Historia

40. rocznica krwawego puczu wojskowego w Chile

Ostatnia aktualizacja: 11.09.2013 07:00
- Niech żyje Chile! Niech żyje lud! Niech żyją ludzie pracy! To moje ostatnie słowa. Jestem pewien, że moja ofiara nie pójdzie na marne i stanie się moralną karą dla podłości i zdrady - mówił w swym ostatnim przed śmiercią przemówieniu ówczesny prezydent Salvador Allende.
Audio
  • Wojskowy zamach w Chile, 11 września 1973 r. Ostatnie przemówienie ówczesnego prezydenta Salvadora Allende - aud. Michała Nogasia i Wojciecha Włodarczyka z cyklu "Tym żył świat" (2010)
  • Sytuacja w Chile miesiąc po puczu wojskowym - aresztowania wśród zwolenników Salvadora Allende, protesty działaczy lewicowych na świecie - fragm. "7 dni w kraju i na świecie" (14.10.1973)
Chile, 11 września 1973 r. Wojskowy zamach stanu. Bombardowanie prezydenckiego pałacu La Moneda  w Santiago. PAPEPA
Chile, 11 września 1973 r. Wojskowy zamach stanu. Bombardowanie prezydenckiego pałacu La Moneda w Santiago. PAP/EPA

11 września 1973 r. w Chile doszło do wojskowego zamachu stanu. Na czele przewrotu stanął gen. Augusto Pinochet. To jego, kilka miesięcy wcześniej, prezydent Salvador Allende mianował głównodowodzącym armią narodową. I to żołnierze pod wodzą gen. Pinocheta zbombardowali prezydencki pałac La Moneda w Santiago. Salvador Allende zginął. Po latach okazało się, że podczas szturmu sił wojskowych popełnił samobójstwo. Władzę w Chile oficjalnie przejęła junta wojskowa.

Chile.
Chile. Wojskowy zamach stanu. 11 września 1973 r. Bombardowanie prezydenckiego pałacu La Moneda w Santiago. Wikimedia Commons/cc. Źr.: Biblioteka Kongresu Chile

Ostatnie przemówienie
Do tych dramatycznych wydarzeń sprzed 40 lat wrócili Michał Nogaś i Wojciech Włodarczyk w audycji z cyklu ”Tym żył świat”, nadanej w 2010 r. Przypomnieli obszerne fragmenty ostatniego przemówienia prezydenta Salvadora Allende.
- Historia należy do nas – mówił 11 września 1973 r. prezydent Chile. - To naród ją tworzy. Zapłacę życiem za obronę zasad, które są drogie ojczyźnie. Hańbą okryją się Ci, którzy zdradzili swe przekonania, złamali dane słowo i stanęli po stronie doktryny militarnej. Lud powinien być czujny. Nie wolno mu się dać sprowokować ani masakrować, ale musi bronić swych zdobyczy. Powinien bronić swego prawa do budowania przy pomocy własnej pracy godnego i lepszego życia.

Statua

Nz.: Statua upamiętniająca Salvadora Allende. Wikimedia Commons/cc. Fot.: Patricio Mecklenburg (Metronick)
Kim był Allende?
Jego przeciwnicy oskarżali go, że chciał wprowadzić w Chile dyktaturę komunistyczną w stylu kubańskim. On sam twierdził, że trzeba iść drogą socjalizmu i reformować kraj. Zadeklarowany marksista, w tajnym zbiorze wywiezionym na Zachód przez archiwistę KGB Wasilija Mitrochina widniał jako współpracownik sowieckich służb.
Trzykrotnie przegrywał walkę o fotel prezydenta. W 1966 r. został marszałkiem senatu. Cztery lata później objął urząd prezydenta Chile. Był pierwszym marksistą, który w wyniku demokratycznych wyborów objął władzę w jednym z krajów Ameryce Południowej.
Socjalizm po chilijsku
Salvador Allende chciał wprowadzić Chile na drogę socjalistycznego rozwoju. Zaproponowany przez niego pakiet reform bardzo zaniepokoił nie tylko konserwatywną część chilijskiego społeczeństwa, ale też Stany Zjednoczone, które rywalizowały ze Związkiem Radzieckim o wpływy w tym regionie świata.
Allende znacjonalizował wielkie przedsiębiorstwa, banki, zreformował edukację, system opieki zdrowotnej oraz socjalnej. Nawiązał stosunki dyplomatyczne z Kubą. Zaproponowane przez prezydenta zmiany nie poprawiły jednak sytuacji gospodarczej kraju. W ciągu trzech lat pod rządami Allende Chile stanęło na granicy nędzy. Galopująca inflacja, bezrobocie, strajki – taki był obraz kraju w 1973 r. 11 września miało się dobyć referendum, w którym obywatele mieli się wypowiedzieć za kontynuacją dotychczasowych rządów lub przeciw nim.

Żołnierze

Nz.: Żołnierze na ulicach Santiago. 1973. Wikimedia Commons/dp. Źr.: CIA Freedom of Information Act
Zabójstwo czy samobójstwo?
Do referendum nie doszło. Rozpoczął się atak na siedzibę prezydenta – pałac La Moneda. Ciało 65-letniego Salvadora Allende zostało znalezione w pałacu w czasie, gdy wojska Pinocheta szturmowały budynek, z udziałem m.in. samolotów sił powietrznych. Zwolennicy Allende przez wiele lat byli zdania, że został on podczas ataku zamordowany. Jednak przeprowadzona w 2011 r. ekshumacja potwierdziła wersję, że popełnił on samobójstwo. Miał się zastrzelić, używając karabinu, jaki w prezydencie dał mu Fidel Castro.
Po zamachu stanu gen. Augusto Pinochet rządził przez 17 lat. W tym czasie w Chile zostało zamordowanych lub uznanych za zaginionych ponad 3000 przeciwników politycznych.

 

 

bs

Czytaj także

Chile: prezydent Allende popełnił samobójstwo

Ostatnia aktualizacja: 19.07.2011 19:35
Z opinii ekspertów, którzy badali ekshumowane szczątki b. prezydenta Chile wynika, że Salvador Allende nie został zamordowany, a popełnił samobójstwo.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Diabeł w aureoli

Ostatnia aktualizacja: 29.01.2013 07:00
- W mojej pamięci Pinochet zawsze będzie katem – mówiła w audycji ”Postacie i demony XX wieku” publicystka Jolanta Klimowicz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ekshumacja Pablo Nerudy. Znany poeta został otruty?

Ostatnia aktualizacja: 08.04.2013 07:52
Rusza proces ekshumacyjny Pablo Nerudy, chilijskiego poety, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1971.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Chile: sędziowie przepraszają za współpracę z reżimem

Ostatnia aktualizacja: 06.09.2013 07:20
Chilijscy sędziowie przepraszają za współpracę z reżimem gen. Augusto Pinocheta i proszą rodziny ofiar o wybaczenie.
rozwiń zwiń