Historia

Izrael. Odczytano najstarsze znane zdanie w starożytnym języku. To zaklęcie przeciw wszom

Ostatnia aktualizacja: 10.11.2022 05:50
Naukowcom udało się odczytać inskrypcję wyrytą w języku kananejskim na starożytnym grzebieniu. Głosi ona: "Niech ta kość pomoże pozbyć się wszy z włosów i brody". Wyryty około 3700 lat temu napis jest wyjątkowy, bo stanowi pełne zdanie; do tej pory znajdowano zabytki zawierające inskrypcje z zaledwie dwoma-trzema słowami w tym języku.
Starożytny grzebień pokryty napisem w języku kananejskim
Starożytny grzebień pokryty napisem w języku kananejskimFoto: Dafna Gazit, Israel Antiquities Authority

Grzebień został odkopany w Lakisz w południowo-zachodnim Izraelu w 2017 roku, ale dopiero w 2022, po starannym oczyszczeniu artefaktu, udało się dostrzec na nim inskrypcję. Zawierała 17 liter zapisanych archaicznym alfabetem i układających się w pięć słów. Napis został rozszyfrowany przez semickiego epigrafa dr Daniela Vainstuba z Uniwersytetu Ben Guriona (BGU).

- Inskrypcja grzebieniowa jest bezpośrednim dowodem na używanie alfabetu w codziennych czynnościach około 3700 lat temu. To przełomowy moment w historii naszej wiedzy o ludzkiej zdolności pisania - wskazuje prof. Yosef Garfinkel z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. 

Inskrypcja jest wyjątkowa także z innego powodu: to pierwszy w tym regionie przykład inskrypcji odnoszącej się do przeznaczenia przedmiotu. Do tej pory odkrywano napisy będące informacją o właścicielu artefaktu lub dedykacją. 

Jak podkreślają autorzy odkrycia z Uniwersytetu Hebrajskiego, Southern Adventist University w Stanach Zjednoczonych i Uniwersytetu Ben Guriona grzebień jest też ważnym świadectwem kunsztu grawera z epoki brązu, gdyż wyryte litery mają od 1 do 3 mm szerokości. 

Czytaj także: 

Luksusowy przedmiot 

Grzebień wykonany z kości słoniowej jest niewielki (mierzy mniej więcej 3,5 na 2,5 cm) i miał zęby po obu stronach. Chociaż ich podstawy są nadal widoczne, same zęby grzebienia zostały wyłamane prawdopodobnie już w starożytności. Górna część przedmiotu (inskrypcja ułatwia tutaj orientację) miała sześć grubych zębów służących do rozczesywania włosów, podczas gdy druga strona, z 14 drobnymi zębami, służyła do usuwania wszy i ich jaj (gnid). 

Zespół badawczy przeanalizował sam grzebień pod kątem obecności wszy - przedmiot zbadano pod mikroskopem i sfotografowano z obu stron. Na drugim zębie znaleziono pozostałości wszy głowowej o wielkości 0,5-0,6 mm. 

W starożytności grzebienie wykonywano z drewna lub kości. Przedmiot, na którym wyryto inskrypcję importowano najprawdopodobniej z Egiptu lub wykonano na miejscu ze sprowadzonego materiału. Grzebienie metalowe lub wykonane z kości słoniowej były zatem dobrem luksusowym. Dowodzi to, że problem wszawicy dotykał nawet lokalną elitę. 

Ważny ośrodek 

Lakisz było ważnym kananejskim państwem-miastem w drugim tysiącleciu p.n.e.. Biblia przypisuje jego podbicie Jozuemu. Warowna osada była drugim najważniejszym, po Jerozolimie, miastem w biblijnym Królestwie Judy (930586 p.n.e.) i jako twierdza osłaniała stolicę od południowego zachodu. 

Do tej pory w Lakisz znaleziono 10 inskrypcji kananejskich, więcej niż w jakimkolwiek innym miejscu w Izraelu. Miasto było głównym ośrodkiem piśmiennictwa alfabetycznego przez około 600 lat, w latach 1800-1150 p.n.e.  

Lakisz widziane z lotu ptaka. Fot.: Emil Aladjem Lakisz widziane z lotu ptaka. Fot.: Emil Aladjem

EurekAlert/Jerusalem Journal of Archaeology/bm

Czytaj także

Mimo biblijnego zakazu starożytni Judejczycy spożywali niekoszerne ryby

Ostatnia aktualizacja: 26.05.2021 05:50
Mieszkańcy Judei nie przestrzegali starotestamentowego zakazu jedzenia ryb, które nie posiadają płetw i łusek – dowodzą badania przeprowadzone przez izraelskich uczonych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zniszczenie Sodomy i Gomory jak katastrofa tunguska? Naukowcy: winę ponosił meteoryt

Ostatnia aktualizacja: 25.10.2021 05:50
Zagłada Tall el-Hammam, miasta z epoki brązu położonego w Dolinie Jordanu, mogła stać się inspiracją dla biblijnej historii o unicestwieniu osad słynących z grzechu i występku. Winę mógł ponosić kosmiczny kataklizm o sile tysiąca bomb zrzuconych na Hiroszimę.  
rozwiń zwiń
Czytaj także

Izrael. Odkryto starożytny pierścień z symbolem Jezusa

Ostatnia aktualizacja: 27.12.2021 05:40
Odkrycia dokonano u wybrzeży Morza Śródziemnego. W sygnecie noszonym prawdopodobnie przez pierwszych chrześcijan osadzony jest zielony kamień, w którym wyryto postać pasterza niosącego owcę na ramionach.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Luksusowe wanny Heroda Wielkiego nie pochodziły z Egiptu. To produkt lokalny

Ostatnia aktualizacja: 24.05.2022 05:40
Znany z biblijnej historii o rzezi niewiniątek władca miał słabość do luksusu. Jednym z dowodów są alabastrowe balie, w których zażywał kąpieli. Do tej pory sądzono, że eksportowano je znad Nilu. Najnowsze badania zaprzeczają tej tezie i rzucają nowe światło na krajobraz kamieniarstwa w starożytności.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Izrael. Odkryto jeden z najstarszych meczetów na świecie

Ostatnia aktualizacja: 25.06.2022 05:40
Zespół izraelskich archeologów zidentyfikował i wykopał jeden z najstarszych znanych meczetów na świecie. Jest on datowany na VII wiek, kiedy islam dopiero zaczynał rozprzestrzeniać się w Ziemi Świętej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Izrael. Odnaleziono pozostałości rezydencji sprzed 1200 lat

Ostatnia aktualizacja: 24.08.2022 05:40
Na pustyni Negew w Izraelu odnaleziono pozostałości 1200-letniej rezydencji. Archeolodzy odkryli wykończoną piwnicę między dwoma meczetami w Rahat, które również niedawno odkryto.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Odpowiedzi na zagadki Biblii zaklęte w... polu magnetycznym Ziemi

Ostatnia aktualizacja: 05.11.2022 05:50
Metody wykorzystywane dotąd przez geofizyków do śledzenia zmian pola magnetycznego Ziemi posłużyły naukowcom do weryfikacji starotestamentowych podań. Wyniki badań rzucają nowe światło na przebieg wydarzeń, których scenerią był starożytny Bliski Wschód. 
rozwiń zwiń