- Żegnano go jak wielkiego Amerykanina i wielkiego żołnierza – mówił Sławomir Szof. Trumna spoczywała na lawecie wojskowej, całe Stany Zjednoczone pogrążone były w żałobie. - Śmierć Eisenhowera w 1969 roku była śmiercią "człowieka legendy" – stwierdził prof. Michałek w audycji "Łysy jak Ike". - Amerykanie żegnali najważniejszego żołnierza w swoich dziejach.

Inwazja we Francji

Na czele wojsk sprzymierzonych stanął 6 czerwca 1944 roku. To pod jego dowództwem rozpoczęła się jedna z największych operacji wojennych – lądowanie żołnierzy w Normandii. Gdy pierwsze dywizje walczyły już na plażach północnej Francji, Eisenhower przemawiał przez radio do narodów zachodniej Europy:

- Dziś rano potężne siły ekspedycyjne wyruszyły ku wybrzeżom Francji. Operacja ta jest rezultatem współdziałania państw alianckich Ameryki i Europy. W ten sposób zespalamy wysiłki z toczącym już bój najeźdźcą, Związkiem Radzieckim - mówił.

 

Nigdy wcześniej w historii żaden z dowódców nie dysponował taką potęgą jak on – mówił w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku", nadanej w czerwcu 2004 roku, historyk wojskowy - prof. Tadeusz Panecki. - Przypomnę, w pierwszym rzucie to było ok. 200 tys. żołnierzy, 4 tys. okrętów, 5 tys. barek desantowych, 11 tys. samolotów. I Eisenhower musiał ogarnąć te wszystkie elementy.

Szlify wojskowe

Był do tego znakomicie przygotowany. Skończył West Point, został szefem sztabu armii ćwiczącej w 1941 roku obronę Stanów Zjednoczonych. Później, w roku 1942 dowodził operacją lądowania wojsk w Afryce, potem na Sycylii i w południowych Włoszech. - Rzeczą najcenniejszą, którą zdobył w tym czasie Eisenhower było doświadczenie w dowodzeniu koalicyjnymi siłami zbrojnymi - skomentował prof. Panecki.

W swych pamiętnikach wojennych "Krucjata w Europie" napisał:

Przykłady historyczne świadczą o tym, że koalicje nie umieją prowadzić wojny. Nawet sława Napoleona jako świetnego dowódcy wojskowego zbladła, gdy naukowcy w uczelniach sztabowych uświadomili sobie, że zawsze walczył przeciw koalicji, a więc przeciwko podzielonym zdaniom oraz różnym interesom politycznym, gospodarczym i wojskowym.

Dlaczego nie zdobył Berlina?

Największy błąd, jaki mu się wytyka, to sprawa zaniechania zdobycia Berlina.

– Kiedy w kwietniu 1945 roku zaistniała realna szansa, by wbrew ustaleniom ze Związkiem Radzieckim zająć Berlin, Eisenhower zdecydowanie się temu sprzeciwił – komentował historyk.

Eisenhower wysuwał dwa argumenty: należało działać na froncie północnym, aby zablokować wyspy duńskie i Skandynawię przed ewentualnym pochodem Armii Czerwonej, a po drugie zdobyć redutę alpejską, tam, gdzie jego zdaniem mogliby się schronić Hitler oraz główne siły niemieckie. Proponował zatem działania oskrzydlające. Berlin pozostawał miastem otwartym.

- Eisenhower miał bardzo trudną rolę do odegrania – stwierdził drugi gość audycji, prof. Krzysztof Michałek. – Okazało się jednak, że był nie tylko świetnym planistą i organizatorem, ale także bardzo skutecznym, dobrym dyplomatą.

Stał się jednym z bohaterów II wojny światowe, to w jego kwaterze, kwaterze głównej Alianckich Sił Ekspedycyjnych w Reims, 7 maja 1945 roku, gen. Alfred Jodl podpisał akt bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy Niemieckiej.

Podróż do Warszawy

Warto odnotować, że gen. Dwight Eisenhower w 1945 roku odbył podróż do Warszawy, ogromne wrażenie zrobiły na nim ruiny Starego Miasta. W Belwederze, przez ówczesnego prezydenta Bolesława Bieruta, został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Virtuti Militari. Chciał w ten sposób wyrazić szacunek dla polskich żołnierzy, którzy w siłach alianckich pomagali wyzwalać Europę.

