9 kwietnia 1901 roku urodził się Stanisław Wigura, polski pilot cywilny, inżynier lotniczy, współtwórca samolotu RWD.

Wspólnie z pilotem wojskowym Franciszkiem Żwirko stworzył słynny duet lotniczy. Przed drugą wojną światową zwyciężali w wielu sportowych konkursach lotniczych.

Ich największym sukcesem było zwycięstwo na międzynarodowych zawodach lotniczych Challenge w Niemczech, na samolocie RWD-6. 28 sierpnia 1932 roku na lotnisku w Berlinie na cześć Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury zabrzmiał Mazurek Dąbrowskiego.

Wygrana w najważniejszych tego typu zawodach na świecie miała wymiar nie tylko sportowy. Chodziło o prestiż przemysłu lotniczego oraz rozsławienie kraju. Głównymi kandydatami do zwycięstwa byli Niemcy - gospodarze zawodów, jednak polski duet nie dał im szans. Zwycięstwo dawało Polsce prawo do organizacji kolejnego Challenge, w 1934 roku.

Niedługo po zwycięstwie w zawodach lotniczych, 11 września 1932 roku, Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura ponieśli śmierć w katastrofie pilotowanego przez siebie samolotu RWD. Zostali zaskoczeni przez gwałtowną burzę pod Cierlickiem Górnym koło Cieszyna. Pilotów pochowano w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Badania przyczyn katastrofy wykazały, że samolot był obarczony wadą konstrukcyjną, która wynikała z obciążeń dynamicznych, nieznanych wówczas konstruktorom na całym świecie. Tragiczna śmierć lotników przyczyniła się do zmiany w podejściu do projektowania samolotów.

Od 1993 roku, dzień 28 sierpnia jest Świętem Lotnictwa Polskiego – obchodzonym dla upamiętnienia zwycięstwa kapitana Franciszka Żwirki i inżyniera Stanisława Wigury w III Międzynarodowych Zawodach Samolotów Turystycznych Challenge w Berlinie w 1932 roku.

mk

15 maja 1990 roku zmarł Jerzy Drzewiecki, pilot, konstruktor pierwszego seryjnego polskiego samolotu po I wojnie światowej JD-2 i współtwórca konstrukcji samolotów z serii RWD.

"Bysio" z Politechniki

Będąc studentem Politechniki Warszawskiej został członkiem Akademickiego Aeroklubu Warszawskiego. Tam przeszedł przeszkolenie lotnicze i został pasowany na lotnika przez ówczesnego kierownika aeroklubu prof. Jana Pruszkowskiego, rektora Akademii Sztuk Pięknych - mówił Edward Kocent-Zieliński w audycji Doroty Truszczak.

Polski samolot turystyczny RWD-9 Jerzego Bajana podczas próby składania skrzydeł podczas Międzynarodowych Zawodów Samolotów Turystycznych Challenge 1934, źr. Wikimedia Commons/dp

Zgodnie z ówczesnym zwyczajem otrzymał herb lotniczy "Bysio", który przedstawiał głowę byka zionącego ogniem. Swoją pierwszą maszynę - szybowiec - skonstruował w 1924 roku. Rok później zaprojektował swoją pierwszą maszynę silnikową.

- Uczestniczył w konkursie na samolot wojskowy, który ogłosiło lotnictwo wojskowe. Za swój projekt myśliwca oznaczony DK uzyskał trzecią nagrodę - wspominał Edward Kocent-Zieliński.

RWD - legenda polskiej awiacji

Podczas studiów nawiązał współpracę ze Stanisławem Wigurą i Stanisławem Rogalskim. Wraz z nimi miał skonstruować siedem pierwszych modeli samolotów RWD. Pierwsza z nich wzbiła się w powietrze we wrześniu 1928 roku. Za sterami zasiadał Drzewiecki.

