13 lipca 2000 zmarł profesor Jan Karski, legendarny kurier AK, który pierwszy przekazał na Zachód osobistą relację o zagładzie Żydów w okupowanej przez hitlerowców Polsce.

Jan Karski ( wł. Jan Kozielewski)  urodził się 24 czerwca 1914 w Łodzi. Ukończył studia prawnicze i dyplomatyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie i podchorążówkę artylerii konnej we Włodzimierzu Wołyńskim. Od 1935 roku praktykował w MSZ, gdzie został zatrudniony w styczniu 1939 roku.

>>>>>>>>>JAN KARSKI W RADIACH WOLNOŚCI>>>>>>>>>>

Podczas wojny obronnej trafił do sowieckiej niewoli. Objęty wymianą jeńców pomiędzy Niemcami i ZSRS trafił w ręce hitlerowców. Jesienią 1939 roku uciekł z niemieckiego transportu, dotarł do Warszawy i podjął pracę konspiracyjną. Od 1940 roku był kurierem władz państwa podziemnego do rządu emigracyjnego we Francji. W czerwcu 1940 roku został aresztowany przez Gestapo na Słowacji. Jednak dzięki kolegom z podziemia został odbity ze szpitala w Nowym Sączu. Następnie działał w Biurze Propagandy i Informacji KG AK.

Kurier

Kilkakrotnie jako kurier emisariusz dostarczał informacji rządowi na uchodźstwie. W listopadzie 1942 roku przedostał się do Londynu i przekazał doniesienia o sytuacji w okupowanej Polsce, a zwłaszcza informacje o eksterminacji Żydów, które zdobył osobiście, docierając w przebraniu do obozu w Izbicy, który był "ostatnim etapem" na drodze do obozu zagłady w Bełżcu i do getta warszawskiego. W 1943 roku złożył raport prezydentowi Franklinowi Rooseveltowi.

Raport

Z Izbicy raportował: "Wedle wojskowych regulaminów wagon towarowy przeznaczony był na osiem koni lub czterdziestu żołnierzy w transporcie. Upychając ludzi na siłę i bez jakiegokolwiek bagażu, można było pomieścić w wagonie sto osób. Niemcy wydali rozkaz pakowania po stu trzydziestu, ale jeszcze dopychali dodatkową dziesiątkę. Gdy drzwi nie dały się zamknąć, tłukli na oślep kolbami, strzelali do środka wagonu, wrzeszczeli na nieszczęsnych Żydów. Ci, aby zrobić miejsce dla nowych, wspinali się na ramiona i głowy już znajdujących się wewnątrz. Z głębi wagonu dochodził jakiś potępieńczy ryk i wycie. Gdy upchnięto już sto czterdzieści osób, strażnicy przystąpili do zamykania drzwi. Były ciężkie, wykonane z drewna obitego żelazem. Miażdżyły wystające na zewnątrz kończyny wśród wrzasków bólu. Po zasunięciu drzwi zabezpieczano je żelazną sztabą i ryglowano."

Po wojnie

Po wojnie osiedlił się w Stanach Zjednoczonych. Podjął pracę na Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie, gdzie wykładał historię dyplomacji. W 1952 roku otrzymał tytuł doktora filozofii. Prowadził także wykłady w Pentagonie dla amerykańskiego korpusu oficerskiego. Podczas jednego z ostatnich publicznych spotkań w Polsce, w siedzibie Związku Literatów Polskich w Warszawie, Jan Karski podkreślał wielkie znaczenie zmian, które zaszły w ostatnich latach w naszym kraju. " Wielkie rzeczy dzieją się w Polsce - mówił - i wszystko odbywa się pokojowo. Jan Karski wielokrotnie opisywał swoje doświadczenia wojenne. W 1996 roku w jednej z rozmów z dziennikarzem Maciejem Wierzyńskim wspominał dzień wybuchu wojny w 1939 roku.

Był doktorem honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz Uniwersytetu Łódzkiego. Został odznaczony Orderem Orła Białego, przyznano mu dwukrotnie order Virtuti Militari (przez generała Stefana Roweckiego (Grota) oraz generała Władysława Sikorskiego. Otrzymał także amerykański Medal Eisenhowera. W 1982 roku przyznano mu tytuł "Sprawiedliwy Wśród Narodów świata" i honorowe obywatelstwo Izraela. Był też laureatem nagrody imienia Brata Alberta za "heroiczną służbę Polsce".

