Historia

Feliks Gwiżdż. Góral, radiowiec, męczennik

Ostatnia aktualizacja: 27.05.2023 05:40
Ten rzecznik regionalizmu podhalańskiego, polityk i dziennikarz poświęcił życie dla swojego regionu i ojczyzny. Zapłacił za to najwyższą cenę. 
Rzecznik regionalizmu podhalańskiego, polityk i dziennikarz Feliks Gwiżdż
Rzecznik regionalizmu podhalańskiego, polityk i dziennikarz Feliks GwiżdżFoto: Wikipedia/domena publiczna

27 maja 1952 roku w stalinowskim więzieniu przy ul. Rakowieckiej na warszawskim Mokotowie, zmarł Feliks Gwiżdż – patriota, poeta i dziennikarz, prowadzący audycje w gwarze góralskiej w Polskim Radiu Kraków. 

Posłuchaj
19:09 Ostatnie_rozporzadki.mp3 "Ostatnie rozporządki", góralskie gawędy o umieraniu i rozporządzeniach co do podziału majątku z cyklu "Zwyrtałowa Bacówka Pod Wesołym Wierchem", występują: Jerzy Ronard Bujański, Bronisław Romaniszyn i Feliks Gwiżdż. (archiwum PR Kraków, 1951)

Serce górala

Urodził się 12 stycznia 1885 roku w Odrowążu. Szkołę ukończył w Krakowie, a studia - we Lwowie. Tam też stawiał pierwsze kroki w dziennikarskiej karierze na łamach "Kuriera Lwowskiego". Zdobyte doświadczenie wykorzystał po powrocie na Podhale, gdzie założył "Gazetę Podhalańską".

Był lokalnym patriotą, promował podhalański regionalizm: był prezesem Związku Podhalan i Związku Drużyn Podhalańskich, organizowanych przez niego na wzór Drużyn Strzeleckich Piłsudskiego. Podczas I wojny światowej walczył w Legionach. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pozostał w wojsku i wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej.

Działalność polityczna

Sentyment do postaci Józefa Piłsudskiego obudził się w nim ponownie po zamachu majowym. W 1928 roku uzyskał mandat poselski z ramienia BBWR. W niższej izbie parlamentu pozostał do roku 1935. Wówczas został senatorem – tę godność piastował do roku 1938.

Posłuchaj
14:17 Weselne_przygrywki.mp3 "Weselne przygrywki", gawęda góralska o tradycyjnym sposobie zawierania małżeństw góralskich z cyklu "Zwyrtałowa Bacówka Pod Wesołym Wierchem" występują: Jerzy Ronard Bujański, Bronisław Romaniszyn, Feliks Gwiżdż (archiwum PR Kraków, 1951)

Okupacja i powstanie

Feliks Gwiżdż lata okupacji przeżył w Warszawie. Działał w konspiracji, a w AK posługiwał się pseudonimem "Stryk". W sierpniu 1944 roku walczył na Mokotowie i pełnił funkcję komendanta Rejonu V-Sadyba. W Powstaniu Warszawskim brali również udział jego dwaj synowie: Andrzej i Jacek. Ten drugi był członkiem batalionu "Zośka" i zginął 11 sierpnia.

POWSTANIE WARSZAWSKIE – ZOBACZ SERWIS SPECJALNY POLSKIEGO RADIA >>

Po wojnie, w Polskim Radiu

Po upadku powstania Feliksowi Gwiżdżowi udało mu się uniknąć aresztowania. Przedostał się ze stolicy do Krakowa, gdzie dopadło go NKWD. 16 sierpnia 1945 roku został aresztowany za działalność w Konwencie Organizacji Niepodległościowych i bycie redaktorem nielegalnego pisma "Wolność i Prawda". Wyszedł po roku. Początkowo zajmował się tłumaczeniami. Żyłka dziennikarza i podhalańskiego patrioty szybko dała o sobie jednak znać: Gwiżdż rozpoczął pracę w Polskim Radiu, gdzie opracowywał góralskie audycje i gawędy.

Posłuchaj
18:36 Stuki.mp3 "Śtuki", gawęda z cyklu "Zwyrtałowa Bacówka Pod Wesołym Wierchem" występują: Jerzy Ronard Bujański, Bronisław Romaniszyn i Feliks Gwiżdż (archiwum PR Kraków, 1951)

Ponownie aresztowano go w 1951 roku. Przetrzymywany  był wóczas w katowni UB na Rakowieckiej w Warszawie. Nie wytrzymał uwięzienia i zmarł wiosną 1952 roku.

bm

Czytaj także

Symbol polskich Tatr. Skąd się wziął krzyż na Giewoncie?

Ostatnia aktualizacja: 23.08.2022 05:50
Jest jednym z symboli polskich Tatr, miejscem pielgrzymek i atrakcją turystyczną. Ma jednak również swoją "ciemną stronę".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Radio Kraków - pierwsza rozgłośnia regionalna Polskiego Radia

Ostatnia aktualizacja: 15.02.2024 05:40
- Halo, halo, tu Radio Kraków – tymi słowami Lena Meyerholdowa zainaugurowała 15 lutego 1927 roku nadawanie Radia Kraków. Była to pierwsza spośród rozgłośni regionalnych Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Goralenvolk – górale Hitlera

Ostatnia aktualizacja: 05.11.2023 05:45
Kenkartę z literą "G", oznaczającą przynależność do wymyślonego przez Niemców "narodu góralskiego", wydano co piątemu mieszkańcowi Podhala. Akcja Goralenvolk stanowiła największy przykład zorganizowanej germanizacji na terenie okupowanej Polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stryjeńska. 48. rocznica śmierci niepokornej Zochy

Ostatnia aktualizacja: 28.02.2024 05:50
28 lutego 1976 roku zmarła Zofia Stryjeńska, malarka, grafik, ilustrator i scenograf, przedstawicielka stylu art déco, obok Tamary Łempickiej najsłynniejsza polska artystka okresu międzywojennego. Dla przyjaciół: "Zocha". Poza twórczością znana była z bezkompromisowej i niekonwencjonalnej postawy życiowej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Krzeptowski "Sabała". Homer z Tatr

Ostatnia aktualizacja: 08.12.2023 05:40
To jeden z najbardziej niezwykłych podhalańskich górali. Swoje opowiadanie poświęcił mu Henryk Sienkiewicz, a Stanisław Witkiewicz nazwał go Homerem Tatr i poprosił o zostanie ojcem chrzestnym swojego syna Stanisława, szerzej znanego pod pseudonimem Witkacego.
rozwiń zwiń