W styczniową noc roku 532 spłonęła świątynia Mądrości Bożej w Konstantynopolu. Wielki Justynian, pod którego berłem potęga Bizancjum osiągnęła na krótko swe apogeum, podjął natychmiast odbudowę kościoła. Prace rozpoczęły się 23 lutego 532.
Wielki budowniczy

Justynian I zlecił przygotowanie projektu inżynierowi i matematykowi Antemiuszowi z Tralles i architektowi Izydorowi z Miletu. Sam, co zostało opisane przez ówczesnych kronikarzy, m.in. przez Prokopiusza z Cezarei, brał czynny udział w planowaniu kościoła i rozwiązywaniu detali architektonicznych.
- Wystrój architektoniczny tej świątyni jest wspaniały – mówiła archeolog, dr Elżbieta Jastrzębowska w audycji pt. ”Kamienie mówią”, nadanej w czerwcu 1992 r. - Bogaty, marmurowy wystrój ścian. Ażurowe, białe kapitele wspaniale rzeźbione są jeszcze z czasów tego cesarza.
Z pomocą aniołów
Legenda głosi, że Justynian Wielki, budując ten kościół czerpał inspiracje z rozmów, które prowadził z aniołem. Architekci w ciągu zaledwie 5 lat ukończyli dzieło, które doskonałością konstrukcji i przepychem dekoracji przyćmić miało wszystko, co znała do tej pory sztuka bizantyjska. Bazylika Hagia Sofia dodała nowego blasku cesarskiej koronie.

Autorka audycji, Katarzyna Kobylecka wraz ze swym gościem cofnęła się do czasów jeszcze wcześniejszych, do okresu panowania innego wielkiego cesarza rzymskiego – Konstantyna.
Cesarz Konstantyn

To właśnie on w 330 r. n. e. przeniósł stolicę z Rzymu do maleńkiej greckiej miejscowości Bizancjum i przemianował ją na Konstantynopol. I  to on ufundował wówczas pierwszy kościół Mądrości Bożej, który dwa wieki później, po pożarze został odbudowany przez cesarza Justyniana.
- Konstantynowi zawdzięczamy nie tylko założenie nowej stolicy Imperium Rzymskiego, ale bardziej znaczące jest to, że był to pierwszy cesarz chrześcijański – mówiła autorka audycji.

Edykt Mediolański
Jak doszło do tego, że właśnie ten władca zdecydował się przyjąć chrześcijaństwo i uznać je za religię panującą w pogańskim dotąd imperium? Dlaczego uległ mocy chrześcijan?

- Konstantyn zrozumiał, że ta grupa jest zbyt silna – komentowała dr Elzbieta Jastrzębowska. – Że trzeba się na niej oprzeć, a nie ją zwalczać. Ponadto jego matka Helena, później uznana za świętą, stała się najprawdopodobniej chrześcijanką. Musiał zatem istnieć jakiś bezpośredni wpływ, zwłaszcza że on swoją matkę bardzo cenił.

Konstantyn zdawał też sobie sprawę, że coraz więcej żołnierzy służących w jego armii – to wyznawcy Chrystusa. W 313 r. wydał słynny Edykt Mediolański, który sankcjonował chrześcijaństwo jako religie państwową.
Prześladowanie chrześcijan

Katarzyna Kobylecka powróciła w rozmowie ze swym gościem do czasów pierwszych chrześcijan i ich prześladowań. - Prześladowania nasiliły się w II poł. III wieku n.e. za panowania cesarza Dioklecjana – słyszymy w komentarzu. - Momentalnie po każdorazowym okresie prześladowań nasilał się kult męczenników. Ci, którzy zginęli w obronie wiary, byli jeszcze bardziej czczeni.
Dlaczego Konstantyn przeniósł stolicę do Bizancjum? – Myślę, że to była decyzja polityczna – stwierdziła dr Jastrzębska. – Głównym wrogiem wtedy dla Cesarstwa Rzymskiego była Persja. Obrona północnych granic przed najazdami różnych grup barbarzyńskich była też ważna, ale tam wystarczały legiony.

W rękach Turków osmańskich

Miasto stworzone przez Konstantyna przetrwało jako ciągłość kultury antyku aż do roku 1453, kiedy to Turcy ostatecznie je opanowali i złupili.
Sułtan Mehmed II Zdobywca wydał rozkaz, aby Hagię Sophię natychmiast przekształcono w meczet. Turcy nie zniszczyli wnętrza, lecz wszystkie elementy chrześcijańskie zatynkowali. Dodano wówczas minarety, mihrab i minbar. Wokół Świątyni Mądrości Bożej zaczęły powstawać też kolejne budowle. Dziś otoczona jest  kompleksem grobowców, bibliotek, fontann i innych obiektów.
Po upadku imperium osmańskiego, kiedy Turcja stała się republiką świecką, ówczesny przywódca kraju Mustafa Kemal Atatürk polecił w 1934 r., aby Hagia Sofia,  która przez 916 lat służyła chrześcijanom, a przez 481 lat muzułmanom, została zmieniona w muzeum.
Posłuchaj historii budowy świątyni, której budowę rozpoczęto blisko 1500 lat, i która przetrwałą do dziś.

