siedziby w Nowym Jorku.

Konflikt z Edisonem

Współpraca z amerykańskim potentatem nie ułożyła się dobrze. – Tesla wykonał pracę wartą kilkadziesiąt tysięcy dolarów. Edison obiecał mu zapłatę, ale nigdy tego nie zrobił – powiedział Przemysław Słowiński w audycji z 2019 roku.

Tesla po odejściu z pracy u Edisona przez dwa lata prowadził własne przedsiębiorstwo, które zbankrutowało. Wynalazca nie mógł znaleźć pracy w zawodzie i musiał pracować przy kopaniu rowów, aby zarobić na utrzymanie. Sytuacja zmieniła się, gdy poznał dwóch nowojorskich inwestorów – Alfreda Browna i Charlesa Pecka, z którymi założył Tesla Electric Company.

W 1887 roku stworzył silnik elektryczny zasilany prądem zmiennym. Przedsiębiorstwo dzięki geniuszowi Serba oraz umiejętnemu zarządzaniu przynosiło zyski. Niedługo później Tesla nawiązał współpracę z George'em Westinghouse'em, który finansował jego dalsze wynalazki. Tesla dalej spierał się z Edisonem, ale tym razem sprawa dotyczyła kwestii technicznych.

Przedsiębiorstwa Edisona oraz Westinghouse’a, wspomagane geniuszem Nikoli Tesli, miały odmienne wizje elektryfikacji miast. Edison popierał użycie prądu stałego, zaś Tesla sugerował prąd zmienny. Ostatecznie zwyciężyło rozwiązanie Tesli, które okazało się korzystniejsze do zastosowania.

Nikola Tesla w wieku 40 lat w 1896 roku; Wikimedia Commons/dp

Ekscentryczny geniusz i niespełniony wynalazca 

Nikola Tesla na przełomie XIX i XX wieku zyskał sławę jednego z największych umysłów na świecie. Niestety z powodu słabej znajomości prowadzenia biznesu oraz osobistych tragedii – takich jak pożar laboratorium z 1895 roku – nie odniósł sukcesu na miarę swoich możliwości.

– Wiele wynalazków Tesli jest przypisanych innym osobom. Każdy kojarzy radio z Marconim, a jest to nieprawda. Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych w 1943 roku przyznał pierwszeństwo Tesli – mówił Przemysław Słowiński w audycji Polskiego Radia z 2019 roku. – Podobnie było z promieniami X, Tesla zajmował się nimi kilka lat przed Wilhelmem Roentgenem. Cała masa jego pomysłów i notatek została później wykorzystana przez innych ludzi, którzy dostawali nagrody, zdobywali sławę, a Tesla umarł właściwie w zapomnieniu.

Uchodził za dziwaka, który wyróżniał się nietypowym zachowaniem. Bywa uważany wręcz za archetyp stereotypowego szalonego naukowca. Panicznie bał się zarazków, ale jednocześnie był zapalonym miłośnikiem gołębi, którymi potrafił się opiekować przez cały dzień.

– Tesla nie potrafił zadbać o swoją sławę i interesy. Jedyne co go interesowało to praca, nauka i wynalazki. Szkoda, że takiemu człowiekowi przyszło umrzeć w biedzie, aczkolwiek miał okres prosperity finansowej i sławy. Był wówczas osobą znaną, którą opisywała prasa – powiedział Przemysław Słowiński w audycji Doroty Truszczak z cyklu "Eureka".

sa

Jednym z jego kapitalnych patentów był ten, otrzymany 19 lutego 1878 roku – 142 lata temu. Edison opatentował wtedy fonograf. Bez tego wynalazku nie byłoby całego późniejszego świata gramofonów, patefonów, płyt, odtwarzaczy, a przemysł muzyczny opierałby się na ustnych przekazach o tym, jak ktoś coś zaśpiewał. Oczywiście można zgodzić się z twierdzeniem, że jeśli nie on, Edison, to te wynalazki byłyby dziełem innych wielkich odkrywców, naukowców, poszukiwaczy rozwiązań. Wypada zgodzić się z tym twierdzeniem – jedyną kwestią jest to, kiedy by do tego doszło – 10, 20 lat później? Wyobraźmy sobie, że obecna rzeczywistość, ten rozwój cywilizacyjny, to zaawansowanie technologii jest o 20 lat wcześniejsze... że dopiero teraz pojawiają się discmany, telefonia komórkowa, a Internet jest tak wolny i kosztuje tyle, co na początku XXI wieku. Tragedia!

