8 sierpnia 1940 roku, rozpoczęła się bitwa o Anglię ("Battle of Britain"). Była to zmasowana niemiecka ofensywa lotnicza skierowana przeciwko Wielkiej Brytanii, mająca na celu zdominowanie przestrzeni powietrznej Anglii oraz przecięcie brytyjskich szlaków komunikacyjnych. Działania te miały przygotować grunt pod operację desantową na wyspy brytyjskie pod kryptonimem Lew Morski (Seelöwe).

Bitwa toczyła się w kilku fazach, różniących się rodzajem i natężeniem działań. Kulminacyjnym momentem był dzień 15 września, kiedy doszło do masowego nalotu 500 samolotów Luftwaffe. Dzień ten przypomina pułkownik Marian Duryasz, pilot i późniejszy dowódca słynnego dywizjonu polskiego 302: "Tuż przed nami pojawiła się duża grupa samolotów, dowódca nie miał czasu na manewr. Skierował samoloty łeb w łeb. Wszystkie te nosy były czerwone to znaczy, że był otwarty ogień. Szyk został rozbity."

Nasi piloci

Początkowo Niemcy mieli znaczącą przewagę. Luftwaffe dysponowała 990 myśliwcami i 1640 bombowcami. Królewskie Siły Lotnicze RAF mogły tej potędze przeciwstawić 960 samolotów myśliwskich oraz 400 bombowców. Obronę wyspy wspierało ponadto 80 stacji radiolokacyjnych i 1500 balonów zaporowych. W bitwie o Anglię najpierw w składzie, a potem u boku RAF, walczyły 4 polskie dywizjony - 2 bombowe: 300 i 301, 2 myśliwskie: 302 i 303 oraz 81 polskich pilotów w dywizjonach brytyjskich. W sumie 144 polskich pilotów.

Znany aktor Mieczysław Pawlikowski był lotnikiem w dywizjonach 300 i 301. W jednej z audycji Polskiego Radia przyznał, że najbardziej dramatyczny był jego pierwszy lot bojowy: "Wielkie morze ognia, odłamki walą po kadłubie - otwieram drzwi bombowe w kadłubie zakotłowało się od prochu. Dociągneliśmy do bazy. W wieżyczce tylnego strzelca dziura wielkości głowy ludzkiej".

Inny polski lotnik Tadeusz Nowierski był pilotem w brytyjskim dywizjonie 609. Wspomina, że czasem trzeba było za wszelką cenę uniknąć bezpośredniego starcia z wrogiem. Sztuka ta nie zawsze udawala się nawet największym asom lotnictwa. Wspomina słynny muszkieter i późniejszy dowódca najsłynniejszego polskiego dywizjonu 303 Witold Łokuciewski wspominał: "Płomienie ogarnęły mnie całego. Pęd powietrza wyrwał mnie z kabiny, kiedy się obudziłem to wisiałem nda kabiną, byłem cały poparzony. Dobrnąłem do brzegu".

Witold Łokuciewski trafił wtedy do Stalagu Luft III w Żaganiu i uczestniczył w przygotowaniach do słynnej Wielkiej Ucieczki. W sumie Polacy zestrzelili około 170 samolotów niemieckich, uszkodzili 36, co stanowiło około 12 procent strat Luftwaffe. Asem wśród polskich lotników walczących o Anglię był Stanisław Skalski. O jednym ze swoich lotów we wrześniu 1940 roku opowiadał po latach w Polskim Radiu: "Widziałem jak samolot wpadł w chmury przelecieliśmy pierwszą warstwę chmur i zobaczyłem jak szedł pionowo do ziemi i w rejonie Canterbury uderzył w ziemię".

W sumie w bitwie o Anglię wzięło udział 144 polskich pilotów. Niemcy stracili 1733 samoloty, a około 650 zostało uszkodzonych - było to 52 procent stanu Luftwaffe. Straty ludzkie to 2500 poległych i wziętych do niewoli oraz 1000 rannych lotników. Brytyjczycy stracili 915 samolotów, a około 450 zostało uszkodzonych. Śmierć poniosło 544 pilotów, a 500 zostało rannych. Bitwa zakończyła się 31 października 1940 roku porażką Niemiec.

Do historii przeszły słowa ówczesnego premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla, który wspominając udział Polaków w bitwie o Anglię powiedział: "nigdy w historii ludzkich konfliktów tak wielu nie zawdzięczało tak dużo tak nielicznym" .

Posłuchaj wspomnień polskich pilotów, uczestników bitwy o Anglię oraz fragmentu przemówienia radiowego Winstona Churchilla wspominającego to wydarzenie.

WIĘCEJ NA TEN TEMAT W SERWISIE RADIA WOLNOŚCI

7 września 1940 roku rozpoczęła się trzecia, decydująca faza bitwy o Wielką Brytanię. Głównym celem niemieckich ataków stał się Londyn. Potężna armada ponad tysiąca samolotów Luftwaffe zaatakowała stolicę. Na miasto spadł grad bomb, które niszczyły cele przemysłowe, wojskowe oraz cywilne. Zginęło 450 osób, a 1600 zostało rannych. Niemcy stracili 41 maszyn.

