Do bitwy doszło 15 lipca 1410 roku. Krzyżacy zgromadzili około 15-20 tys. wojska, Jagiełło i Witold dysponowali około 30 tys. rycerzy i wojowników. Przewaga była po stronie polsko-litewskiej. Armia zakonna stała w upale na otwartym polu, co wykorzystał Jagiełło, opóźniając starcie. Jego siły odpoczywały w lesie.

Tajna broń Jagiełły. Bez mostu pontonowego nie byłoby bitwy pod Grunwaldem

Dwa nagie miecze

Wielki Mistrz, a dokładnie heroldowie księcia szczecińskiego Kazimierza oraz króla węgierskiego Zygmunta Luksemburczyka, który dwa dni wcześniej wypowiedział oficjalnie wojnę Polsce, podarowali Jagielle i Witoldowi dwa nagie miecze. Gest ten Polacy odebrali jako arogancki, nie znali bowiem tego rycerskiego zwyczaju, który był od dawna praktykowany na zachodzie.

Jagiełło nie wziął udziału w walce, kierował bitwą z niewielkiego wzgórza. W południe ruszyły z prawego skrzydła chorągwie litewskie, wkrótce za nimi podążyło z centrum i lewego skrzydła rycerstwo polskie. "Na prawym skrzydle wystąpił do boju książę Witold ze swym ludem, z choragwią świętego Jerzego i z choragwią przedniej straży. Na krótką zasię chwilę przed samym rozpoczęciem bitwy spadł lekki i ciepły deszcz, (który) zmył kurz z końskich kopyt. A na samym początku tego deszczu, działa wrogów, bo wróg miał liczne działa, dwukrotnie dały salwę kamiennymi pociskami, ale nie mogły naszym sprawić tym ostrzałem żadnej szkody" - zanotował autor "Kroniki Konfliktu Władysława Króla Polskiego z Krzyżakami w Roku Pańskim 1410".

Walka

Po godzinie walki skrzydło litewskie rzuciło się do ucieczki i mimo potężnego krzyku Witolda nie udało się go zatrzymać. Część wojsk krzyżackich rzuciła się w pogoń, ale pozostali zagrozili walczącym oddziałom polskim. Sytuację uratowały trzy pułki smoleńskie, które pozostały na placu boju i za cenę ogromnych strat dały czas polskim chorągwiom na przegrupowanie. Wraz z Litwinami do ucieczki rzuciły się zaciężne wojska z Czech i Moraw, ale pod polskim obozem udało się opanować panikę i powróciły do walki.

Wielki Mistrz trzykrotnie ponawiał szarże swoich oddziałów. Podczas jednej z nich Krzyżacy powalili Marcina z Wrocimowic, który dzierżył sztandar chorągwi krakowskiej, uznawany za chorągiew wojska polskiego. Mimo to Polacy nie rzucili się do ucieczki, a najsławniejsi rycerze zmobilizowali się i gonfanon odbili. Śpiewane po zdobyciu sztandaru przez Krzyżaków "Chrystus zmartwychwstał" okazało się przedwczesne.

Król w niebezpieczeństwie

Po trzech godzinach walki siły Zakonu uległy wyczerpaniu. Ulrich von Jungingen przegrupował swoje wojska i stanął na czele 16 chorągwi, które przeprowadzić miały decydujące natarcie. Poprowadził je szerokim łukiem i zamierzał uderzyć na polskie prawe skrzydło. Natarcie przechodziło obok miejsca, w którym z niewielką ochroną stał Władysław Jagiełło, jednak Wielki Mistrz nie pozwolił na zmianę kierunku natarcia (być może nie wiedział, kogo pilnuje oddział), licząc na zaskoczenie. Z nacierającego hufca wyskoczył tylko jeden rycerz Dypold von Kockeritz i natarł na monarchę. Jagiełło zręcznie się obronił i ranił napastnika, na którego rzucił się i pokonał w walce Zbigniew Oleśnicki.

Manewr oskrzydlający nie zaskoczył Polaków, którzy zdołali się przegrupować i zmienili front. Na powstrzymane wojska zakonne uderzyły odwodowe chorągwie polskie. Krzyżacy znaleźli się w okrążeniu. Ich położenie stało sie krytyczne, kiedy na pole bitwy powróciły wojska litewskie. Polacy i Litwini bezlitośnie atakowali wyróżniających się rycerzy zakonnych. Zginął Wielki Mistrz, a z nim ponad dwustu zakonników. Po śmierci elity, reszta rzuciła się do ucieczki. Polacy zdobyli nieprzyjacielski obóz.