Święto Trzech Króli to święto najwcześniej ustanowione przez Kościół. Na Wschodzie obchodzone było już w III wieku. Kościół wschodni łączył święto Trzech Króli z Bożym Narodzeniem. Natomiast w Kościele rzymskim jest to święto niezależne od Bożego Narodzenia.

"Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda oto mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali, gdzie jest nowonarodzony król żydowski. Ujrzeliśmy bowiem jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać mu pokłon (…) Gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było dziecię. Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali (…) zobaczyli dziecię z matką jego Maryją, upadli na twarz i oddali mu pokłon i otworzywszy swe skarby, ofiarowali mu dary – złoto, kadzidło i mirrę (…)" – czytamy w  Ewangelii św. Mateusza.

Kim byli trzej tajemniczy cudzoziemcy?

Jedyna informacja o mędrcach znajduje się w Ewangelii Mateusza (2,1-12), gdzie nie podano, ilu ich było. Współczesna egzegeza, badając w sposób krytyczny źródła historyczne i literackie, zwraca uwagę, że opowiadanie "Ewangelii Mateusza" o pokłonie trzech króli nie ma charakteru kronikarskiego. Zarówno wśród wiernych, jak i uczonych można znaleźć dwie grupy - jedna uznaje, że jest to opowieść o historycznym wydarzeniu, druga, że jest to refleksja na tematy, które mają swój początek w "Starym Testamencie".

W najstarszych źródłach mówiących o tych niezwykłych gościach w Betlejem nie jest powiedziane, że było ich trzech. Nie jest też powiedziane, że przybyli w dzień narodzin Jezusa, bo Mateusz pisze, że znaleźli go w domu, a nie w stajence.

- Przedstawiani są jako trzej królowie tylko w tradycji, nie w źródłach historycznych. Tak naprawdę nie wiadomo, ilu ich przybyło. Liczbę tę określono na podstawie darów – mówiła prof. Anna Świderkówna, historyk literatury, papirolog, biblistka z Uniwersytetu Warszawskiego. – Najpóźniej w tradycji pojawiają się imiona Kacper, Melchior i Baltazar.

Święty Mateusz określa ich nie królami, tylko magami, później łączono ich imiona z mędrcami, atronomami, astrologami. Z całą pewnością nie byli królami, ale byli to ludzie wykształceni, jak na ówczesne czasy, bogaci, sądząc po darach, które złożyli małemu Jezusowi. Mirra i kadzidło były darami tak cennymi, jak złoto.

- Astrologia wtedy była częścią naukowej wizji wszechświata. Pasowała do wizji, według której siły rządziły ruchami ciał niebieskich i w pewien sposób wpływały na to, co się dzieje na ziemi – wyjaśniał Jarosław Włodarczyk, historyk astronom. – Przyjęto, że ci magowie pochodzili z Arabii, bo w Biblii, najczęściej krajem wschodnim określana była Arabia.

O wyglądzie trzech magów zadecydowały obrazy, które już w średniowieczu przedstawiały ich postacie. - Już wtedy te trzy postacie mogły symbolizować trzy strony świata, trzech synów Noego, ale też trzy najważniejsze rasy ludzkie. Może dlatego zaczęto jednego z królów przedstawiać jako ciemnoskórego, żeby pokazać hołd całego świata przed nowonarodzonym – mówił Jarosław Włodarczyk.

Jakim zjawiskiem była gwiazda betlejemska?

- Jeśli uznamy, że było to jakieś zjawisko astronomiczne, spektakularny obiekt, który pojawił się na niebie, to dlaczego pojawia się on tylko w jednym miejscu w Ewangelii, a musiał być to znak niezwykły dla wszystkich tych, którzy pisali o narodzinach Jezusa. Pytanie to jest aktualne także wtedy, gdy wiemy, że teologia uznaje to za znak cudowny, dany przez Boga, niezwiązany z przyrodą – mówił Jarosław Włodarczyk. - Od początku gwiazda jest zagadką do kwadratu, nie wiemy nic o jej naturze, ale i o powodach, dla których funkcjonuje tylko w jednej ewangelii.

Posłuchaj audycji i dowiedz się, co pogański prorok mówił o gwieździe i co potem znalazło się w tzw. księdze liczb w "Starym Testamencie". Posłuchaj, dlaczego słów o narodzinach Jezusa, napisanych przez św. Mateusza, nie należy odczytywać dosłownie.

im

Głównym celem jego misji było wzywanie ludzi do nawrócenia oraz przygotowanie drogi do publicznej służby Jezusa Chrystusa. Proboszcz archikatedry pod wezwaniem świętego Jana Chrzciciela w Warszawie, ksiądz prałat Bogdan Bartołd, podkreślił, że uroczystość narodzenia świętego Jana Chrzciciela mówi o wyjątkowym świętym, ale też o człowieku zwyczajnym.