Zwieńczeniem jego kariery wojskowej było stanowisko szefa połączonych sztabów Stanów Zjednoczonych, ale w lutym 1948 roku zakończył czynną służbę. Przypomniał sobie o nim Harry Truman w roku 1950, po podpisaniu Paktu Północnoatlantyckiego. Stanęła wówczas kwestia, kto stanie na czele połączonych sił w Europie. Padło na Eisenhowera, to on tworzył wszystkie struktury NATO.

"Łysy jak Ike"

Urzekał swym uśmiechem, był osoba czarującą i niezwykle lubianą. Żołnierze nazywali go "Ike". W 1952 roku zaczął ubiegać się o prezydenturę po ustępującym Harrym Trumanie. – Obie partie, zarówno republikanie, jak i demokraci starali się go przyciągnąć na swoją stronę – mówił prof. Michałek. – Bo Eisenhower był bezpartyjny, co więcej rzadko kiedy, nawet w najbliższym otoczeniu, zdradzał się ze swymi poglądami politycznymi.

Młodzi ludzie, chcąc wyrazić swe poparcie dla kandydata zorganizowali akcję "łysy jak Ike" - strzygli włosy w charakterystyczny dla generała sposób. Donosiło o tym Polskie Radio w audycji z cyklu "Muzyka i Aktualności".

Start w wyborach prezydenckich

Ostatecznie Dwight Eisenhower wystartował z ramienia Partii Republikańskiej. W listopadzie 1952 roku został prezydentem USA, mając u boku Richarda Nixona jako swego zastępcę. We wrześniu 1959 roku witał w Waszyngtonie Nikitę Chruszczowa. Cieszył się ogromną popularnością, także wśród mniejszości rasowych. Na wypuszczenie przez Rosjan pierwszego sputnika zareagował błyskawicznie, tworząc NASA i wyposażając ją w kolosalne środki finansowe.

Po opuszczeniu Białego Domu, Ike powrócił na swą farmę w Kansas. Odpoczywał, publikował swe pamiętniki. Służył radą swym następcom – Kennedy’emu, Johnsonowi i krótko Nixonowi.

Zmarł 29 marca 1969 roku, w wieku 78 lat.

- Żegnano go jak wielkiego Amerykanina i wielkiego żołnierza – mówił Sławomir Szof. Trumna spoczywała na lawecie wojskowej, całe Stany Zjednoczone pogrążone były w żałobie. - Śmierć Eisenhowera w 1969 roku była śmiercią "człowieka legendy" – stwierdził prof. Michałek. - Amerykanie żegnali najważniejszego żołnierza w swoich dziejach.

Posłuchaj biografii jednego z najbardziej wybitnych dowódców w historii.

bs/im

John F. Kennedy i Richard Nixon w świetle kamer stanęli naprzeciwko siebie 26 września 1960 roku. Dziś debatę tę uznaje się za klasyczny przykład tego, jak ważne w wystąpieniach publicznych są nie tylko treść, ale i mowa ciała, pewność siebie, poznanie oraz wykorzystanie słabości kontrkandydata.

13 lipca 1960 John F. Kennedy został oficjalnym kandydatem na prezydenta z ramienia Partii Demokratycznej. Naprzeciwko stanął ówczesny wiceprezydent USA – Republikanin, Richard Nixon. Kampania wyborcza była wyrównana, jednak większe szanse na wygraną miał znany powszechnie i pokazywany w mediach Nixon.

Wtedy sztab Kennedy’ego zaproponował Republikanom zorganizowanie cyklu debat telewizyjnych. Młody senator nie miał nic do stracenia, Nixon, żeby nie okazać się w oczach opinii publicznej tchórzem, który boi się stanąć w szranki z niedoświadczonym kontrkandydatem, ostatecznie zgodził się na dyskusję przed kamerami. Debata miała być również transmitowana w radiu.

Wymiana zdań

– Przed kamerami telewizji amerykańskiej, na oczach stu milionów wyborców rozegrał się pojedynek o wejście do Białego Domu – słyszymy w relacji z 2 października 1960 w audycji "7 dni w kraju i na świecie". – Na ringu: Demokrata – Kennedy i Republikanin – Nixon.

