Historia

Józef Kostrzewski – profesor od Biskupina

Ostatnia aktualizacja: 19.10.2023 05:40
Zasłynął szczególnie badaniami terenowymi, które przeprowadził na stanowisku archeologicznym w Biskupinie. To nie było jedyne osiągnięcie, bowiem profesor był jednym z założycieli uniwersytetu w Poznaniu oraz prekursorem nowoczesnych trendów badawczych w polskiej archeologii.
Józef Kostrzewski na tle rekonstrukcji osady w Biskupinie
Józef Kostrzewski na tle rekonstrukcji osady w BiskupinieFoto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

19 października 1953 roku zmarł prof. Józef Kostrzewski, muzeolog, współtwórca uniwersytetu w Poznaniu. Zasłynął z kierowania badaniami archeologicznymi w Biskupinie.

– Profesor Kostrzewski dał podstawy, na których opiera się cała współczesna archeologia polska – powiedziała profesor archeologii Hanna Kóčka-Krenz z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w audycji Katarzyny Kobyleckiej z cyklu Eureka.


Posłuchaj
19:39 Eureka 1 listopada 2019 Józef Kostrzewski.mp3 – Profesor Kostrzewski dał podstawy współczesnej archeologii polskiej – powiedział prof. Hanna Kóčka-Krenz w audycji Katarzyny Kobyleckiej z cyklu "Eureka". (PR, 1.11.2019)

 

Gigant polskiej archeologii

Wychowywał się w patriotycznej atmosferze, którą starał się wcielić w życie nawet podczas nauki w pruskiej szkole. Angażował się w działalność młodzieżowych organizacji patriotycznych, przez co miał przez to problemy i musiał kilka razy zmienić szkołę.

Przed wybuchem I wojny światowej obronił doktorat z archeologii na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie. Jego promotorem był słynny niemiecki archeolog Gustaf Kossina, z którym później toczył spory na temat pierwotnej siedziby Słowian oraz pochodzenia mieszkańców Biskupina.

W 1919 roku był w gronie założycieli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zorganizował pracę uczelni wspólnie z profesorem ginekologii, Heliodorem Święcickim oraz młodym docentem z Uniwersytetu Jagiellońskiego, docentem Michałem Sobeskim.

– Myśl założenia uniwersytetu przez dwóch młodych ludzi i jednego starszego, którzy nie mieli żadnej praktyki uniwersyteckiej, ani właściwie środków finansowych i kandydatów na obsadzenie poszczególnych stanowisk, wydawała się szalonym pomysłem. Mimo to po sześciu miesiącach zostało dosyć dobrze zorganizowane i z dosyć dobrym wynikiem jak się zdaje – wspominał prof. Józef Kostrzewski w archiwalnej rozmowie Polskiego Radia.

Badacz Biskupina

Największym osiągnięciem profesora Józefa Kostrzewskiego było przeprowadzenie badań archeologicznych w Biskupinie. Rozpoczął je w 1934, poinformowany przez wiejskiego nauczyciela Walentego Szwajcera, który rok wcześniej odkrył tajemnicze belki wystające nad taflę jeziora. Badania w Biskupinie okazały się przełomowe dla polskiej archeologii.

 Archeologia poznańska przodowała w badaniach nad przeszłością, stosując już w okresie międzywojennym najnowocześniejsze dostępne wówczas metody, tak jak wykorzystanie niwelatora czy nowoczesnej metody przenoszenia tego, co jest w terenie na rysunek archeologiczny. Kostrzewski wprowadził też archeologię lotniczą do badań w postaci zdjęć z balonu na uwięzi, które obiegły później cały świat i stały się najlepszym sposobem reklamowania wyników badań w Biskupinie  opowiadała prof. Hanna Kóčka-Krenz w audycji Polskiego Radia z 2019 roku.

Józef Kostrzewski powiązał badania w Biskupinie z tzw. autochtoniczną teorią etnogenezy Słowian, której był jednym z twórców. Zgodnie z nią Słowianie mieli pochodzić z ziem współczesnej Polski. Występował z tej pozycji przeciwko koncepcji allochtonicznej, która zakładała pochodzenie Słowian z Europy wschodniej, najprawdopodobniej z okolic Polesia.

Głównym przeciwnikiem Kostrzewskiego w sporze naukowym był niemiecki archeolog i niegdysiejszy promotor jego pracy doktorskiej, Gustaf Kossina, który był zwolennikiem teorii allochtonicznej i uważał, że w Biskupinie mieszkali Germanie. Z kolei Kostrzewski twierdził, że Biskupin był prasłowiańską osadą.

– Dzisiaj patrzymy na to z innej perspektywy, ponieważ kierując się jedynie znaleziskami kultury materialnej nie możemy przesądzić o przynależności etnicznej ludzi, którzy tę kulturę tworzyli. Współcześnie możemy jednak prowadzić badania DNA i zapewne będą one argumentem rozstrzygającym pochodzenie twórców tej kultury – wyjaśniała prof. Hanna Kóčka-Krenz w audycji Katarzyny Kobyleckiej.

Poszukiwany przez nazistów

Badania przeprowadzone w Biskupinie ściągnęły na Kostrzewskiego zagrożenie życie w trakcie II wojny światowej. Stanowisko archeologiczne zostało przejęte przez niemieckich naukowców, a profesor był poszukiwany przez okupanta. Udało mu się przeżyć do końca wojny w ukryciu dzięki pomocy zaufanych znajomych.

Po 1945 roku kontynuował badania nad grodem w Biskupinie. Był również inicjatorem badań archeologicznych w Gnieźnie, Poznaniu i Ostrowie Lednickim, które rzuciły światło na historię wczesnego średniowiecza w Polsce w okresie pierwszych Piastów.

sa

Zobacz więcej na temat: HISTORIA Biskupin archeologia
Czytaj także

Walenty Szwajcer. Odkrywca starożytnego Biskupina

Ostatnia aktualizacja: 02.06.2021 05:40
- To był przypadek. Nauczyciel Walenty Szwajcer doniósł nam, że zauważył belki ukośne na brzegu jeziora. Uważał, że są to dachy zatopionych domów. To oczywiście było niemożliwe, bo nigdy by tak głęboko nie zatonęły - wspominał badacz Biskupina, prof. Józef Kostrzewski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zygmunt Gloger. Badacz narodowej kultury

Ostatnia aktualizacja: 16.08.2023 05:35
"Obce rzeczy wiedzieć dobrze jest - swoje, obowiązek" - ta maksyma przyświecała jego niezwykle pracowitemu życiu. Zygmunt Gloger opatrzył nią swoje pomnikowe dzieło - "Encyklopedię staropolską".
rozwiń zwiń