Jan Karski był autorem wielu prac historycznych, między innymi "Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919-1945. Od Wersalu do Jałty". Zmarł 13 lipca 2000 w Waszyngtonie.

pd/mk

O zgładzonych Żydach z Bytomia niewiele wiadomo. Wysadzono ich na rampie przy obozowej bocznicy kolejowej. Tam zostawili bagaże. Tragedia rozegrała się najprawdopodobniej w obozie macierzystym Auschwitz I, a nie w bunkrze numer I w Auschwitz II-Birkenau, jak początkowo sądzono. Zaważyć na tym mogły kłopoty z doprowadzeniem Żydów do Birkenau oraz ich pogrzebaniem na zamarzniętej łące nieopodal bunkra.

Rozkaz zabić!

Obozowe pogotowie SS odebrało Żydów i przeprowadziło do komory gazowej, mieszczącej się w obozowym krematorium. Tam zabito ich przy pomocy gazu cyklon B.
Historyk z Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau Franciszek Piper powiedział, że w dokumentacji muzealnej informacje na temat transportu są bardzo lakoniczne. Wzmianka o nim znajduje się jedynie w przypisach do wspomnień komendanta obozu Rudolfa Hossa. Nie wiadomo, ilu Żydów trafiło w tym transporcie do obozu.

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie nie posiada dokumentów z Bytomia. Istnieją jedynie relacje mieszkańców: Jozuy Blumenfelda i Ludwika Szlezyngera. Wynika z nich, że zimą z 1941 na 1942 rok aresztowano pewną liczbę Żydów, którym zarzucano różne wykroczenia, często zupełnie błahe. Następnie zostali deportowani do Auschwitz, skąd wkrótce przysłano urny z prochami.

Przygotowania do zbrodni

Adolf Hitler wydał rozkaz rozpoczęcia masowej eksterminacji Żydów w obozach prawdopodobnie w czerwcu 1941 roku. Budowa maszynerii zagłady trwała całe lato i jesień 1941 roku. 20 stycznia 1942 roku Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) zorganizował w Wannsee na przedmieściach Berlina konferencję na temat zagłady Żydów. Jej zadaniem było potwierdzenie "ostatecznego rozwiązania" (Endloesung) oraz koordynacja wysiłków do jego osiągnięcia. Od tego momentu wszystko, co wiązało się z realizacją "ostatecznego rozwiązania", otrzymało absolutny priorytet, nawet przed wysiłkiem wojennym.

Niemieckie obozy

Po konferencji nastąpiło przyspieszenie działań. Obóz w Bełżcu był gotów już w lutym. W marcu rozpoczęła się budowa obozu w Sobiborze. Równocześnie obozy Auschwitz, na Majdanku i w Treblince zostały przekształcane w obozy zagłady. Niemcy zamierzali objąć akcją Żydów zamieszkałych w Rzeszy, krajach sojuszniczych, terenach okupowanych i neutralnych, a także w krajach, które planowali w przyszłości zająć.
Większość Żydów polskich została zamordowana w innych ośrodkach natychmiastowej zagłady znajdujących się: w Chełmnie nad Nerem, Bełżcu, Sobiborze, Treblince, także Majdanku oraz w masowych egzekucjach w pobliżu lub w samych miejscach ich zamieszkania. Około 150 tysięcy zmarło z głodu lub na skutek epidemii w gettach. Spośród Żydów zamordowanych w KL Auschwitz zdecydowana większość była od razu po przywiezieniu kierowana do komór gazowych.

Piekło Auschwitz

Dokładna data rozpoczęcia w Auschwitz masowej zagłady Żydów nie jest znana. Niektóre źródła wskazują, że pojedyncze transporty uśmiercano już jesienią 1941 roku. Część badaczy przyjmuje, że masowe zabójstwa rozpoczęły się w styczniu 1942 roku. 15 lutego 1942 roku jest najwcześniejszą ustaloną dotąd datą przybycia transportu Żydów do Auschwitz w ramach "ostatecznego rozwiązania".

Spośród 1,1 miliona przywiezionych do Auschwitz Żydów około 200 tysięcy zostało zarejestrowanych jako więźniowie. Pozostałych 900 tysięcy zostało zamordowanych niemal natychmiast po przyjeździe, bez wprowadzania do obozowej ewidencji. Łącznie Niemcy zgładzili w Auschwitz co najmniej 960 tysięcy Żydów. Przedstawiciele tego narodu stanowią około 90 procent liczby wszystkich ofiar, którą historycy szacują na co najmniej 1,1 miliona osób. Oprócz Żydów byli to także Polacy, Romowie, jeńcy sowieccy i więźniowie innych narodowości.