Zwycięstwo!

"Znaleziono zaś w wojsku krzyżackim kilka wozów wyładowanych pętami i kajdanami, które Krzyżacy... przywieźli do wiązania jenców polskich. Znaleziono też inne wozy pełne żagwi nasączonych łojem i smołą, a także strzały wysmarowane tłuszczem i smołą, którymi zamierzali razić pokonanych i uciekających... Za słusznym jednak zrządzeniem Bożym, który starł ich pychę, Polacy zakuwali ich (Krzyżaków) w te pęta i kajdany... Kilka tysięcy wozów wrogów w ciągu kwadransa złupiły wojska królewskie tak, iż nie pozostało po nich najmniejszego śladu. Były nadto w obozie i na wozach pruskich liczne beczki wina, do których po pokonaniu wrogów zbiegło się znużone trudami walki i letnim skwarem wojsko królewskie, aby ugasić pragnienie. Jedni rycerze gasili je, czerpiąc wino hełmami, inni rękawicami, jeszcze inni - butami. Ale król polski Władysław w obawie, by jego wojsko upojone winem nie stało się niesprawne i łatwe do pokonania... kazał zniszczyć i porozbijać beczki z winem. Gdy je na rozkaz królewski bardzo szybko rozbito, wino spływało na trupy poległych, których na miejscu obozu było wiele i widziano, jak zmieszane z krwią zabitych ludzi i koni płynęło czerwonym strumieniem aż na łąki wsi Stębarka" - napisał Jan Długosz.

Straty

Król i dostojnicy państwowi nie od razu zdali sobie sprawę z ogromu zwycięstwa. A było ono spektakularne. Zdobyto wszystkie nieprzyjacielskie chorągwie, zginęła niemal cała elita Zakonu i około 8 tys. rycerzy i innych walczących po stronie przeciwnika.

Straty polskie były nieznaczne, jedynie oddziały litewskie ucierpiały relatywnie dużo. Przez cały następny dzień zbierano rannych i grzebano poległych. Ciało Wielkiego Mistrza odesłano do Malborka. W państwie krzyżackim zapanowała panika, poszczególne miasta podnosiły bunt. Sytuację opanował komtur Henryk von Plauen, który nie brał udziału w bitwie. Ze swoim oddziałem pilnował Kujaw. Ruszył co prawda w celu połączenia się z głównymi siłami, ale na wieść o klęsce pomaszerował w kierunku Malborka.

Na Malbork

Kiedy 22 lipca pierwsze oddziały polsko-litewskie dotarły pod stolicę państwa krzyżackiego, była ona już gotowa do obrony. Rycerstwu trudno było zdobyć potężną twierdzę, brakowało pomysłu, jak dalej prowadzić kampanię. We wrześniu popsuła się pogoda, zaczęła się epidemia dyzenterii, a polskie rycerstwo chciało wracać do domu. 19 września Jagiełło zakończył oblężenie, a nowy mistrz Henryk von Plauen rozpoczął kontrofensywę i przywracanie władzy Zakonu nad państwem. W październiku król węgierski dokonał najazdu na Ziemię Sądecką, co groziło wojną na dwa fronty. Po zwycięstwie Polaków pod Koronowem obie strony, wyczerpane walką, przystąpiły do rozmów pokojowych.

Pokój

1 lutego 1411 roku podpisano I Pokój Toruński. Litwa odzyskała Żmudź i choć oddać ją miała po śmierci Witolda, nigdy tego nie zrobiła. Polska odzyskała Ziemię Dobrzyńską. Zakon musiał zapłacić 100 tys. kop groszy okupu za wziętych do niewoli rycerzy zachodnich. Warunki pokoju wydawały się jednak niekorzystne, zważywszy na ogrom zwycięstwa.

Bilans

Najważniejszym skutkiem wojny było to, że Zakon stopniowo tracił swoje znaczenie na arenie międzynarodowej. Olbrzymi okup, który przekraczał dwuletni dochód króla polskiego, złamał finanse i gospodarkę państwa Krzyżaków. Zakon do końca swojego istnienia tonął w długach.