– Jeżeli uważacie, że wszystko, co zostało dokonane, jest zadowalające, że bogactwo, potęga i prestiż Stanów Zjednoczonych rosną proporcjonalnie do naszych możliwości ekonomicznych i że osiągniemy to, co jako naród, powinniśmy osiągnąć, wówczas przyznaję, powinniście głosować na pana Nixona – mówił John F. Kennedy podczas debaty. – Lecz jeśli prawdą jest, że musimy poderwać się do wielkiego startu, by dogonić utracony czas, jeżeli uważacie, że zadaniem prezydenta jest zająć się niedokończonymi sprawami naszego społeczeństwa, w takim wypadku zaufajcie programowi Partii Demokratycznej.

Richard Nixon odpowiadał: – Pozwolę sobie zwrócić uwagę, że senator Kennedy zbyt często atakuje i zrzuca odpowiedzialność na Rząd Federalny za to, co powinno być u nas w kraju dokonane – zarzucał swojemu kontrkandydatowi. – Zbyt często sieje obietnicami i mówi o konieczności wielkiego kroku naprzód. Jeśli jednak porównamy propozycje, jakie przedstawił wam Kennedy z moimi propozycjami, to jasne staje się, że obietnice Partii Demokratycznej nie mogą dać naszemu krajowi takich osiągnięć, jak program republikański.

Fragment najsłynniejszej debaty telewizyjnej. Starcie kandydatów na prezydenta USA - Johna F. Kennedy'ego i Richarda Nixona (26.09.1960)

Starcie na szczycie

Sztab Kennedy’ego doskonale przygotował swojego kandydata. Przez wiele tygodni zadawali mu pytania, które mogą paść z ust przeciwnika, pokazywali mu wystąpienia Nixona. Ponadto młody senator znacznie lepiej zaprezentował się w telewizji. Był wypoczęty, dobrze ubrany, pewny siebie, nie pocił się, nie denerwował się, mówił wprost do kamer.

Richard Nixon wyglądał na zmęczonego, zrezygnował z pudru, co kamery drastycznie uwidoczniły. Wiceprezydent założył za duży, szary garnitur, który zlewał się z tłem. Silnie gestykulował, nerwowo drapał się po twarzy, niepewnie stał przy mównicy. 

Kennedy w prosty sposób wyjaśniał swoje propozycje zmian, Nixon wolał atakować swojego przeciwnika. Później odbyły się jeszcze trzy debaty, ale ta z 26 września 1960 była najważniejsza.

Moc telewizji

Co ciekawe, wyborcy, którzy słuchali dyskusji polityków w radio, byli przekonani, że lepiej wypadł Richard Nixon. Telewizja jednak uwypukliła pewność siebie młodego senatora i zniszczyła wizerunkowo wiceprezydenta. 8 listopada 1960 po raz pierwszy politycy mieli się przekonać, że równie ważne jak to, o czym się mówi, jest to, w jaki sposób się to robi.

Zaprzysiężenie na 35. Prezydenta USA Johna F. Kennedy’ego (20 stycznia 1961), źr. Rząd USA, Wikipedia/dp

Aż 57 proc. Amerykanów, którzy głosowali w 1960 roku, przyznało, że debaty wpłynęły na ich decyzje. Aż 6 proc. głosujących, a więc blisko 4 mln osób, podjęło decyzję wyłącznie na podstawie debaty. Wybory prezydenckie z 1960 roku uznawane są za jedne z najbardziej kontrowersyjnych w dziejach. Zwycięstwo Johna F. Kennedy’ego zostało rozstrzygnięte różnicą zaledwie 100 tysięcy głosów, czyli 0,2 proc. 20 stycznia 1961 roku JFK został zaprzysiężony na 35. prezydenta Stanów Zjednoczonych.

mb

9 marca 1933 roku rozpoczęło się 100 dni, w trakcie których wprowadzono pakiet ustaw mających na celu uzdrowienie sytuacji gospodarczej Stanów Zjednoczonych, który przeszedł do historii pod nazwą Nowego Ładu (ang. New Deal).

Kryzys na niespotykaną dotąd skalę

Wielki Kryzys 1929 roku spowodowany przez krach finansowy na Wall Street niemal rzucił na kolana gospodarkę Stanów Zjednoczonych. Do feralnego czwartku 24 października giełda nowojorska znajdowała się w stanie nieustającej hossy. Obrót akcjami stał się dochodowym interesem. W feralny "Czarny czwartek" na giełdę trafiło 13 milionów akcji, które straciły jedną trzecią wartości. Od tego momentu finansowy domek z kart zaczął się walić: panika doprowadziła do wyprzedawania akcji nawet pewnych spółek i w efekcie ich upadku. Zamykano firmy, tysiące ludzi znalazło się na bezrobociu, nastała gospodarcza stagnacja.