- Nazwa maszyny powstała od pierwszych liter nazwisk konstruktorów: Rogalskiego, Wigury i właśnie Drzewieckiego – słyszymy w audycji Doroty Truszczak.

Kolejne konstrukcje wybitnego tercetu powstawały pod szyldem Doświadczalnych Warsztatów Lotniczych, które ze studenckich prób wyewoluowały w  płodną spółkę. Spod ręki Drzewieckiego wyszły konstrukcje, na których Franciszek Żwirko i Jerzy Bajan zdobywali laury zwycięstwa na międzynarodowych zawodach z serii Challenge.

Współczesny RWD-13, fot. Daniel Delimata, źr. Wikipedia/domena publiczna

- Ukoronowaniem samolotów w układzie górnopłata był RWD-13, popularny, sportowy, turystyczny samolot. Wyprodukowano ok. 100 egzemplarzy w Polsce, sprzedano licencję do Jugosławii - podkreślał Jan Hoffmann z Muzeum Lotnictwa Polskiego.
RWD-13, który znajdował się w Brazylii latał jeszcze w 1999 roku.

Pilot ATA

Po wybuchu II wojny światowej został ewakuowany do Rumunii. Stamtąd przedostał się na Zachód. Od 1940 roku pracował w ATA, służbie pomocniczej RAF, gdzie zajmował się dostarczaniem samolotów z fabryk na lotniska polowe.

- Była to rola bardzo trudna, bo prowadzano samoloty takie, jakie się zdarzyło: zarówno jednosilnikowe, jak wielosilnikowe, zarówno bojowe, jak szkolne - wyjaśniał Edward Kocent-Zieliński.

Po wojnie zdecydował się pozostać na emigracji. Do końca życia mieszkał w Kanadzie, gdzie jednak nie podjął do końca życia działalności związanej z lotnictwem.

bm

Stanisław Wigura urodził się 9 kwietnia 1901 w Warszawie. W czasie wojny polsko-bolszewickiej służył w pułku artylerii. Już w czasie studiów na Politechnice Warszawskiej pracował nad konstrukcją samolotów. W 1925 roku wraz z inżynierem Stanisławem Rogalskim skonstruował pierwszy samolot. Ta dwójka połączyła się później z inżynierem Stanisławem Drzewieckim i zaprojektowała model lekkiego jednosilnikowego samolotu, który zaczął być produkowany pod nazwą RWD. Nazwa pochodziła od pierwszych liter nazwisk konstruktorów.

W 1929 roku los połączył Wigurę z pilotem Franciszkiem Żwirką, któremu zaproponowano stanowisko oficera łącznikowego przy Akademickim Aeroklubie Warszawskim. Wkrótce obaj stworzyli zgrany duet: Wigura jako konstruktor robił obliczenia, budował maszyny oraz objaśniał zasady ich funkcjonowania. Żwirko miał w głowie wszystkie szlaki lotnicze i szkolił się w sztuce latania. 

Pierwszy wspólny lot odbyli w sierpniu 1929 roku, kiedy razem przemierzyli niebo na Polską, Niemcami, Włochami i Francją. Liczącą łącznie 42 tysiące kilometrów trasę, samolot RWD pokonał w 42 godziny, co na warunki dwudziestolecia międzywojennego stanowiło niesamowity wynik.

Zdolny mechanik

Wigura potrafił zbudować własnymi siłami samolot dorównujący zagranicznym maszynom. Jego maszyny biły międzynarodowe rekordy wysokości w kategorii samolotów lekkich oraz odniosły zwycięstwo w III Konkursie Awionetek i Locie Południowo-Zachodniej Polski.

Lotnicy chętnie brali udział w tzw. challengach, czyli Międzynarodowych Turniejach Lotniczych Samolotów Turystycznych. Podczas jednego z nich w 1931 roku musieli przymusowo lądować na pustkowiu koło Saragossy w Hiszpanii. Przed dwa dni Wigura domowymi sposobami naprawił silnik. 