Bitwa ujawniła wewnętrzny konflikt tlący się w państwie. Bunt mieszczan i rycerstwa pruskiego pokazał, że Krzyżacy nie mają dostatecznej legitymizacji władzy wśród poddanych. Odtąd te dwa stany będą zarzewiem ciągłych problemów i ostatecznie doprowadzą do zwycięstwa Polski w wojnie trzynastoletniej oraz odzyskania przez Rzeczpospolitą Pomorza. Bitwa potwierdziła też sens unii. Polityczny związek Polski i Litwy wyrósł na regionalne mocarstwo, które brane było pod uwagę we wszystkich poważniejszych planach i grach politycznych w Europie.

pd

708 lat temu, 4 marca 1314 roku zmarł Jakub Świnka, arcybiskup gnieźnieński w latach 1283-1314 i zwolennik zjednoczenia państwa polskiego, podzielonego w wyniku rozbicia dzielnicowego.

Znany jest z tego, że prowadził politykę obrony polskiego Kościoła i polskiego języka przed germanizacją. W 1285 roku na synodzie w Łęczycy Jakub Świnka wydał nakaz, aby wszystkie kazania i modlitwy były odprawiane po polsku. Nakazał, by w jedną niedzielę miesiąca kapłani tłumaczyli wiernym, o czym mówią najważniejsze modlitwy i ewangelie i "żeby nakłaniali ludzi do dobrych uczynków i unikania grzechów oraz uczestniczenia we mszy świętej". Wydał także zakaz piastowania funkcji rektorskich i nauczycielskich tym, którzy nie znają języka polskiego.

Niewiele o nim wiemy. Nie wiemy, kiedy i gdzie się urodził. Jego rola w historii zaczęła się, kiedy został arcybiskupem gnieźnieńskim. Było to 19 grudnia 1283 roku. Dzięki temu znamy datę jego śmierci - 4 marca 1314 roku.

- Piastując godność arcybiskupa gnieźnieńskiego, stał się nie tylko głową Kościoła, ale członkiem rządzącej elity ówczesnej Polski - mówił Grzegorz Myśliwski, historyk z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. - Bez wątpienia można powiedzieć, że obok Henryka Brodatego był najwybitniejszym politykiem Polski swego wieku.

W 1285 roku Jakub Świnka wysłał list do kardynałów, w którym wezwał Stolicę Apostolską do obrony Polski przed agresją niemiecką. Znany jest również z tego, że poparł plany koronacyjne Przemysława II i koronował tego księcia na króla Polski w 1295 roku w Gnieźnie. Przemysław panował bardzo krótko. Zamordowali go Brandenburczycy. O polską koronę upomniał się król czeski Wacław II i Jakub Świnka koronował go w 1300 roku na króla Polski.

Posłuchaj, w jakich okolicznościach Świnka ułatwił zjednoczenie Wielkopolski z pozostałymi ziemiami państwa Piastów, przyczynił się też do koronacji Władysława Łokietka na króla Polski.

Po 1311 roku ustały wszelkie ślady działalności Jakuba Świnki i to zarówno na niwie politycznej, jak i kościelnej. Prawdopodobnie wiek arcybiskupa nie pozwalał mu już aktywnie uczestniczyć w życiu Kościoła. Jakub Świnka zmarł 4 marca 1314, nie doczekawszy ani przejęcia przez swojego protegowanego Władysława Łokietka dzielnicy wielkopolskiej, ani tym bardziej jego koronacji, która odbyła się w 1320 roku. Jakub Świnka został pochowany w kościele św. Jerzego w Gnieźnie.

im

Młodzieniec z zapałem do nauki

Przyszły dziejopisarz pochodził z wielodzietnej, niezbyt zamożnej rodziny. Jana, jedno z dwanaściorga rodzeństwa, od najmłodszych lat miał go charakteryzować pęd do wiedzy.

- Legenda mówi, że Długosz tak wcześnie szedł do szkoły ze swoim nauczycielem, że zastawał jeszcze zamknięte bramy budynku - mówiła Antonina Jelicz w audycji Krystyny Żebrowskiej z cyklu "Radiowe portrety Polaków".

Pod opieką Oleśnickiego

Ambicję młodego Jana Długosza dostrzegł wpływowy biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki. Protekcja prawdziwej szarej eminencji Polski pierwszych Jagiellonów była motorem napędowym kariery Długosza.

- Długosz odbył w służbie kardynała wiele podróży dyplomatycznych: jeździł do Włoch, na Węgry, odbył nawet podróż do Jerozolimy - powiedziała historyk literatury.

Podopieczny Oleśnickiego, pod jego okiem, spisał uposażenie diecezji krakowskiej. Do innych dzieł Długosza należą spis pruskich sztandarów, katalogi biskupów i żywoty świętych.