Państwo interweniuje

Z takimi problemami uporać musiał się Franklin Delano Roosevelt, który sprawował godność prezydenta Stanów Zjednoczonych od 1933 roku. Przywódca zgromadził wokół siebie zespół specjalistów nazywany "trustem mózgów", którego zadaniem było opracowanie mechanizmu wyjścia z kryzysu dobijającego USA. Tak narodził się Nowy Ład.

- Esencją tego programu było zastosowanie interwencjonizmu państwowego, czyli inwestowania środków finansowych z budżetu federalnego regulującego funkcjonowanie gospodarki - mówił w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku" amerykanista prof. Longin Pastusiak.

Powstały wówczas przedsiębiorstwa państwowe, wprowadzono mechanizm kontroli nad bankami i system ubezpieczeń społecznych. Dzięki programowi robót publicznych kraj pokryła sieć autostrad, lotnisk i mostów, co miało też znaczenie psychologiczne: w kapitalistycznej, amerykańskiej świadomości praca dawała godność, co było bardzo potrzebne 8,5 milionom Amerykanów, którzy znaleźli się wskutek gospodarczego krachu na bruku.

Długotrwałe skutki

Dzięki polityce Nowego Ładu Stanom Zjednoczonym udało się podnieść z Wielkiego Kryzysu i wrócić na drogę rozwoju i prosperity, która apogeum osiągnęła w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Polityka amerykańskiej gospodarki doby lat trzydziestych stała się podstawą dla budowy koncepcji interwencjonizmu państwowego przez Johna Maynarda Keynesa. Wreszcie: sukces New Deal stał się windą Franklina Delano Roosevelta do trzech kolejnych kadencji w Białym Domu.

- On wyrósł z kryzysu - mówił o Roosevelcie dr Janusz Osica w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Historia na opak".

Czy Rooseveltowi we wprowadzaniu reform pomogła choroba? Co by było, gdyby do Wielkiego Kryzysu nie doszło? Posłuchaj audycji.

bm

13 października 1792 roku wmurowano kamień węgielny pod budowę Białego Domu w Waszyngtonie.

W rezydencji amerykańskich prezydentów mieszkali wszyscy przywódcy Stanów Zjednoczonych, z wyjątkiem pierwszego. Gdy Jerzy Waszyngton obejmował rządy, nie tylko nie było jeszcze Białego Domu, ale nawet stolicy amerykańskiego państwa.

Przed rokiem 1800 parlament młodej amerykańskiej republiki obradował rotacyjnie w ośmiu miastach. Łatwo sobie wyobrazić panujący wówczas chaos i utrudnienia organizacyjne. Dlatego też Kongres, przy akceptacji Jerzego Waszyngtona, wydał salomonowy wyrok o budowie federalnej stolicy kraju w zupełnie nowym miejscu. W szczerym polu, nad rzeką Potomak, na pograniczu stanów Maryland i Wirginia wykrojono regularny prostokąt ziemi i nazwano go District of Columbia. Pośrodku zaczęto budować prawdziwą stolicę – Waszyngton.

Na początku powstał gmach parlamentu i siedziba prezydenta autorstwa Jamesa Hobana. Pierwszym rezydentem został drugi prezydent Stanów Zjednoczonych – John Adams.

Po pożarze w 1814 roku rezydencję z pietyzmem odbudowano, na zewnątrz wykańczając budynek na biało. Stąd nazwa Biały Dom, choć do oficjalnego obiegu weszła dopiero na początku XX wieku za sprawą Theodore’a Roosevelta, który tym mianem zaczął sygnować swoją korespondencję.

Mimo szeregu modernizacji, rozbudowy i gruntownej przebudowy wnętrz, za każdym razem zachowano pierwotny, klasycystyczny kształt rezydencji. Dziś cały kompleks liczy 132 pomieszczenia. Jest to symbol, a jednocześnie miejsce pracy i życia prezydenta oraz jego najbliższych współpracowników.

mjm

Ukończył studia na Uniwersytecie Harvarda, a w czasie wojny służył w marynarce, dowodząc kutrami torpedowymi na Pacyfiku. Karierę polityczną rozpoczął w Kongresie; W latach 1947-1953 zasiadał w Izbie Reprezentantów, a od 1953 roku w Senacie. W 1960 roku został kandydatem Partii Demokratycznej na prezydenta.