Daje przykład

Papież: ubóstwo ma różne twarze, ale w każdej możemy spotkać Chrystusa

- Przygotowywał drogę Panu, aby to Mesjasz był najważniejszy. Święty Jan Chrzciciel podkreślał, "Ten był, o którym powiedziałem: Ten, który po mnie idzie, przewyższył mnie godnością, gdyż był wcześniej ode mnie" - zaznacza ksiądz prałat Bogdan Bartołd.

Duchowny dodaje, że postać świętego Jana Chrzciciela daje przykład każdemu z nas, by prowadzić innych do Pana Jezusa. Co najmniej od IV wieku powstawały świątynie ku czci świętego, z których najbardziej znana jest bazylika świętego Jana na Lateranie, katedra biskupa Rzymu.

Patron wielu

Święty Jan Chrzciciel jest również patronem między innymi: Austrii, Francji, Holandii, Niemiec, Węgier czy archidiecezji warszawskiej i wrocławskiej. Patronuje wielu zakonom między innymi joannitom (Kawalerom Maltańskim) oraz mnichom, dziewicom, pasterzom, kowalom, krawcom, abstynentom oraz skazanym na śmierć.

Święty, jako jedyny, cieszy się przywilejem obchodzenia jego uroczystości w dniu urodzin. Dodatkowo św. Jan wspominany jest w kalendarzu liturgicznym 29 sierpnia, kiedy obchodzimy rocznicę jego męczeńskiej śmierci.

pg

Burzliwa młodość

Urodził się prawdopodobnie pod koniec IV wieku w zromanizowanej rodzinie na terenie dzisiejszej Wielkiej Brytanii. Tak naprawdę miał na imię Maewyn Succat, jednak po przyjęciu święceń kapłańskich zmienił je na Patryk. Jego ojcem był Kalpurnius – lokalny urzędnik i diakon.

Mając szesnaście lat, dostał się do irlandzkiej niewoli. Po sześciu latach udało mu się uciec i wrócić do najbliższych. W tym czasie przyjął też święcenia kapłańskie.

Źródła powołania

W jego dziele "Confessio" ("Wyznania") czytamy, że podczas pobytu w domu rodzinnym we śnie nawiedził go człowiek imieniem Victorius, który przyniósł ze sobą wiele listów. Jednym z nich był "Głos Irlandczyków", w którym mieszkańcy błagali Patryka, by przybył do Irlandii. Duchowny uwierzył wówczas, że został wezwany przez Boga - dlatego powrócił na Zieloną Wyspę, gdzie gorliwie nawracał i chrzcił miejscowych. Spotykał się również z tamtejszym królem.

- Pewnego razu św. Patryk, wspierając się na wielkim kiju, opowiadał irlandzkiemu królowi o pojmaniu i ukrzyżowaniu Chrystusa. Nie zauważył, że ostro zakończony kij przebił stopę władcy, a krew zaczęła wsiąkać w ziemię. Król jednak nawet nie pisnął, bowiem uznał, że nie godzi się słuchać o męce Pańskiej, samemu przy tym nie cierpiąc – opowiadał dziennikarz Marek Ostrowski w audycji "Święty Patryk – patron Irlandii".

Według historyka Stefana Czarnowskiego duchownym nie kierowała ambicja, chęć objęcia urzędu, a szczera wiara i miłość do Boga. Ewangelizacja była jego powołaniem, sposobem na przypodobanie się Panu. Nie należy jednak zapominać, jak podkreślano w audycji, że święty Patryk również szczerze kochał lud irlandzki. 

Ostatnie życia prawdopodobnie spędził w wiosce Saul – miejscu, gdzie stanął jego pierwszy kościół. Wydaje się, że właśnie wtedy stworzył swoje "Wyznania".

Narodziny legendy

Przed końcem VII wieku postać św. Patryka zyskała na popularności, a wokół jego osoby i działalności zaczęto tworzyć legendy. Mówiono, że duchowny wskrzesił ponad trzydziestu mężczyzn, którzy od dawna spoczywali w grobach. Według innej historii pewnego razu św. Patryk modlił się o pożywienie dla głodujących żeglarzy. Dzięki jego wstawiennictwu u Boga na statku nagle pojawiło się stado świń.

Atrybutem św. Patryka jest trzylistna koniczyna. Podobno roślina posłużyła duchownemu do wyjaśnienia niewierzącemu koncepcji Trójcy Świętej. Liście symbolizowały Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego.

jb

Źródła:

Saint Patrick, https://www.britannica.com/biography/Saint-Patrick, data dostępu: 16.03.2021.