Dzięki pracy mechanika, maszyna poderwała się do lotu i bezpiecznie wylądowała na mecie. Ze względu na długi przestój drużyna została zdyskwalifikowana. Jednak po tym doświadczeniu zrozumiała, że może zaufać swoim siłom i zbudować samolot zdolny do zwycięskiego wyścigu.

Turniej z 1932 roku

Prawdziwym wyzwaniem był challenge zorganizowany 20-28 sierpnia 1932 roku, którego start wyznaczono w Berlinie. Była to największa międzynarodowa lotnicza impreza. Turniej był decydującą rozgrywką dla Niemiec, które broniły tytułu mistrza świata. Zawody składały się z trzech dwudniowych etapów, podczas których należało przebyć dystanse o długości 2500 kilometrów. Poprzedzone wieloma treningami loty wymagały od załogi niezwykłej sprawności fizycznej i psychicznej. W trakcie przygotowań Wigura dokonywał codziennych drobiazgowych przeglądów maszyny. Potrafił nie spać całą noc, pilnując samolotu, żeby go ktoś nie uszkodził.

- Była to próba sił dla polskiego przemysłu lotniczego, znanego już z tego, że posiada doskonałych pilotów – wspominał po latach pułkownik Jerzy Bajan w audycji "Ludzie biało-czerwonych szachownic".

Na starcie sędziowie oceniali konstrukcję techniczną maszyn zgłoszonych do konkursu. Polski zespół posiadał samoloty RWD pochodzące z dwóch wytwórni: Państwowych Zakładów Lotniczych i Warsztatów Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej. Najwyższe noty, ku zaskoczeniu innych uczestników i publiczności, zdobyły samoloty projektów Rogalskiego, Wigury i Drzewieckiego.

Podczas licznych konkurencji sprawnościowych na lotnisku, okazało się, że najbardziej wytrzymały, zwrotny i zdolny do różnych trudnych manewrów był samolot konstrukcji Wigury.

Oszałamiający sukces

Właśnie na tej maszynie Żwirko i Wigura, zostawili konkurencję daleko w tyle. Po powrocie do Polski stali się prawdziwymi gwiazdami: we wszystkich miastach, w których się pojawili, oszaleli na ich punkcie fani, potrafili przerwać policyjne kordony, by móc osobiście pogratulować swoim idolom sukcesu. Lotnicy dostali wiele depesz gratulacyjnych od znamienitych osobistości i zaproszeń na różne bale. Zaproszono ich także do studia Polskiego Radia Wilno, w którym przed mikrofonem opowiedzieli o udziale w zawodach.

- Przyjęcie, jakie zgotowało Wilno, zwłaszcza młodych, kochanych sprzymierzeńców na lotnisku, stanowiło naprawdę królewską nagrodę za cały nasz trud poniesiony w challengu - mówił Franciszek Żwirko w archiwalnej audycji z 1932 roku. - Zwycięstwo odnieśliśmy nierozłączną trójką: RWD oraz mój stały przyjaciel i towarzysz w zawodach lotniczych, konstruktor inżynier, kochany przyjaciel Staś Wigura.

Niespodziewana śmierć

11 września 1932 roku czechosłowacki aeroklub organizował wielką międzynarodową imprezę lotniczą. Honorowymi gośćmi mieli być Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura, którzy przyjęli zaproszenie. Niestety - zaledwie dwie godziny po starcie, w potężnych porywach wichury RWD-6 rozsypał się w powietrzu. Rozbili się na zboczach Kościelca pod Cierlickiem Górnym na Śląsku Cieszyńskim.

Śmierć asów przestworzy wstrząsnęła całym krajem, który przed zaledwie dwoma tygodniami świętował z nimi spektakularne zwycięstwo. W pogrzebie uczestniczyły tysiące ludzi. Lotnicy zostali pochowani w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

seb/im