Dzięki Thomasowi Edisonowi nie musimy męczyć się z czymś, co już dawno mamy za sobą. Wystarczy wymienić kilkanaście z jego wynalazków, pomysłów, rozwiązań, by wiedzieć z jak wielkim człowiekiem mamy do czynienia. Tak, to Edison opatentował żarówkę elektryczną, fonograf, „poprawił” telefon Bella o znacznie lepsze parametry dźwiękowe (m.in. cewka indukcyjna i mikrofon węglowy), zbudował akumulator zasadowy, a w Nowym Jorku wybudował pierwszą na świcie elektrownię miejską. Do tych osiągnięć należy dopisać jeszcze silnik prądu stałego, płytę gramofonową, oscyloskop, kamerę filmową z jednoczesną rejestracją dźwięku na taśmie filmowej, którą też udoskonalił o tak istotną perforację i oczywiście wymyślił także projektor filmowy do odtwarzania tych dźwiękowych filmów – wcześniej kino było nieme.

To nie wszystko – opatentował kombajn zbożowy, chłodziarkę, wyrzynarkę do wewnętrznego wyrzynania, a dla tych, którzy byli "niegrzeczni" wymyślił krzesło elektryczne. A jakby prądu zabrakło, to dał nam suche baterie elektryczne. Wymyślił także elektryczne pióro kopiujące – dość jednorazowe, bo nie można było wymienić w nim baterii, szybką maszynę do głosowania w amerykańskim Kongresie – ale tam jej nie chcieli, bo przy normalnym, "powolnym" oddawaniu głosów był jeszcze czas na lobbing i przekonywanie do zmiany zdania. Pierwszy elektrometr to też jego dzieło – przy jego użyciu elektrownia wiedziała ile prądu zużył klient – tak, to początek dzisiejszych liczników zużycia energii. Opatentował też betoniarkę i stworzył podwaliny dla betonowych domów – w swoim pomyśle poszedł znacznie dalej – chciał, by wszystko w domach było z betonu, nawet krzesła czy wanny. Niektóre takie betonowe elementy wystroju są dzisiaj bardzo popularne – choćby blaty w kuchni. Wymyślił też próżniowe przechowywanie żywności, mówiącą lalkę, dyktafon. To Edison był prekursorem helikopterów – opatentował swoje urządzenie, jednak nigdy nie weszło ono do masowej produkcji. Pomysł pozostał i rozwinęli go inni wynalazcy.

Thomas Edison założył w swoim życiu kilka laboratoriów  i przedsiębiorstw – wszystko na potrzeby rozwijania swoich pomysłów. Był także założycielem bardzo znanego i cenionego naukowego czasopisma "Science" (1880). Niezależnie od różnych negatywnych opinii co do jego uczciwości w określaniu tego, co rzeczywiście samodzielnie wymyślił, wynalazki, do których się przyznawał powstały z jego inicjatywy, w jego laboratoriach i zakładach i za jego pieniądze. W patentowaniu też był bardzo przedsiębiorczy.