KL Dachau był pierwszym obozem koncentracyjnym utworzonym przez niemieckich nazistów. Powstał 21 marca 1933 z rozkazu Heinricha Himmlera, zbrodniarza wojennego, szefa SS, Gestapo, a od 1943 roku ministra spraw wewnętrznych Rzeszy. W KL Dachau mieli być izolowani polityczni przeciwnicy Hitlera, duchowni i Żydzi. Obóz stał się "wzorem" dla następnych miejsc, w których na masową skalę realizowano ludobójcze plany nazistów.
Więzień KL Dachau
Helena Małachowska w 1980 r. dotarła do członków rodziny Macieja Trzepli, jednego z więźniów Dachau. Maciej Trzepla przeżył obóz, zginął w dziwnych okolicznościach w 1980 r. O swoich dramatycznych doświadczeniach z czasów II wojny światowej opowiadał żonie i synowi.
- Jak go Niemcy pierwszy raz wrzucili do tej lodowatej wody, to on się początkowo obśmiał – opowiadała żona. - Najpierw zrobiło mu się zimno, potem ciemno, potem stracił przytomność. Wtedy Niemcy włożyli go do takiej skrzynki. Mąż mówił, że wyglądała jak trumna. W niej były lampy kwarcowe i w ten sposób go ogrzewali. Jak długo to trwało mąż nie wiedział.
Po 2 tygodniach Niemcy powtórzyli eksperyment. I tym razem zamrażano go 45 minut. - Ubrany był w kombinezon lotniczy, przez odbytnicę i przez usta miał wprowadzone jakieś kable – mówił syn bohatera reportażu.
- Mąż tłumaczył, że to wyglądało jak radio, to była taka skrzynka i dr Rascher to kontrolował, sprawdzał, jak długo serce bije – dodała żona Trzepli.
Eksterminacja na masową skalę
Pierwotnie KL Dachau miał przyjąć od 3000 do 5000 więźniów. Jednak już w 1937 r. okazał się za mały. Obóz rozbudowano w latach 1937-1938, powiększając liczbę baraków dwukrotnie. W czasie wojny w obozie przetrzymywano wielokrotnie więcej więźniów. Celem masowej eksterminacji wybudowano krematorium jako tzw. barak X. KL Dachau ”zasłynął” też z przeprowadzanych na jego terenie pseudomedycznych eksperymentów. Właśnie takim poddawany był Maciej Trzepla.
- Za trzecim razem trzymali męża 90 minut – powiedziała żona. – On się bał, że tego nie przetrzyma, odmówił jedzenia. Trzymali go 90 minut . To był basen o wymiarach pięć na trzy metry. Tych ludzi, których poddawano eksperymentom zamrażania ocalało sześciu, a wrzucali na jeden raz do basenu 180 osób.
Doświadczenia prowadził  dr Sigmund Rascher. Po wojnie Maciej Trzepla zeznawał przeciwko niemu na procesie.  Żona jednak nie wiedziała, jakie były dalsze losy Raschera.
Ludzie ludziom zgotowali ten los

Ale nie tylko Sigmund Rascher działał w tak bestialski sposób na terenie KL Dachau. Eksperymenty na więźniach prowadzili również inni oprawcy m.in.:  prof. Klaus Schilling, dr Heinrich Schütz, prof. Erich Hipke, prof. August Weltz. Wywoływali i prowadzili obserwacje, zarażając ofiary posocznicą, malarią. Zamykali więźniów w komorach z rozrzedzonym powietrzem. Większość więźniów po tych doświadczeniach umierała lub dostawała porażeń w skutek krwotoków wewnątrz-czaszkowych, cierpiała z powodu chorób psychicznych.
Wyzwolenie

- Obóz w Dachau oswobodzili Amerykanie 29 kwietnia 1945. Zastali te wszystkie urządzenia, w których dokonywano eksperymentów, tak jak to wszystko było – mówiła żona Macieja Trzepli.
Napotkanych w obozie esesmanów żołnierze amerykańscy rozstrzelali. Ponoć rozkaz wydali dowódcy armii USA, zobaczywszy stosy zmasakrowanych i zabitych więźniów, a na pobliskiej bocznicy kolejowej cały pociąg zastrzelonych lub zmarłych z głodu ponad 2 000 osób
Podobnie jak w Auschwitz, na bramie obozu w Dachau widniał napis "Arbeit macht frei".
Posłuchaj o dramatycznych przeżyciach, jakich ofiarą padł bohater reportażu Heleny Małachowskiej, Maciej Trzepla, więzień KL Dachau.