Wygrana z Nixonem

Jego republikańskim rywalem był ówczesny wiceprezydent Richard Nixon, polityk uchodzący za bardziej kompetentnego, zwłaszcza na arenie międzynarodowej. Kennedy minimalnie wygrał jednak wybory, głównie dzięki słynnej debacie telewizyjnej, w której w oczach widzów odniósł zwycięstwo nie tyle argumentami, co siłą swej męskiej urody i seksapilu, nad nieogolonym i pocącym się przed kamerami Nixonem.

Kennedy vs. Nixon – pierwsza debata telewizyjna"

Pierwsze miesiące rządów JFK to katastrofalna inwazja w Zatoce Świń na Kubie, mająca obalić komunistyczny reżim Fidela Castro. Wskutek błędów wywiadu, który mylnie oszacował wielkość sił rządowych na wyspie i niewystarczającego wsparcia przez lotnictwo amerykańskie wyszkolonych przez CIA imigrantów kubańskich, ich desant poniósł klęskę w kwietniu 1961 roku.

Prezydentura w cieniu zimnej wojny

W czerwcu tego roku Kennedy spotkał się w Wiedniu z przywódcą ZSRR Nikitą Chruszczowem. Szczyt komentowano jako sukces sowieckiego lidera, który w rozmowie zepchnął prezydenta USA do defensywy i nabrał przekonania, że ma do czynienia z politykiem słabym. W dwa miesiące później zarządził budowę muru berlińskiego, co nie wywołało poważniejszej riposty ze strony USA.

John F. Kennedy: Jestem berlińczykiem!"

Już jednak w październiku 1962 roku kolejna prowokacja Moskwy – rozmieszczenie rakiet nuklearnych na Kubie – spotkała się z reakcją stanowczą. Kennedy odpowiedział blokadą sowieckich okrętów i statków dowożących wyposażenie do rakiet. Chruszczow ustąpił po otrzymaniu od USA obietnicy nieatakowania Kuby i wycofania rakiet Polaris zainstalowanych w Turcji, które i tak miały pójść do demobilu.

Postępowanie JFK w czasie kryzysu kubańskiego było zgodne z pamiętną deklaracją z mowy inauguracyjnej, że pod jego przywództwem Ameryka "zapłaci każdą cenę (...), aby zapewnić sukces wolności". Konto JFK w polityce zagranicznej obciąża jednak nieco sprawa Wietnamu Południowego. Jego rząd wspierał proamerykański, ale skorumpowany reżim w tym kraju, zwiększając tam liczbę amerykańskich doradców wojskowych mających pomagać w walce z komunistyczną partyzantką. Następca JFK, Lyndon Johnson, wysłał do Wietnamu regularne wojska, wciągając USA w wojnę zakończoną klęską.

W polityce wewnętrznej Kennedy niewiele zdołał osiągnąć. Zgłosił do Kongresu projekty ustaw o prawach obywatelskich Afroamerykanów, ale nie uchwalono ich wskutek opozycji zwolenników segregacji rasowej w jego własnej Partii Demokratycznej. Przeszły one w Kongresie dopiero za kadencji Johnsona.

Wybory w USA. 10 historycznych ciekawostek, o których mogłeś/aś nie wiedzieć"

Kennedy pozostawił jednak dziedzictwo prawdziwego przywództwa, roztaczając przed rodakami idealistyczną wizję obywatelskiego zaangażowania. Słynna fraza z mowy inauguracyjnej: "Nie pytaj, co Ameryka może zrobić dla ciebie, tylko co ty możesz zrobić dla Ameryki" i pomysł Korpusów Pokoju stały się źródłem inspiracji dla całego młodego pokolenia. A jego zapowiedź wysłania pierwszego statku załogowego na Księżyc – co w okresie zimnej wojny podnosiło morale kraju w konfrontacji z ZSRR – została zrealizowana, zgodnie z obietnicą, w ciągu kilku lat - w 1969 roku.

Śmierć od kuli zamachowca i legenda

- Co złożyło się na legendę, na mit tego człowieka, o którym mówiono, że Bóg nie poskąpił mu niczego, ani urody, ani fortuny, ani powodzenia życiowego? - pytał Sławomir Szof, autor audycji z cyklu "Postacie XX wieku".