Ojciec historiografii

Swoje opus magnum - "Roczniki, czyli kroniki słynnego Królestwa Polskiego" zaczął pisać dopiero po śmierci swojego protektora ok. 1455 roku, w wieku ponad 40 lat. Pisał niemal do końca życia, przez ćwierć wieku.

- Było to pierwsze podsumowanie spraw Królestwa Polskiego od chwili jego powstania do czasów mu współczesnych. Jednocześnie była to pierwsza próba ocen i sądów o dziejach Polski - stwierdziła gość audycji. - To najznakomitsze dzieło naszej historiografii średniowiecznej, a zarazem ewenement na tle ówczesnego kronikarstwa europejskiego.

Długosz, zgodnie z duchem epoki,  w swoim dziele opisał również cały katalog zjawisk nadprzyrodzonych. Jedno z nich mówi o kobiecie, która urodziła jednocześnie trzydzieścioro sześcioro dzieci.

Wychowawca królów

Po śmierci Oleśnickiego Długosz pełnił służbę dyplomatyczną u Kazimierza Jagiellończyka. Był też wychowawcą jego dzieci. - Czterej starsi synowie króla: Władysław, Kazimierz, Jan Olbracht i Aleksander byli wychowankami Jana Długosza. Natomiast nie wiadomo, czy ta opieka objęła jeszcze Zygmunta i Fryderyka - słyszymy w audycji z 1977 roku. 

Szczątki Długosza od 1880 spoczywają w wawelskiej Krypcie Zasłużonych na Skałce.

bm

10 października 1410 roku doszło do zwycięskiej bitwy wojsk polsko-litewskich z Krzyżakami pod Koronowem.

- W świadomości zbiorowej, po zwycięstwie pod Grunwaldem, doszło do nieudanego oblężenia Malborka, a następnie zawarcia pokoju w Toruniu - wyjaśniał dr. hab. Grzegorz Myśliwski w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika polska".

Tymczasem pomiędzy tymi wydarzeniami rozegrała się istotna dla dalszego przebiegu wojny bitwa.

- Władysław Jagiełło podróżował po ziemiach zakonnych, odwiedzał miasta, nadawał przywileje, czuł się jak pan terytoriów zakonnych. Pod koniec września król rozpuścił wojsko już na terenie Królestwa Polskiego - mówił historyk.

Tę nadmierną pewność siebie monarchy wykorzystali Krzyżacy, którzy natychmiast zorganizowali kontruderzenie i odzyskali wiele twierdz w swoim państwie. W kampanii kluczowa dla obu stron okazała się informacja. Rycerze spod znaku czarnego krzyża zorganizowali uderzenie wyprzedzające, bo ich szpiedzy dowiedzieli się o planowanej przez Jagiełłę wyprawie jesiennej. Z kolei wojskom polsko-litewskim udało się wciągnąć Krzyżaków w pułapkę dzięki przechwyceniu ich zwiadu. Rycerze Jagiełły zmusili jeńców do przekazania wojskom zakonnym, że ich przeciwnikiem jest tylko nieliczny zwiad.

Bitwa przebiegała według rycersko-turniejowych standardów średniowiecznych. Co to oznaczało? Posłuchaj audycji z cyklu "Kronika polska".

Bitwa potwierdziła osłabienie Zakonu. Już cztery miesiące później podpisany został I pokój toruński kończący wielką wojnę z Krzyżakami.

bm

5 lutego 1170 roku zgładzono biskupa płockiego Wernera.

Wernera zabił Bieniarz, brat możnowładcy Bolesty, który był kasztelanem Wizny, w owym czasie strategicznego grodu na północy Mazowsza, który bronił granicy dzielnicy z ziemiami Prusów. Motywem zbrodni był proces o wieś Karso (lub Szarsko), który możnowładca przegrał z biskupem. Możliwe jednak, że przyczyna zabójstwa była bardziej złożona.

- Bolesta, dostojnik chrześcijański, współpracował z sąsiadującymi pruskimi poganami, którzy od czasu do czasu najeżdżali ziemie Mazowsza - mówił dr hab. Grzegorz Myśliwski w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków".

Zgodnie z tą interpretacją, wpływy Bolesty byłyby zagrożone przez biskupa Wernera, który popierał antypruską, ekspansywną i chrystianizacyjną politykę Bolesława Kędzierzawego, księcia seniora, sprawującego władzę zwierzchnią nad pozostałymi książętami.