A jak z tym fonografem było?... Jak sama nazwa wskazuje, podpierając się znajomością greki, fonograf to urządzenie do zapisu głosu. Oczywiście jedną z cech Edisonowskiego wynalazku było jednoczesne zapisywanie i późniejsze odtwarzanie. Urządzenie przez niego wymyślone zostało zademonstrowane pod koniec listopada 1877 roku, a opatentowane 19 lutego 1878. Dźwięk zapisywała igła na poruszanym korbką cylindrze. W późniejszym czasie zamienił korbkę na równomiernie działający system sprężynowy. Nagrany cylinder odtwarzało się w ten sam sposób i przy pomocy igły z diamentu. Mikrofonem jak i głośnikiem była duża lejkowata tuba – element, który możemy pamiętać ze starych obrazków i fotografii, podobna do tych patefonowych czy gramofonowych. Wadą tego rozwiązania był brak możliwości powielania zapisu – rowek z zapisanym głosem znajdował się na folii cynowej. Edison i na to znalazł radę – stworzył cylindry woskowe, które umożliwiały dwie minuty nagrania. Na nagrania czterominutowe trzeba było trochę zaczekać, bo te weszły do obiegu dopiero w 1908 roku, kiedy rozpoczęto produkcję wałków z celuloidu. Należy też zwrócić uwagę na fakt, że te wałki pozwalała kilkukrotnie poprawić jakość nagrania. Z matrycy można było wytłoczyć nawet tysiące wałków z nagraniami. Sam pomysł i pierwsze rozwiązania autorstwa Edisona pozwoliły na dalsze rozwijanie tego urządzenia. Poszukiwania materiałów pozwalających na o wiele dłuższy czas nagrań i na doskonała jakość doprowadziły do wynalezienia płyty gramofonowej, a w późniejszych latach na metody jej tłoczenia.

Ostatni fonograf wyprodukowano w 1929 roku, jednak jego "potomstwo" dosłownie zalało świat drugiej połowy XX wieku... i teraz, poszukując prawdziwego brzmienia, czystego, choćby i z "trzaskami" z płyty, pełnego naturalnej dynamiki i nieskończonej głębi, wracamy do płyt gramofonowych, które ponownie stają się "gorącym" towarem.

PP

"Panie Watson, proszę przyjść, potrzebuję pana"

Aleksander Graham Bell (ur. 3.03.1847 w Edynburgu, zm. 2.08.1922), z zawodu logopeda i nauczyciel muzyki, przeszedł do historii jako wynalazca telefonu. Do biura patentowego swój wynalazek zaniósł 14 lutego 1876. Patent uzyskał 7 marca 1876 roku. Pierwszy aparat telefoniczny zainstalował 20 czerwca 1877.

Choć kilku współczesnych mu wynalazców miało podobne pomysły, to właśnie jego wynalazek został opatentowany i był pierwszym działającym telefonem. Legendarne są dwie godziny, o które Bell wyprzedził w amerykańskim Urzędzie Patentowym Elishe Greya. Obaj zgłosili tam ten sam wynalazek - telefon. Do dzisiaj trwają spory, komu ostatecznie należy przypisać odkrycie, które tak bardzo zmieniło nasze życie.

W trakcie prac nad ulepszeniem telegrafu Bell odkrył, że ludzki głos można zamienić w impuls elektryczny i przesłać go dalej kablem. Dzięki temu możliwe stało się przesyłanie informacji w dowolne miejsce. Pierwszy raz usłyszano się przez telefon 10 marca 1876 roku. "Panie Watson, proszę przyjść, potrzebuję pana" - tak brzmiały pierwsze słowa wypowiedziane przez telefon przez Grahama Bella do jego asystenta Thomasa, zanotowane tego dnia w dzienniku laboratoryjnym wynalazcy.

Po kablu

Piętnaście lat wcześniej prototyp telefonu skonstruował Philipp Reis. Jego urządzenie przewodziło dźwięki harmoniczne i pozwalało na transmisję muzyki, ale głos ludzki ulegał ogromnemu zniekształceniu.

Pierwszy kabel telefoniczny między Europą a Ameryką położono w 1956 roku. Przewód ten umieszczono na dnie Atlantyku. 100 lat wcześniej były tam kładzione kable telegraficzne.