- Był w stanie przyciągnąć kilkadziesiąt milionów młodych Amerykanów – stwierdził prof. Krzysztof Michałek. – Był atrakcyjny, bo dysponował dużymi pieniędzmi. Doceniał też znaczenie telewizji. Kennedy był pierwszym, który zainicjował w sposób aktywny prowadzenie kampanii wyborczej przy udziale telewizji – dodał amerykanista.

Według raportu Komisji Warrena, 22 listopada 1963 roku w Dallas Kennedy zginął od kul wystrzelonych przez Lee Harveya Oswalda, który kilka lat mieszkał w ZSRR, miał żonę Rosjankę i prokomunistyczne sympatie. Późniejsze badania podważyły oficjalną wersję, że zabijając prezydenta Oswald działał sam. Śledztwo Kongresu znalazło poszlakowe dowody, że za zamachem mogła stać mafia, która miała na pieńku z administracją prezydencką; działania mafii starał się ukrócić prokurator generalny, brat prezydenta Robert Kennedy.

Morderstwo Johna F. Kennedy'ego, do końca niewyjaśnione, stało się tematem niezliczonych publikacji i teorii spiskowych. Znany lewicowy reżyser Oliver Stone nakręcił o nim film "JFK", według którego zamach był efektem konspiracji z udziałem wiceprezydenta Johnsona, Pentagonu, CIA i wszystkich innych służb specjalnych USA.

Zamach na Johna F. Kennedy'ego "

Ostatnio uwaga popkultury skierowała się na piękną żonę zabitego prezydenta, Jacqueline. Opowiadający o niej film "Jackie" przypomina, że to ona po jego śmierci stworzyła legendę rządów JFK jako Camelotu, czyli dworu mitycznego króla Artura. Bo prezydentura Kennedy'ego, adorowanego za charyzmę, elegancję i blichtr Białego Domu za jego kadencji, ujawniła – jak uważa wielu komentatorów – ukrytą tęsknotę Amerykanów za monarchią.

PAP/im

Zwycięstwo Armii Czerwonej w starciu Niemcami nie byłoby możliwe bez wydatnego wsparcia, jakiego Związkowi Radzieckiemu udzieliły państwa koalicji antyfaszystowskiej.

Mimo iż od początku II wojny światowej Moskwa była postrzegana jako sojusznik Berlina, państwa sojuszu nie zdecydowały się na wypowiedzenie wojny ZSRR, nawet w kontekście jednoznacznej opinii Polskiego Rządu na Emigracji, który uważał Związek Radziecki za agresora od momentu napaści na Polskę we wrześniu 1939 roku.

"Największym oszustem był gen. Zygmunt Berling". Rafał Dudkiewicz o kłamstwie katyńskim

Gość PR24 mówił o jałtańskich korzeniach ładu powojennego i o tym, jak Zachód i Józef Stalin "lepili" PRL. - Alianci zachodni robili wszystko, aby utrzymać sojusz z Józefem Stalinem, a w tym kontekście ignorowali np. informacje o zbrodni w Katyniu - powiedział. Jak dodał, Franklin Delano Roosevelt ślepo ufał Józefowi Stalinowi.

Zapraszamy do wysłuchania całego zapisu rozmowy.

Audycja: "PRL - Historia Prawdziwa"

Prowadzący: red. Robert Tekieli

Gość: Thomas Urban (niemiecki dziennikarz i pisarz)

Data emisji: 04.10.2020

Godzina:  11.06

20 października 1964 roku w Nowym Jorku zmarł Herbert Hoover, polityk Partii Republikańskiej i prezydent Stanów Zjednoczonych w latach 1929–1933.

Prezydent z Dzikiego Zachodu

Zanim objął fotel w Gabinecie Owalnym, dorastał w niewielkiej mieścinie West Branch w stanie Iowa. Urodził się 10 sierpnia 1874 roku w ubogiej rodzinie kowala niemieckiego pochodzenia. Hooverowie byli kwakrami, członkami protestanckiej wspólnoty religijnej o niezwykle surowych wymaganiach moralnych.

Hoover w 1895 roku ukończył studia geologiczne w kalifornijskim Uniwersytecie Stanforda. Niedługo później zatrudnił się w brytyjskiej firmie wydobywczej, która wysłała go do pracy w kopalni złota w Australii.