Kara, jaką wymierzył Bolesław Kędzierzawy kasztelanowi, była straszliwa. Jak skończył Bolesta?

Gniew księcia-seniora był uzasadniony: biskup Werner, prawdopodobnie bliski współpracownik Salomei (wdowy po Bolesławie Krzywoustym), a później poplecznik juniorów w buncie przeciwko seniorowi Władysławowi Wygnańcowi, był ważną postacią na dworze Bolesława Kędzierzawego. To on w 1165 roku przewodniczył poselstwu do cesarza Fryderyka I Barbarossy w Akwizgranie. Misja dyplomatyczna do tak ważnej persony oznaczała duże zaufanie, jakim Werner cieszył się u księcia.

Po śmierci wokół postaci biskupa Wernera narósł kult świętego, nigdy nie został on jednak oficjalnie zaakceptowany przez Kościół ze względu na popieranie przez niego antypapieży.

bm

Ona była młodziutką – ledwie trzynastoletnią – córką króla Polski i Węgier, Ludwika Andegaweńskiego. Po śmierci ojca została koronowana na królową. On, starszy od niej o około 10 lat, przybysz z pogańskiego kraju, musiał się jej wydawać półdzikim barbarzyńcą. Tym bardziej, że gdy Jadwiga miała 4 lata, jej rękę oddano Wilhelmowi, władcy z poważanej i potężnej europejskiej dynastii Habsburgów. Ślub dzieci był traktowany jako umowa między państwami, zdarzały się od niej odstępstwa.

Ludwik - na Węgrzech Wielki, w Polsce - Andegaweński

Dlatego polscy możnowładcy mogli wybrać Jadwidze nowego męża. Wybór padł na Jagiełłę, pogańskiego wielkiego księcia litewskiego, który był naturalnym sojusznikiem Korony w walce ze wzrastającą potęgą Państwa Krzyżackiego.

Na podstawie podpisanej 14 sierpnia 1385 unii w Krewie Jagiełło zobowiązał się do chrystianizacji Litwy i ożenienia się z Jadwigą.

- Dla Litwy podstawową sprawą związaną z unią była nie tyle walka z Krzyżakami, ile problem utrzymania tożsamości zagrożonej przez Ruś - mówił prof. Henryk Samsonowicz w audycji Andrzeja Sowy i dr. Janusza Osicy z cyklu "Historia na opak". - Czy przypadkiem Polska nie stałaby się terenem kolonizacji i eksploatacji ludzi mówiących językiem niemieckim? (…). Czy nie stałaby się, podobnie jak Czechy, granicznym państwem Rzeszy?

To, że Jadwiga została żoną Jagiełły, nie oznaczało, że ona sama wycofała się z polityki. W 1387 roku osobiście poprowadziła wyprawę na Ruś Czerwoną i przyłączyła ją do Korony.

Po 12 latach małżeństwa królowa zaszła w ciążę. 22 czerwca 1399 Jadwiga urodziła córkę Elżbietę. Niestety: obie zmarły kilka tygodni później. Władysław – bo takie imię przybrał na chrzcie – rządził w Koronie do śmierci w 1434 roku, po śmierci Jadwigi miał jeszcze trzy żony.

Symbolicznym potomkiem pary stał się związek państw, który doprowadził w końcu do scalenia i powstania jednego, potężnego państwa: Rzeczpospolitej.  

- Należeliśmy wówczas do pierwszej piątki państw decydujących na kontynencie, w ówczesnym rozumieniu także świata – mówił prof. Henryk Samsonowicz.

bm

Niechciany pokój

Władysław III, syn Władysława Jagiełły i jego czwartej żony Zofii Holszańskiej, w 1434 roku w wieku 10 lat został królem Polski, a w 1440 roku - dzięki zabiegom biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego - zasiadł na tronie Węgier. Węgrzy potrzebowali wsparcia Polski w swoich wyprawach przeciw Turkom, które podejmowali tyleż dla własnego interesu, co z inspiracji kurii papieskiej, dążącej w owym czasie do wzmocnienia władzy chwiejącego się w posadach Watykanu.

