Historia

Maria Kownacka. Z Plastusiem przez świat

Ostatnia aktualizacja: 11.09.2023 05:40
Jej książki do dziś funkcjonują w kanonie literatury dziecięcej. Maria Kownacka doskonale, bo dziecięcym okiem, obserwowała świat. Dlatego od lat skrada serca nie tylko nieletnim czytelnikom.
Maria Kownacka i Plastuś, jeden z najsłynniejszych bohaterów literackich stworzonych przez pisarkę
Maria Kownacka i Plastuś, jeden z najsłynniejszych bohaterów literackich stworzonych przez pisarkęFoto: Narodowe Archiwum Cyfrowe/Polona/domena publiczna

Maria Kownacka urodziła się 129 lat temu, 11 września 1894 roku.


Posłuchaj
24:28 Światy pani Marii - spotkanie z Marią Kownacką.mp3 "Świat Pani Marii" – o wyjątkowym znaczeniu literatury dziecięcej z Marią Kownacką rozmawia Ewa Kamińska, o twórczości pisarki mówią także: Zofia Holska-Albekierowa, Aldona Luszczycowa i Hanna Bielawska. (PR, 11.09.1979)

 

Praca u podstaw

Po I wojnie światowej założyła na wsi szkołę, którą samodzielnie prowadziła przez dwa lata.

– Nie miałam żadnych środków, nie miałam za co książek kupić – wspominała Maria Kownacka w 1979 roku. – Dzieci prosiły, żebym im opowiadała różne historie, no to ja wymyślałam je sama. Potem to wszystko spisywałam.

W 1919 roku przeprowadziła się na stałe do Warszawy, gdzie podjęła pracę w bibliotece Ministerstwa Rolnictwa, początkowo pod kierunkiem Marii Dąbrowskiej. Jednocześnie debiutowała na łamach "Promyka" i "Promyczka", gdzie publikowano w odcinkach jej opowiadania dla dzieci. Pracowała również w teatrze dla dzieci na Żoliborzu.

– Zawsze była bardzo skromna – charakteryzowała Kownacką Aldona Luszczycowa. – Była niesłychanie przejęta Bajem. Bardzo w to wsiąkła, wtedy cały zespół to byli jacyś szaleńcy, pracowali bezinteresownie.

Nawet podczas II wojny światowej poświęciła się dla dzieci, tak bardzo wówczas potrzebujących zainteresowania i oderwania od dramatu wojny. Nauczała w tajnych kompletach, a w czasie Powstania Warszawskiego redagowała "Dziennik Dziecięcy".

Świat Plastusia

Swoją najsłynniejszą chyba książkę - "Plastusiowy pamiętnik" - napisała w 1936 roku. Tytułowy bohater to maleńki, czerwony ludzik z plasteliny, który nosi zielone spodenki. Ulepiła go pierwszoklasistka Tosia. Mieszka on w piórniku wraz ze swoimi sąsiadami: Ołówkiem, Gumką Myszką, Stalówkami, Piórem, Scyzorykiem, Linijką i Kredkami.

Plastuś skradł serca zarówno małych, jak i dużych czytelników. Bohater wykreowany przez Marię Kownacką ulepiony przez dziecko zamieszkał w piórniku i mógł stamtąd obserwować świat. – Mamy tutaj do czynienia ze swoistym fenomenem, kiedy bohater literacki wychodzi poza ramy książki i autentycznie żyje przez wiele lat – zaznaczała Hanna Bielawska. – Tak właśnie jest z Plastusiem. Wiele wydań książek, wpisanie jej na listę lektur szkolnych, plastusiowe sklepy, przedszkola.

Misja: wychowanie młodego pokolenia

W roku szkolnym 1954/1955 "Plastusiowy pamiętnik" na antenie Polskiego Radia czytała Irena Kwiatkowska. Tworząc Plastusia, Maria Kownacka powzięła pewien plan.

– Chciałam dzieci wychować na porządnych, odczuwających ludzi, zbliżyć je do przyrody – podkreślała autorka.

Wielką pasją pisarki była właśnie natura, a w szczególności ornitologia. Jeszcze w 1939 roku Kownacka kupiła ziemię w Łomiankach, gdzie miał powstać dom letniskowy. Plany te udało się jej zrealizować dopiero w 1958 roku. W "Plastusiowie" pisarka oddała się rękodziełu, wyrobowi przetworów, dużo czasu zajmowała jej obserwacja ptaków.

Maria Kownacka do końca życia wszystko poświęciła dzieciom. Być może to, że sama została osierocona we wczesnym dzieciństwie, wytworzyło w niej tak gorące uczucia wobec dzieci. Chciała dać innym dzieciom to, czego sama nie mogła dostać. – Ja mam żyłkę społeczną, z którą się urodziłam, na to nie ma lekarstwa – podkreślała pisarka.

Zmarła 27 lutego 1982 roku. W dawnym mieszkaniu pisarki, na Żoliborzu, powstała Izba Jej Pamięci oraz Muzeum Książki Dziecięcej. Posłuchaj audycji nadanej w 85. rocznicę urodzin pisarki, w której sama pisarka opowiada o swoich pasjach, o czytelnikach i niezwykle wdzięcznej pracy dla dzieci.

mb

Czytaj także

Maria Dąbrowska – kobieta wyzwolona

Ostatnia aktualizacja: 19.05.2021 05:45
Niska, drobna, nienosząca biżuterii ani wyszukanych strojów, za to ceniąca prosty, męski wręcz styl - pisarka Maria Dąbrowska. Jej zasługi dla literatury polskiej są niezaprzeczalne i jasne. Warto jednak przyjrzeć się nieoczywistym wątkom z życiorysu pisarki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Michaił Bułhakow – mistrz niedoceniony za życia

Ostatnia aktualizacja: 15.05.2016 06:12
– Bułhakow potrafił świetnie sportretować krzywo otaczającą go rzeczywistość – podkreślał Andrzej Drawicz. Niestety za życia tego wielkiego pisarza niewielu potrafiło to dostrzec.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bolesław Prus. "Kiedy pisał, nie wychodził w ogóle ze swojego pokoju"

Ostatnia aktualizacja: 19.05.2022 05:50
– Prus robił wszystko, żeby przed nami swą biografię zataić – mówiła prof. Ewa Paczoska w audycji Hanny Szof z 2007 roku. – On był zagadką już dla swoich współczesnych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Edmund Niziurski: "Staram się patrzeć na świat oczami dziecka"

Ostatnia aktualizacja: 09.10.2023 05:40
- Wszystkie moje pomysły są wzięte albo z moich przeżyć szkolnych, albo z tego, co chciałem przeżyć - opowiadał Edmund Niziurski w Polskim Radiu w 1966 roku. Dziś mija 10. rocznica śmierci tego pisarza, który najbardziej zasłynął z literatury przeznaczonej dla młodzieży i dzieci, ale to tylko fragment jego bogatej twórczości. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kornel Makuszyński tworzył świat, w którym chciało się mieszkać

Ostatnia aktualizacja: 08.01.2024 10:50
– Makuszyński bywał ciekawym autorem jako wróż. Przewidywał rozmaite rzeczy, na przykład rozwój telefonii komórkowej – mówił Jan Gondowicz w Polskim Radiu. 8 stycznia mija 140. rocznica urodzin Kornela Makuszyńskiego.
rozwiń zwiń