– To doświadczenie bardzo mu się przydało, bo tam dał się poznać jako fachowiec, który potrafi sobie poradzić w kopalni i pracy administracyjnej, co w przyszłości otworzyło mu prawdziwą karierę – mówiła prof. Halina Parafianowicz w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku".

Organizator pomocy humanitarnej

Tuż przed I wojną światową był już światowej klasy ekspertem od złóż naturalnych. Owa prawdziwa kariera Herberta Hoovera rozpoczęła się jednak wraz z rozpoczęciem pracy w administracji publicznej.

– Włączony został nieco przez przypadek do pomocy stu dwudziestu tysiącom Amerykanom przebywającym w Europie po wybuchu I wojny światowej. Jako człowiek z ogromnymi kontaktami i pieniędzmi zorganizował bardzo sprawnie pomoc swoim rodakom – mówiła prof. Halina Parafianowicz. – Niedługo później przyjął ofertę zorganizowania pomocy humanitarnej dla ludności cywilnej w Belgii i północnej Francji. Kilka lat później taką pomocą objęto niemal całą Europę.

Woodrow Wilson – prezydentura w obliczu wojny

Na początku 1919 roku Herbert Hoover stanął na czele American Relief Administration (z ang. Amerykańska Administracja Pomocy), która miała wspomóc odbudowę powojennej Europy i organizowała pomoc humanitarną dla ludności dotkniętej działaniami wojennymi. Jednym z największych beneficjentów była Polska, którą Herbert Hoover odwiedził w sierpniu 1919 roku.

– Była to podróż triumfalna, a jego nazwisko było powszechnie znane w polskiej prasie i publicystyce. Obok prezydenta Woodrowa Wilsona był najbardziej popularnym politykiem – powiedziała prof. Halina Parafianowicz w audycji Polskiego Radia z 1992 roku.

Droga do Białego Domu

Herbert Hoover postanowił na dobre związać się z działalnością publiczną i w 1921 roku dołączył do administracji prezydenta Warrena Hardinga w roli sekretarza handlu. Sprawował pomyślnie to stanowisko do 1928 roku, a jego praca w rządzie okazała się trampoliną do przyszłego zwycięstwa w wyborach prezydenckich.

Umiał wykorzystać dobrą koniunkturę lat 20. dla poprawy sytuacji gospodarczej Stanów Zjednoczonych. Wysoki poziom życia kojarzył się Amerykanom z decyzjami podejmowanymi przez Herberta Hoovera.

– Był już milionerem i osiągnął właściwie wszystko. Następnym szczeblem w karierze był już tylko Biały Dom – stwierdziła prof. Halina Parafianowicz. – W 1928 roku z ramienia Partii Republikańskiej wygrał wybory z ogromną przewagą.

Prezydentura w cieniu kryzysu

Mogło się wydawać, że Hoover – cieszący się dużą popularnością i opinią człowieka, który wszystko zamienia w złoto – ma przed sobą niemal pewne dwie kadencje w fotelu prezydenta Stanów Zjednoczonych. W realizacji tych zamierzeń przeszkodził Wielki Kryzys, który jesienią 1929 roku wstrząsnął Ameryką. Społeczeństwo ogarnęła fala masowego bezrobocia i niezadowolenia z powodu gwałtownego pogorszenia się standardu życia.

Czarny czwartek – krach na Wall Street

– Niewątpliwie ukształtowany przez lata wizerunek Hoovera zaszkodził w czasie prezydentury. Zarzucano mu, że ten człowiek, który miał Ameryce dać jeszcze więcej nie radzi sobie z sytuacją – mówiła prof. Halina Parafianowicz w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku".

Najcięższe lata Wielkiego Kryzysu przypadły na okres prezydentury Herberta Hoovera. Przyczyniło się to do porażki z Franklinem Delano Rooseveltem w wyborach przeprowadzonych w 1932 roku. Na emeryturze krytykował działalność swojego przeciwnika w wyścigu o reelekcję.

– Był nadal aktywny publicznie, dużo pisał i udzielał się na spotkaniach Partii Republikańskiej. W trakcie II wojny światowej ponownie był aktywny w organizowaniu pomocy humanitarnej i w marcu 1946 roku kolejny raz odwiedził Polskę – podsumowywała prof. Halina Parafianowicz.

sa