Pierwsza kampania antyturecka rozpoczęła się w październiku 1443 roku. Młody król Władysław, despota serbski Jerzy Brankowicz oraz wojewoda siedmiogrodzki János Hunyady podjęli wyprawę wojenną zwaną później "długim pochodem", która trwała do lutego 1444 roku. Węgrzy w kilku starciach odparli wojska tureckie wdzierające się do Europy. 1 sierpnia 1444 roku król Władysław zawarł w Segedynie pokój z sułtanem Muradem II. Traktat pokojowy był bardzo korzystny dla całego chrześcijańskiego świata. A jednak stolica apostolska nie była zadowolona. Rzym chciał nowej wojny.

Papieska zasadzka

Jesienią 1444 roku Władysław III skończył dwadzieścia lat. Młodym władcą łatwo było manipulować. Ludzie papieża z zapałem podjęli się tego zadania. Dowodzono, że pokój zawarty z poganami nie ma mocy prawnej, a nawet jest grzechem. Legat papieski na Węgrzech kardynał Julian Cesarini podszedł do sprawy jeszcze prościej i zaczął kłamać. Według niego siły tureckie pozostające w Europie są nieznaczne, a potężna sojusznicza flota wenecka tylko czeka na sygnał do walki.

Nieliczne głosy rozsądku próbowały się przebić przez propagandową wrzawę. Hospodar wołoski Vlad Drakula bez skutku ostrzegał przed Turkami: "ich sułtan, gdy jedzie na polowanie, ma zwykle liczniejszą świtę, niż tu jest wojska idącego na wojnę". Protestowali politycy, wodzowie i sami rycerze, dla których przysięga pokojowa była sprawą honoru. Wszystko na nic. Król Władysław został przekonany i wyruszył do walki ze swymi wojskami, łamiąc postanowienia segedyńskiego traktatu.

Bitwa

10 listopada 1444 roku maszerujące na Adrianopol siły koalicji antytureckiej pod wodzą króla i Jánosa Hunyadyego praktycznie wpadli na liczną armię sułtana Murada pod Warną. W tym momencie bitwy nie dało się już uniknąć. Chrześcijanie zajmowali znacznie gorsze pozycje, zaś taktyka ofensywna zalecona przez Hunyadyego nie sprawdziła się. Bardzo szybko okazało się, że bitwa jest przegrana, rycerze zaczęli się wycofywać. Na placu boju został Władysław z garstką najbliższych towarzyszy. Pod wodzą króla ruszyli do samobójczej szarży na oddziały janczarów. Nikt nie przeżył. Odciętą głowę Władysława Turcy wysłali do Adrianopola.

Krzysztof Kolumb był Polakiem?

Życie legendy

Po bitwie nie udało się odnaleźć ciała króla ani jego zbroi, co dało początek rozmaitym spekulacjom. Twierdzono, że Władysław przeżył, choć nie było na to żadnego dowodu. Plotki przetrwały jednak stulecia, a niektóre ich wersje są wytworami nadzwyczajnej fantazji. Miał więc król Władysław osiąść na Maderze i tam spędzić życie jako Henrique Alemao. Miał też się ożenić i zginąć na morzu jako czterdziestolatek. Przed śmiercią jednak miał spłodzić syna, a tym synem był sam... Krzysztof Kolumb.

Nie ulega wątpliwości, że po straceńczym ataku na Turków postać władcy na stałe zapisała się w historii Europy. W wielu krajach pisano pieśni o jego bohaterskiej walce. Bułgarzy ogłosili króla Władysława bohaterem narodowym. To oni nadali mu przydomek "Warneńczyk". W Warnie znajduje się pomnik-mauzoleum Władysława III, a pewien nieistniejący już bułgarski klub piłkarski w latach swej świetności nosił nazwę "Władysław Warna".

mc

Aby obejrzeć obraz i przeczytać opisy o znajdujących się na nich postaciach, kliknij tutaj.

Krypta Katedry Wawelskiej

Co ciekawe, kościół ten oraz przyległy doń klasztor OO. Paulinów ufundowane były przez Długosza, zaraz po sprowadzeniu w 1472 roku Zakonu Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika do Krakowa. Kościół ten, określany mianem Bazyliki św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa i Męczennika, posiada słynną Kryptę Zasłużonych Polaków, zwaną też Panteonem Zasłużonych.

