Historia

Władysław Raczkiewicz. Pierwszy prezydent na uchodźstwie

Ostatnia aktualizacja: 28.01.2024 05:51
Był prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1939-1947. Przez prawie 8 lat sprawował najwyższy urząd w państwie, będąc z dala od ojczyzny. Przed objęciem prezydentury był jednym z prominentnych polityków II Rzeczpospolitej – trzykrotnie zajmował stanowisko ministra spraw wewnętrznych, był wojewodą i marszałkiem senatu. Przyszedł na świat 139 lat temu.
Władysław Raczkiewicz
Władysław RaczkiewiczFoto: Fot. wikipedia/dp

Wybuch wojny. Prezydentura na obczyźnie

Po ewakuacji we wrześniu 1939 roku został wysłany do Francji z misją zorganizowania pomocy od Polonii dla kraju. Na mocy przepisów konstytucji kwietniowej 30 września 1939 roku został wyznaczony na prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. Wyznaczył go na swojego następcę Ignacy Mościcki, po rezygnacji Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego.

- Został on wysunięty na to stanowisko z uwagi na jego popularność wśród Polonii - mówił prof. Paweł Wieczorkiewicz. - Sądzono, że będzie w stanie pozyskać Polonię amerykańską i kanadyjską do wsparcia armii polskiej oraz rządu polskiego, który się tworzył w Paryżu.


Posłuchaj
30:07 władysław raczkiewicz_postacie XX wieku.mp3 Prof. Paweł Wieczorkiewicz mówi o Władysławie Raczkiewiczu w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku". (PR, 8.10.2000)

 

Jako prezydent musiał scalić polską emigrację podzieloną na reprezentowanych m.in. przez niego liberalnych piłsudczyków oraz demokratyczną opozycję wobec sanacji, której głównym przedstawicielem był premier Władysław Sikorski. Zawarł z nim umowę, na mocy której przekazywał mu część swoich uprawnień.

Posłuchaj
18:26 Raczkiewicz 12-02-2018.mp3 Władysław Raczkiewicz - prezydent czasów wojny (Ludzie niepodległości/Jedynka, 2018)

 

Prezydent RP Władysław Raczkiewicz (z prawej) i premier RP gen. Władysław Sikorski podczas rozmowy. Fot. NAC Prezydent RP Władysław Raczkiewicz (z prawej) i premier RP gen. Władysław Sikorski podczas rozmowy. Fot. NAC

Po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku przeniósł się wraz z rządem do Wielkiej Brytanii. Był przeciwko układowi Sikorski-Majski, który został podpisany bez jego wiedzy. Raczkiewicz zagroził wtedy ustąpieniem z urzędu, co doprowadziło do kryzysu gabinetowego. W grudniu 1942 roku wystosował list do papieża Piusa XII, w którym prosił Watykan o upomnienie się o prześladowanych Polaków i Żydów.

Posłuchaj
00:58 19_Władysław Raczkiewicz.mp3 Fragmemt przemówienia Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza o zmarłym gen. Władysławie Sikorskim. (BBC, 5.07.1943)

 

Prezydent Raczkiewicz przed śmiercią na swojego następcę wyznaczył Augusta Zaleskiego, co doprowadziło do kryzysu w środowisku polskiej emigracji. Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami urząd miał objąć Tomasz Arciszewski z Polskiej Partii Socjalistycznej. Na znak protestu jego partia wystąpiła z rządu. 

Władysław Raczkiewicz zmarł 6 czerwca 1947 roku. Pochowano go na Cmentarzu Lotników Polskich w Newark w Wielkiej Brytanii. 

Posłuchaj
06:56 władysław raczkiewicz - pierwszy prezydent polski na emigrac___3461_02_iv_tr_0-0_1080258111738bc5[00].mp3 O życiu Władysława Raczkiewicza opowiada historyk dr Janusz Osica. Audycja Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego "Władysław Raczkiewicz - pierwszy prezydent Polski na emigracji" z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków". (PR, 19.11.2002)

 

II Rzeczpospolita. Praca w administracji publicznej

Władysław Raczkiewicz urodził się 28 stycznia 1885 roku w gruzińskim Kutaisi w rodzinie inteligenckiej. Studiował w Petersburgu, gdzie wstąpił do nielegalnej Organizacji Młodzieży Narodowej, a później do Związku Młodzieży Polskiej "Zet". W 1911 roku ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie w estońskim Dorpacie. Od 1912 pracował jako adwokat w Mińsku białoruskim.

Podczas I wojny światowej, jako poddany cara, został zmobilizowany do armii rosyjskiej i przydzielony do Sztabu Frontu Zachodniego. Tam stanął na czele utworzonego w 1917 roku Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego (Naczpol), który w warunkach wynikłych z rewolucji rosyjskiej próbował tworzyć polskie siły zbrojne na terenie Rosji.

W 1918 roku Władysław Raczkiewicz wstąpił do Wojska Polskiego, uzyskał przydział do 10. Pułku Ułanów Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Brał udział w obronie Mińska przed bolszewikami, a w 1920 dowodził Ochotniczym Oddziałem Kresowym, walczącym o Wilno.