Współczesne telefony stacjonarne działają według tej samej zasady, co wynalazek z końca XIX wieku - zamieniają dźwięki na sygnały elektryczne, przesyłane właśnie kablem. W przypadku telefonów komórkowych sygnał z aparatu do aparatu przesyłany jest za pomocą fal radiowych. Jednak już na 19 lat przed pierwszą radiową transmisją głosu Bell wypróbował fototelefon, który korzysta ze światła.

Najważniejszy wynalazek

Fototelefon wynaleziony został przez Aleksandra Bella i jego asystenta Charlesa Taintera w lutym 1880 w Waszyngtonie. Na początku czerwca tego roku nadszedł czas na wyjście z laboratorium i pierwszy poważny eksperyment w terenie. Tainter udał się z nadajnikiem na dach pobliskiej szkoły Franklin School, następnie nadał sygnał głosowy, który zamieniony w wiązkę światła pofrunął 213 metrów dalej do Bella stojącego w oknie z odbiornikiem. Próba zakończyła się sukcesem. Sam Aleksander Bell uważał, że fototelefon to jego największe osiągnięcie. W jednym z ostatnich wywiadów powiedział, że to jego "najważniejszy wynalazek w życiu, ważniejszy od telefonu".

Choć fototelefon nie zrobił takiej kariery, jak telefon i radio, to idea Bella rozwijana jest do dziś. Technologia tzw. optyki wolnej przestrzeni okazała się szczególnie przydatna w wojsku, i to od samego początku. Choć z jednej strony łączność świetlna jak żadna inna podatna jest na zakłócenia pogodowe, to z drugiej strony jest jedną z najbezpieczniejszych, ponieważ bardzo trudno przechwycić sygnał wysyłany przez urządzenia. Od 1960 roku w optyce wolnej przestrzeni stosuje się wiązki laserowe, co zrewolucjonizowało tę technologię i otworzyło nowy rozdział w jej rozwoju.

mk/mc

Przełomowy wynalazek 

Wiadomość wysłana została z Sąd Najwyższego w Waszyngtonie i dotarła do Baltimore, do czekającego na nią asystenta Vailla. Treść pierwszej wiadomości była dość znacząca i odwoływała się do Biblii, a dokładniej do "Księgi liczb". Był to cytat - "What hath God wrought" i znaczyła w tłumaczeniu - "Co Bóg uczynił". Tak oto Samuel Morse dodał boskiego charakteru swojemu wiekopomnemu wynalazkowi.

Data ta nie jest jednak pierwszym w historii telegrafii zdarzeniem o tak niebagatelnym znaczeniu. Już w styczniu 1838 roku Samuel Morse pierwszy raz zaprezentował działanie telegrafu, a dokładniej uczynił to wespół ze swoim asystentem Alfredem Vailem. Wszystko to prawda, ale badaczom i komentatorom historii umyka jeden bardzo istotny szczegół – szczegół, który leżał u podstaw tego sukcesu i stał się jednym z najważniejszych wynalazków w dziejach ludzkości, czymś w rodzaju koła dla łączności między ludźmi.

Istotą pokazu obu naukowców było działanie elektrycznego telegrafu. Jednakże to nie oni wynaleźli tego typu urządzenie, to nie oni opracowali fizyczne podstawy jego działania. Nie byli w tym pierwsi, ale jako pierwsi zaprezentowali system, który w całości działał, był sprawny, szybki, nie wymagał zbyt wiele nakładów i faktycznie przekazywał informacje na odległość, umożliwiając bezpośrednie działanie zwrotne. Dwaj panowie chyba nie zdawali sobie sprawy z tego, że wynaleźli coś znacznie ważniejszego od kilku urządzeń i pary drutów. Tym czymś był alfabet nazwany imieniem jednego z nich – Alfabet Morse'a (czy raczej kod). Ale od początku...