Pomysł jej utworzenia wypłynął od historyka profesora Józefa Łepkowskiego i realizowany był w latach 1876-1880. Datą uroczystego otwarcia Krypty, niejako jej inauguracji miała być 400. rocznica śmierci Jana Długosza. Wolą wielkiego kronikarza był spoczynek wieczny w miejscu jego ukochanego Kościoła, tam, gdzie według legendy, z rozkazu króla Bolesława Szczodrego, został w 1079 roku zabity biskup krakowski Stanisław. Papież Innocenty IV uznał biskupa świętym i kanonizował go w 1253 roku. Jak głosi legenda, biskup został zabity podczas odprawiania mszy w stojącym na Skałce kościele. Szczątki świętego, pochowane w kościelnej krypcie, spoczęły jednak w 1089 roku w Katedrze Wawelskiej.

Jan Długosz był fundatorem kilku innych kościołów, ale to w tym miejscu zapragnął swojego pochówku. Jak opisują to strony Panteonu Narodowego (skalka.paulini.pl): "Zgodnie z życzeniem Jana Długosza, fundatora i dobrodzieja skałecznego klasztoru, pochowano go na Skałce (1480r.), w pobliżu pierwotnego grobu św. Stanisława. W uroczystościach żałobnych tego wybitnego kronikarza i historyka, wreszcie arcybiskupa – nominata lwowskiego, wzięli udział królewscy synowie, przedstawiciele społeczności akademickiej, duchowieństwa. (...) Otwarto tym samym na Skałce – jak pisano na łamach popularnego "Czasu" – "palladium dla uczczenia popiołów zasłużonych w Narodzie mężów". Obok wawelskiego panteonu – z grobami królów, biskupów i bohaterów narodowych, przybyła narodowi nowa krypta – sepulchrum Patriae, mająca mieścić szczątki osób najwybitniejszych w najnowszej historii polskiej kultury".

400. rocznica śmierci

Opis ten jednak nie jest pełny, a jego treść wydaje się nieco "przerysowuje" ówczesne wydarzenia. Jak podaje "Dziennik Polski" idea powstania krypty pojawiła się już w 1858 roku i wypłynęła od badaczy i wydawców dzieł Długosza. Paweł Stachnik pisze: "Okazją miała być przypadająca w 1880 r. czterechsetna rocznica śmierci Długosza, a bodźcem fakt, że doczesne szczątki kronikarza przechowywane były na Skałce w niezbyt odpowiedni sposób. Zmarłego w 1480 r. historyka pochowano bowiem we wnętrzu kościoła św. Stanisława na Skałce, lecz później, w XVII w., podczas przebudowy świątyni grób ten usunięto, a kości Długosza włożono do glinianego naczynia i zamurowano w niszy znajdującej się w krypcie pod kościołem".

Szczątki Długosza, rzeczywiście znajdujące się w glinianym naczyniu, odnaleziono 19 maja 1880 roku, kiedy rano otworzono dotychczasowe miejsce pochówku w podziemiach kościoła. Wśród uczestników byli prezydent Krakowa Mikołaj Zyblikiewicz, przeor klasztoru o. Ambroży Federowicz oraz profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego z prof. Józef Łepkowski na czele.

Badając odkryte szczątki stwierdzono wśród nich brak głowy, a jej miejsce pochówku pozostało nieznane. Stachnik dodaje jeszcze: "W naczyniu znaleziono za to flaszkę z listem, w którym napisano: "W tym tu garnku znajdują się kości Długosza, kanonika i historyka Królestwa Polskiego". Po odczytaniu kartki o. Ambroży odmówił oracje, a prof. Łepkowski przełożył kości do metalowej trumienki ozdobionej na wierzchu herbem Wieniawa i inicjałami kronikarza, zalutowanej następnie przez majstra blacharskiego Pinkalskiego".

Panteon Narodowy

Kolejnym etapem drugiego pochówku była uroczysta msza, podczas której trumienka spoczywała na marmurowym katafalku. Po mszy przeniesiono ją do przygotowanego w Krypcie Sarkofagu. Tak oto Jan Długosz dał początek wspaniałej idei Panteonu Narodowego stając się pierwszym w niej złożonym. Wśród pochowanych tam wybitnych Polaków znajdują się: Wincenty Pol (złożony w 1881 r.), Lucjan Siemieński (1881), Józef Ignacy Kraszewski (1887), Teofil Lenartowicz (1893), Adam Asnyk (1897), Henryk Siemiradzki (1902), Stanisław Wyspiański (1907), Jacek Malczewski (1929), Karol Szymanowski (1937), Ludwik Solski (1954), Tadeusz Banachiewicz (1955) i Czesław Miłosz (2004).