Tego dnia dowództwo angielskiej obrony wysłało do wszystkich jednostek obrony terytorialnej komunikat o najwyższym stopniu zagrożenia inwazyjnego. Zaczęło się przechwytywanie i rozbijanie wypraw niemieckich nad kanałem i południowo-wschodnią Anglią.

Bitwa o Anglię była bitwą powietrzną, która trwała od lipca do października 1940 roku. Rozegrana została nad południową Anglią i kanałem La Manche. Najbardziej zacięte boje odbyły się w sierpniu i we wrześniu. Zmasowana niemiecka ofensywa lotnicza miała przygotować grunt pod operację desantową na wyspy brytyjskie. Celem stało się zniszczenie RAF-u (Królewskich Sił Powietrznych), zdominowanie przestrzeni powietrznej Anglii, przecięcie brytyjskich szlaków komunikacyjnych, sparaliżowanie produkcji wojennej i gospodarki narodowej Wielkiej Brytanii.

Plan inwazji został opracowany bezpośrednio po upadku Francji, nadano mu kryptonim "Lew Morski”. Bitwa toczyła się w kilku etapach. Kolejne fazy różniły się rodzajem i natężeniem działań. Decydującym momentem był dzień 15 września, kiedy doszło do masowego nalotu samolotów Luftwaffe. Jednak tego dnia, to siły RAF-u odniosły miażdżące zwycięstwo.

Początkowo Niemcy mieli znaczącą przewagę. Luftwaffe dysponowała 990 myśliwcami i 1640 bombowcami. RAF mógł przeciwstawić tej potędze 960 samolotów myśliwskich oraz 400 bombowców. Obronę wyspy wspierało ponadto 80 stacji radiolokacyjnych i 1500 balonów zaporowych.

Niemcy stracili 1733 samoloty, a około 650 zostało uszkodzonych, stanowiło to 52 procent stanu Luftwaffe. Straty ludzkie to 2500 poległych i wziętych do niewoli oraz 1000 rannych lotników. Brytyjczycy stracili 915 samolotów, a około 450 zostało uszkodzonych. Śmierć poniosło 544 pilotów, a 500 zostało rannych. Bitwa zakończyła się 31 października 1940 roku porażką Niemiec.

W bitwie o Anglię walczyły 4 polskie dywizjony - 2 bombowe: 300 i 301, 2 myśliwskie: 302 i 303 oraz 81 polskich pilotów w dywizjonach brytyjskich. W sumie 144 polskich pilotów, których postawa rozsławiła ich imię na cały świat. Ze wszystkich strąconych nad Anglią samolotów, ponad 200 zestrzelili Polacy.

Do sukcesu Brytyjczyków w znacznym stopniu przyczynili się też polscy kryptolodzy, którzy jeszcze przed wojną złamali tajemnicę niemieckiej maszyny szyfrowej "Enigmy”. Wysyłane drogą radiową rozkazy dowodzącego Luftwaffe Göringa, były natychmiast rozszyfrowywane i przekazywane dowództwu brytyjskiemu. Dzięki temu z wyprzedzeniem znało ono kierunek i siłę nadlatujących niemieckich bombowców.

Oddając hołd uczestnikom bitwy o Anglię – Brytyjczykom, Polakom, Czechom i innym, premier Winston Churchill powiedział: - Nigdy w historii ludzkich konfliktów tak wielu nie zawdzięczało tak dużo tak nielicznym.

Posłuchaj archiwalnych wypowiedzi uczestników bitwy o Anglię oraz fragmentu przemówienia radiowego Winstona Churchilla w serwisie specjalnym - Radia Wolności >>>

mk

>>> Czytaj więcej w serwisie specjalnym II wojna światowa <<<

Wcześniejsze próby bombardowania III Rzeszy przez brytyjskie siły powietrzne były nieudane. Przez moment rozważano nawet rozwiązanie dowództwa bombowego RAF-u i przydzielenie bombowców bezpośrednio na fronty. Za zmianą taktyki stał główny doradca naukowy premiera Winstona Churchilla, Frederick Lindemann.

- On wymyślił, że jeżeli będzie się bombardować niemieckie cywilne osiedla mieszkaniowe, co wcześniej było zabronione w doktrynie RAF-u, to morale Niemców załamie się i w ten sposób wygra się wojnę. W ten sposób narodziła się taktyka nalotów dywanowych. Z dzisiejszej perspektywy powiedzielibyśmy, że była to taktyka mordercza - mówił w "Naukowym zawrocie głowy" Bartosz Wieliński z tygodnika "Ale Historia".

W maju 1942 roku alianci przeprowadzili naloty na Lubekę, Rostock i Kolonię. - Szok wśród Niemców był tak ogromny, że nawet dowódcy wojskowi nie chcieli wierzyć w to, co się stało. Efekt zniszczeń był piorunujący. To co Niemcy zrobili Londynowi podczas Bitwy o Anglię dwa lata wcześniej, wróciło do nich ze zdwojoną siłą - wyjaśnił Bartosz Wieliński.

W czasie II wojny światowej na III Rzeszę w sumie spadło ponad 1,5 mln ton bomb, zrujnowano 161 miast i zginęło 600 tysięcy ludzi.

W drugiej części audycji o życiu prywatnym Stalina opowiadał Mirosław Maciorowski, redaktor naczelny tygodnika "Ale Historia".

Posłuchaj całej rozmowy Katarzyny Kobyleckiej i jej gości.

pg