Pierwsze były gołębie pocztowe

Ideą przekazywania informacji na odległość i stworzeniem urządzenia, które by to umożliwiało, zajmowano się już wcześniej. Telegraf jako taki został stworzony już w 1794 roku i był to telegraf optyczny. Wynalazca – Claude Chappe – zakładał wzrokową obserwację nadawanych sygnałów i był tworem dalece niedoskonałym. Wymagał zaangażowania wielu osób i niestety działał jedynie na niewielkich odległościach. Choć lepszy od wcześniejszych metod przekazywania informacji głównie osobiście – informacja podróżowała wraz z człowiekiem pieszo, biegiem (np. Maraton), konno, statkiem, później pociągiem lub automobilem – nie dawał możliwości łatwego przekazywania informacji na znaczne odległości w relatywnie krótkim czasie. Jedyną metodą były tak zwane gołębie pocztowe, lecz te wymagały długiego szkolenia i niestety czasem zawodziły.

Ideałem, do którego dążyli naukowcy, było szybkie przekazywanie informacji z możliwością bezpośredniej odpowiedzi na nią. Takie możliwości zaczęły się pojawiać wraz z wprowadzeniem technologii elektrycznych i magnetycznych.

Telegraf elektryczny Morse'a

Pierwszy taki elektromagnetyczny telegraf wynaleźli niemieccy uczeni Gauss i Weber w 1833 roku w Getyndze. W roku 1837 Wheatstone i Cooke wynaleźli pierwszy telegraf elektryczny, jednakże jego konstrukcja i działanie były dość skomplikowane i wymagające dużych nakładów. Jak twierdzą historycy tematu, jeszcze wcześniej prototyp telegrafu elektrycznego wynalazł von Sommerring, nie miał jednak funduszy, by go opatentować.

Tu na arenę wkraczył Samuel Morse – skonstruował pierwszy amerykański model telegrafu elektrycznego, oparty na prostszych zasadach, łatwiejszy w obsłudze i bardziej niezawodny. Ponoć przed nim podobnego odkrycia dokonał amerykański fizyk Joseph Henry, ale przegrał wszystkie procesy z Morsem o prawa do wynalazku. Projekt i model Morse'a zakładał telegraf oparty na łączności dwu kabli, a nie jak chcieli poprzednicy, pięciu. Takie rozwiązanie było o wiele tańsze i prostsze w realizacji. W trakcie badań, w 1937 roku, dołączył do Morse'a młody nowojorski student Alfred Vail. W późniejszym okresie kronikarze tematu spierali się, który z nich wymyślił więcej. Niezależnie od faktów całość bardziej znana jest na świecie dzięki nazwisku Morse'a – starszemu z wynalazców.

System kodowania alfabetu

I tu dochodzimy do sedna sprawy – systemu kodowania języka dla przekazywanych informacji. Ponoć to właśnie Vail pierwszy wpadł na pomysł, by kod dla zwykłego alfabetu opierał się na trzech elementach: sygnał krótki (kropka), sygnał długi (kreska) i... brak sygnału. Każda litera alfabetu i każda cyfra otrzymały więc swój ekwiwalent w systemie kropek, kresek i przerw między nimi. Nauka takiego systemu kodowego nie była zbyt trudna, a nadawanie i odbiór informacji całkiem proste, ulepszane później latami. Co ważne – dla jego odczytania nie były potrzebne żadne urządzenia dekodujące – wystarczył umysł człowieka i pamięć poszczególnych znaków.

Kod ten, zwany alfabetem Morse'a, stał się później powszechnym na świecie standardem przekazywania informacji niezależnie od rodzaju nadajnika, przekaźnika i odbiornika. Można się nim posługiwać przy pomocy kabli telegraficznych, fal radiowych czy sygnałów świetlnych. Wykorzystywany jest do tej pory choćby w lotnictwie, krótkofalarstwie czy w systemach komunikacji wojskowej (tu jako system zapasowy). Doczekał się też kilku modyfikacji dla skrócenia długości przekazu. Ale główne zasady pozostały niezmienne: kreska trwa tyle co trzy kropki; odstęp między elementami znaku trwa jedną kropkę; odstęp między poszczególnymi znakami to trzy kropki; odstęp między słowami siedem kropek. Proste! Reszta zależała już tylko od tego jak długą kropkę "wymyślił" sobie nadawca.

PP