Andrzej Kałwa, na stronach Dzieje.pl zwraca szczególną uwagę na swoiste posłannictwo Jana Długosza w zapisywaniu dziejów Polski w kronikach i pamięci potomnych. W biograficznym artykule przytacza słowa Długosza: "Podjąłem się przekazać na piśmie rocznik dziejów Polski, a także innych ludów sąsiadujących z Polską, ponieważ boleję, że wiele przesławnych, godnych poznania dzieł, tak czasów przeszłych, jak i nowszych idzie w wieczną niepamięć" i dodaje - "Długosz, który po raz pierwszy z problemem pamięci o historii zetknął się przy pisaniu "Banderia prutenorum", gdy okazało się, że niespełna 30 lat po bitwie pod Grunwaldem pamięć o tamtych wydarzeniach zaczyna odchodzić wraz z ich świadkami".

Tak oto ponowny pochówek wielkiego kronikarza był niejako "in memoriam" jego idei, której właściwą i dobitną egzemplifikacją stała się nowopowstała Krypta Zasłużonych. Warto odwiedzić to miejsce osobiście.

PP

Od czasów panowania Jagiełły znaczna część obywateli naszego kraju zaczęła traktować sprawy państwa tak, jakby były ich własnymi. Pod rządami tego króla Polska przeżyła też nieprawdopodobny rozkwit gospodarczy. Nasze produkty stały się potrzebne całej Europie.

Fakty i mity o Jagielle

Negatywne oceny panowania Władysława Jagiełły płynęły z niedostatecznej wiedzy na jego temat. Na sposób postrzegania pochodzącego z Litwy władcy w znacznym stopniu wpłynęło to, co o Jagielle pisał niechętny całej dynastii Jagiellonów ówczesny historyk Jan Długosz.

Jakież to nieprawdziwe przekonania żywiono na temat twórcy unii polsko-litewskiej?

W oczach współczesnych sobie Polaków był między innymi płaczliwym pobożnisiem, który na wojnie wylewał łzy nad każdą przelaną kroplą krwi chrześcijańskiej. Prawda jest natomiast taka, że 25 lat swego życia poświęcił właśnie przygotowaniu wojny z Krzyżakami. Jako chrześcijanin świeżo nawrócony, a w dodatku oskarżany o nieszczerość w swojej nowej wierze, nie mógł rozpocząć wojny z Zakonem, instytucją kościelną, osłanianą z urzędu przez papieża i cesarza. Uderzenie na Krzyżaków przysporzyłoby mu wrogości całej zachodniej Europy.

Nieprawdą jest także, jakoby za czasów Władysława Jagiełły Polska rozpoczęła marsz na wschód, tracąc tym samym Pomorze i Śląsk. Król ten właśnie powstrzymał ów marsz, a ziemie pomorskie odzyskał, a nie stracił. Zarówno Śląsk, jak i Pomorze utraciła dynastia Piastów.

Bitwa pod Grunwaldem - obraz Jana Matejki. Fot. Wikipedia/domena publiczna

Triumfator w polityce, poległy w życiu osobistym

Prywatne oblicze polsko-litewskiego monarchy jest nam zupełnie nieznane. Wiadomo, że, o ile w polityce zagranicznej odnosił sukcesy, o tyle życie rodzinne stało się dla niego pasmem nieszczęść.

Ubierał się przeważnie na szaro lub czarno, bo stale przeżywał żałobę po kimś. Pochował trzy żony, dwie córki i jednego z trzech synów. Ponadto przeżył dziesięciu braci, z których dwaj zostali otruci. Gdy umierał, nie było już przy nim nikogo z tych, których kochał.

Najdłuższe rządy w dziejach Polski

Władysław Jagiełło urodził się prawdopodobnie w roku 1362. W latach 1377-1381, zgodnie z wolą ojca, Olgierda, panował jako wielki książę Litwy. Pragnął chrystianizacji swego kraju, bo zdawał sobie sprawę, że krok ten wytrąci broń z ręki Krzyżakom, utrzymującym, że siedzą na terenach nadbałtyckich po to, by nawracać Litwinów na wiarę chrześcijańską. Formalnie wybrano Jagiełłę na króla Polski już w roku 1386, wtedy też został ochrzczony.

Po zawarciu (w tym samym roku) unii z Polską przyjął chrzest ponownie, a trzy dni później poślubił zasiadającą na polskim tronie Jadwigę Andegaweńską. Również w roku 1386, w katedrze wawelskiej, odbyła się koronacja Jagiełły. Był jednym z najdłużej panującym z władców Europy – okres jego rządów wynosił 48 lat.

im