W latach 1919-1921 był zastępcą Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich, szefem Zarządzania Terenów Przyfrontowych i Etapowych oraz Delegatem przy Rządzie Litwy Środkowej w Wilnie.

W 1921 roku Raczkiewicz został ministrem spraw wewnętrznych. Tę funkcję pełnił jeszcze dwukrotnie - w latach 1925-26 oraz w 1936. Początkowo bliski endecji, w latach 30. związał się z sanacją. W 1930 roku został senatorem z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR), a następnie marszałkiem Senatu.

- Szopka warszawska, nie znająca go dobrze, zastanawiała się, dlaczego Piłsudski powołał go na tak wysokie stanowisko i znajdowała odpowiedź: bo z Wilna i przystojny - pisał o Władysławie Raczkiewiczu publicysta i pisarz Stanisław Mackiewicz "Cat".

Od 1934 piastował urząd prezesa Światowego Związku Polaków z Zagranicy (Światpol). Przyniosło mu to pewną popularność poza granicami Polski.

sa/im

Czytaj także

Ignacy Mościcki - prezydent Piłsudskiego

Ostatnia aktualizacja: 02.10.2022 05:44
2 października 1946 roku w Versoix koło Genewy zmarł Ignacy Mościcki, prezydent RP w latach 1926-1939. - Był zawsze wierny swoim wcześniejszym pasjom. Pozostał uczonym, który interesuje się sprawami nauki. Ale był też praktykiem, co go popychało do zajmowania się życiem gospodarczym - mówił o nim w Polskim Radiu prof. Andrzej Chojnowski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

17 września 1939. Polskie władze uciekają do Rumunii

Ostatnia aktualizacja: 17.09.2023 05:50
17 września 1939 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki, Naczelny Wódz Edward Śmigły-Rydz i premier RP Felicjan Sławoj Składkowski wraz z rządem przekroczyli w późnych godzinach wieczornych granicę z Rumunią, gdzie zostali internowani.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rada Narodowa - symboliczny parlament na obczyźnie

Ostatnia aktualizacja: 09.12.2023 05:45
- Rada Narodowa powstawała jako namiastka parlamentu, ale też jako wyraz tego, o czym mówił gen. Władysław Sikorski: iż na obczyźnie ukształtował się Rząd Jedności Narodowej - mówił prof. Eugeniusz Duraczyński. - Rada Narodowa miała symbolizować tę jedność.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bolesław Wieniawa-Długoszowski – pierwszy ułan II RP

Ostatnia aktualizacja: 01.07.2023 05:55
"Żarty się skończyły, zaczęły się schody" - miał powiedzieć Wieniawa, stając na swym koniu przed schodami restauracji Adria. Wcześniej założył się, że konno wjedzie na pierwsze piętro. Wygrał. To tylko jedna z anegdot pokazujących fantazję jednej z najciekawszych postaci polskiego dwudziestolecia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Pogrzeb gen. Władysława Sikorskiego. Unikatowa relacja z ostatniego pożegnania Naczelnego Wodza  

Ostatnia aktualizacja: 16.07.2023 06:00
16 lipca 1943 roku odbył się pogrzeb gen. Władysława Sikorskiego, premiera i Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych podczas II wojny światowej. Sikorski zginął dwa tygodnie wcześniej podczas katastrofy samolotowej na Gibraltarze.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rząd RP na uchodźstwie. Symbol emigracyjnej polskości

Ostatnia aktualizacja: 20.06.2021 05:40
20 czerwca 1940 roku premier rządu RP na uchodźstwie Władysław Sikorski opuścił terytorium Francji, odlatując do Londynu. Od tego momentu główną siedzibą istniejącego od 1939 roku gabinetu stała się Wielka Brytania. Rząd przyczynił się do powstania między innymi Związku Walki Zbrojnej, który później przeobraził się w Armię Krajową.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Władysław Raczkiewicz, August Zaleski i Stanisław Ostrowski - prezydenci Polski poza Polską

Ostatnia aktualizacja: 27.09.2022 20:00
Wybuch II wojny światowej i wydarzenia z tym związane spowodowały utworzenie niezawisłego aparatu państwowego II RP poza granicami kraju. Została zachowana ciągłość władzy państwowej na mocy konstytucji kwietniowej z 1935 roku, także wtedy, kiedy Polska znalazła się w strefie wpływów sowieckich po 1945 roku. Trzej prezydenci RP na uchodźstwie: Władysław Raczkiewicz, August Zaleski i Stanisław Ostrowski działali i zmarli na emigracji. Prochy właśnie tych trzech Prezydentów wkrótce będą sprowadzone do Polski z Wielkiej Brytanii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Prezydenci RP na uchodźstwie doczekali się swojego mauzoleum. W sobotę uroczyste złożenie szczątków

Ostatnia aktualizacja: 08.11.2022 17:26
Zakończono prace nad Mauzoleum Prezydentów RP na Uchodźstwie. W podziemiach Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie w najbliższą sobotę uroczyście zostaną złożone szczątki trzech prezydentów: Władysława Raczkiewicza, Augusta Zalewskiego i Stanisława Ostrowskiego.
rozwiń zwiń